L-imwiet prematuri minħabba t-tniġġis tal-arja qed ikomplu jonqsu fl-UE, hemm bżonn ta’ aktar sforzi biex ikun hemm ambjent ħieles mis-sustanzi tossiċi

L-EEA ppubblikat il-valutazzjoni sħiħa tagħha ‘Il-kwalità tal-arja fl-Ewropa 2022’ li tippreżenta l-istatus tal-kwalità tal-arja fl-Ewropa, li tivvaluta l-impatti tat-tniġġis tal-arja fuq is-saħħa u l-ekosistemi, u tidentifika s-sorsi ta’ emissjonijiet fl-arja.

Skont l-analiżi tal-EEA, it-tniġġis tal-arja jkompli jippreżenta riskji sinifikanti għas-saħħa fl-Ewropa, u jikkawża mard kroniku u mwiet prematuri. Fl-2020, 96% tal-popolazzjoni urbana tal-UE kienet esposta għal konċentrazzjonijiet ta’ materja partikolata fina (PM_2.5) ogħla mil-livell tal-linja gwida tad-WHO ta’ 5 mikrogrammi għal kull metru kubu (µg/m³) ta’ arja. It-tniġġis tal-arja jagħmel ħsara wkoll lill-bijodiversità u jagħmel dannu lill-għelejjel agrikoli u lill-foresti, u jikkawża telf ekonomiku kbir.

Minn tal-inqas 238,000 mewta bikrija minn partiċelli fini fl-UE

Kwalità tal-arja ħażina, speċjalment fiż-żoni urbani, tkompli taffettwa s-saħħa taċ-ċittadini Ewropej. Skont l-aħħar stimi tal-EEA, fl-2020 fl-UE mill-inqas 238,000 persuna mietu qabel iż-żmien minħabba l-esponiment għat-tniġġis tal-PM_2.5 ogħla mil-livell tal-linja gwida tad-WHO ta’ 5 µg/m³. It-tniġġis tad-diossidu tan-nitroġenu wassal għal 49,000, u l-esponiment għall-ożonu għal 24,000 mewta bikrija fl-UE.

Minbarra l-imwiet prematuri, it-tniġġis tal-arja jikkawża nuqqas ta’ saħħa u jżid spejjeż sinifikanti fuq is-settur tal-kura tas-saħħa. Pereżempju, fl-2019, l-esponiment għal PM_2.5 wassal għal 175,702 sena ta’ ħajja b’diżabbiltà (YLDs) minħabba l-mard pulmonari ostruttiv kroniku fi 30 pajjiż Ewropew.

Nota: Bħal fis-snin preċedenti, l-impatti fuq is-saħħa ta’ sustanzi differenti li jniġġsu l-arja ma għandhomx jingħaddu flimkien biex jiġi evitat l-għadd doppju minħabba xi duplikazzjonijiet fid-data. Dan hu l-każ kemm għall-mortalità kif ukoll għall-mard.

Mill-2005 sal-2020, l-għadd ta’ mwiet bikrija minn esponiment għal PM_2.5 naqas b’45% fl-UE. Jekk din ix-xejra tkompli, l-UE hija mistennija li tilħaq il-mira tal-pjan ta’ azzjoni ta’ tniġġis żero ta’ tnaqqis ta’ 55% fl-imwiet prematuri sal-2030.

Madankollu, se jkunu meħtieġa aktar sforzi biex tintlaħaq il-viżjoni ta’ tniġġis żero għall-2050 li t-tniġġis tal-arja jitnaqqas għal livelli li ma għadhomx jitqiesu ta’ ħsara għas-saħħa.

Telf ta’ bijodiversità, ħsara lill-foresti, għelejjel

It-tniġġis tal-arja jagħmel ħsara wkoll lill-ekosistemi tal-art u tal-baħar. Fl-2020, livelli dannużi ta’ depożizzjoni ta’ nitroġenu dehru f’75% taż-żona totali tal-ekosistema tal-UE. Dan jirrappreżenta tnaqqis ta’ 12% mill-2005 filwaqt li l-mira tal-pjan ta’ azzjoni ta’ tniġġis żero tal-UE hija li jintlaħaq tnaqqis ta’ 25% sal-2030.

Skont l-analiżi tal-EEA, fl-2020 fl-Ewropa, 59% taż-żoni tal-foresti u 6% tal-art agrikola kienu esposti għal livelli dannużi ta’ ożonu troposferiku. It-telf ekonomiku minħabba l-impatti tal-ożonu troposferiku fuq ir-rendiment tal-qamħ ammonta għal madwar EUR 1.4 biljun f’35 pajjiż Ewropew fl-2019, u l-akbar telf deher fi Franza, il-Ġermanja, il-Polonja, u t-Turkija.

Aktar minn nofs l-emissjonijiet ta’ partikoli fini mill-użu tal-enerġija fil-bini

L-analiżi tal-EEA turi li s-sors ewlieni tat-tniġġis minn materja partikolata fl-Ewropa huwa mill-kombustjoni tal-fjuwil fis-settur residenzjali, kummerċjali u istituzzjonali. Dawn l-emissjonijiet huma prinċipalment marbuta mal-ħruq ta’ fjuwils solidi għat-tisħin tal-bini. Fl-2020, is-settur kien responsabbli għal 44% tal-emissjonijiet tal-PM₁₀ u 58% PM_2.5. Sorsi sinifikanti oħra ta’ dawn is-sustanzi li jniġġsu jinkludu l-industrija, it-trasport bit-triq, u l-agrikoltura.

L-agrikoltura kienet responsabbli wkoll għall-maġġoranza kbira (94%) tal-emissjonijiet tal-ammonijaka u aktar minn nofs (56%) tal-emissjonijiet tal-metan. Għall-ossidi tan-nitroġenu, is-sorsi ewlenin kienu t-trasport bit-triq (37%), l-agrikoltura (19%), u l-industrija (15%).

B’mod ġenerali, l-emissjonijiet tas-sustanzi niġġiesa ewlenin kollha fl-UE komplew jonqsu fl-2020. L-analiżi tal-EEA tinnota li din ix-xejra kompliet mill-2005 ’l hawn minkejja ż-żieda konsiderevoli fil-prodott domestiku gross (PDG) tal-UE matul l-istess perjodu.

L-isfond tal-politika

Il-Patt Ekoloġiku Ewropew għandu l-għan li jtejjeb il-kwalità tal-arja u jallinja l-istandards tal-kwalità tal-arja tal-UE aktar mill-qrib mal-linji gwida aġġornati tad-WHO. Il-pjan ta’ azzjoni ta’ tniġġis żero tal-UE jistabbilixxi viżjoni għall-2050 biex it-tniġġis tal-arja, tal-ilma u tal-ħamrija jitnaqqas għal livelli li ma għadhomx jitqiesu ta’ ħsara għas-saħħa u għall-ekosistemi naturali.

F’Ottubru 2022, il-Kummissjoni Ewropea pproponiet rieżami tad-Direttiva dwar il-Kwalità tal-Arja fl-Ambjent, li jinkludi limiti aktar stretti għat-tniġġis, dritt imtejjeb għal arja nadifa - inklużi d-dispożizzjonijiet potenzjali għaċ-ċittadini li jitolbu kumpens għal ħsara tas-saħħa minħabba t-tniġġis tal-arja – regoli msaħħa għall-monitoraġġ tal-kwalità tal-arja, u informazzjoni pubblika aħjar.

Nota lill-edituri

L-EEA ilha sa mill-2014 tistma l-mortalità minħabba l-esponiment għat-tniġġis tal-arja. Sal-2021, l-EEA użat ir-rakkomandazzjonijiet tar-rapport tad-WHO tal-2013 għall-evidenza tar-riskji għas-saħħa tat-tniġġis tal-arja. Fil-valutazzjoni ta’ din is-sena, l-EEA tapplika għall-ewwel darba rakkomandazzjonijiet ġodda għall-impatti fuq is-saħħa stipulati fil-linji gwida tad-WHO dwar il-kwalità tal-arja 2021.

Minħabba l-bidla fil-metodoloġija, l-għadd stmat ta’ mwiet huwa aktar baxx minn qabel u l-EEA aġġornat l-istimi preċedenti tagħha biex timmonitorja b’mod konsistenti l-progress u l-bidla relattiva lejn l-għanijiet tal-pjan ta’ azzjoni ta’ tniġġis żero.

Xi studji jindikaw li l-impatti fuq is-saħħa, inklużi l-imwiet bikrija, diġa’ jistgħu jseħħu f’livelli baxxi ta’ tniġġis tal-arja. L-EEA stmat dawk l-impatti konsiderevolment ogħla fuq is-saħħa f’“analiżi tas-sensittività” speċifika, miġbura fil-qosor fil-briefing dwar l-impatti fuq is-saħħa.