Editorjali — Minn ambizzjoni ta’ politika għal azzjoni ambjentali u klimatika fl-Ewropa

Ħafna studji, inklużi r-rapporti tagħna ta’ kull ħames snin dwar l-Istat u l-Perspettiva tal-Ambjent tal-Ewropa (SOER) jindikaw l-iskala u l-firxa tal-isfidi li qed niffaċċjaw. Il-Valutazzjoni Ewropea tar-Riskji Klimatiċi tagħna li ġiet ippubblikata reċentement tikkonkludi li ħafna riskji klimatiċi diġà laħqu livelli kritiċi u jistgħu jsiru katastrofiċi mingħajr azzjoni urġenti u deċiżiva, u li l-Ewropa mhijiex imħejjija għal dawn ir-riskji li qed jikbru.

Biex jindirizzaw id-degradazzjoni ambjentali u t-tibdil fil-klima, l-Ewropej stabbilew miri ta’ politika ambizzjużi, adottaw leġiżlazzjoni u stabbilew bosta inizjattivi matul l-aħħar erba’ deċennji. Il-programmi ta’ azzjoni ambjentali kienu wieħed mis-sisien ta’ dawn l-isforzi.

It-8 Programm ta’ Azzjoni Ambjentali (EAP) attwali tal-UE daħal fis-seħħ f’Mejju 2022. Dan se jiggwida l-politiki ambjentali sal-2030 u se jikkontribwixxi biex sal-2050 titwettaq il-viżjoni fit-tul tal-Ewropa ta’ għajxien tajjeb u fi ħdan il-limiti planetarji. L-EEA ngħatat il-kompitu li tivvaluta l-progress lejn l-objettivi prijoritarji tat-8 EAP kull sena. 

L-ewwel wieħed minn dawn ir-rapporti ta’ monitoraġġ ġie ppubblikat f’Diċembru 2023. Ir-rapport jieħu kont tal-progress lejn l-għanijiet ambjentali u klimatiċi ewlenin tal-Ewropa, abbażi tat-28 indikatur u mira ta’ monitoraġġ li ġew deskritti fil-Komunikazzjoni tat-8 qafas ta’ monitoraġġ tal-EAP.

Il-valutazzjoni tagħna tikkonkludi li l-UE qed tirriskja li ma tilħaqx il-biċċa l-kbira tal-miri sal-2030. It-tnaqqis tal-pressjonijiet ambjentali u klimatiċi relatati mal-produzzjoni u l-konsum huwa vvalutat bħala partikolarment diffiċli. Dan l-objettiv prijoritarju jinkludi miri dwar it-tnaqqis tal-konsum tal-enerġija u ż-żieda fir-rata tal-użu ta’ materjal ċirkolari u fis-sehem ta’ żoni ġestiti taħt biedja organika. Jidher li huwa improbabbli ħafna li dawn il-miri kollha jintlaħqu sal-2030.

Min-naħa l-oħra, huwa probabbli ħafna li l-UE tilħaq bosta miri oħra. Pereżempju, is-sehem tal-ekonomija ekoloġika se jkompli jiżdied. Bl-istess mod, l-imwiet prematuri attribwibbli għall-esponiment għal materja partikolata fina se jonqsu f’konformità mal-għan tal-pjan ta’ azzjoni ta’ tniġġis żero.

B’mod ġenerali, ir-rapport jenfasizza li l-kisba ta’ għadd ta’ miri ta’ monitoraġġ tat-8 EAP tirrikjedi progress li jkun ħafna aktar rapidu minn dak li ksibna fl-aħħar għaxar snin.

Azzjoni, azzjoni mdewma jew nuqqas ta’ azzjoni

Ta’ kuljum, l-impatti tat-tibdil fil-klima jew tat-tniġġis ambjentali jissemmew fl-aħbarijiet ewlenin: pisti tal-iskijjar mingħajr borra, kontaminanti li jinsabu fl-ilma, tniġġis tal-arja, nixfiet, għargħar... Is-saħħa u l-għajxien tan-nies huma mhedda. Nafu li jeħtieġ li naġixxu. Nafu wkoll li aktar ma nistennew jew aktar ma ndumu ma naġixxu, aktar se jikbru l-problemi. U r-reżiljenza u l-kapaċità tas-soċjetà, l-ekonomija u l-ambjent tagħna biex jingħelbu l-problemi, se jiddgħajfu.

Fl-istess ħin, nistgħu naraw ukoll li l-bidla mhijiex faċli. Il-kisba ta’ ekonomija b’emissjonijiet żero netti, nadifa, pożittiva għan-natura u ċirkolari tirrikjedi żmien, investimenti u impenn. Il-bidla tinvolvi wkoll għażliet diffiċli. U rridu nirrikonoxxu li kull għażla x’aktarx tħalli impatt fuq xi gruppi aktar minn oħrajn. 

Dan huwa wkoll il-każ jekk nagħżlu li ma naġixxux jew jekk naġixxu bil-mod wisq. Xi wħud minna se jiġu affettwati aktar minn oħrajn. Dawn l-inugwaljanzi jissemmew f’ħafna mir-rapporti tagħna, li jindikaw li l-impatti fuq is-saħħa u l-klima jaffettwaw gruppi jew reġjuni speċifiċi b’mod aktar sever. U, naturalment, reġjuni oħra tad-dinja f’ħafna każijiet jintlaqtu ħafna aktar mill-Ewropa. Briefing tal-EEA dwar tranżizzjonijiet ġusti li ġie ppubblikat reċentement jenfasizza li l-politiki maħsuba biex l-Ewropa tersaq aktar lejn ekonomija ekoloġika, newtrali għall-klima u ċirkolari jridu jkunu infurmati minn kunċetti ta’ ġustizzja u ekwità, biex dawn jirnexxu.

Azzjoni urġenti, deċiżiva u ġusta

Aktar kmieni din il-ġimgħa, il-Kummissjoni Ewropea ppubblikat ir-rieżami ta’ nofs it-terminu tagħha tat-8 EAP, li enfasizza s-sett estensiv ta’ leġiżlazzjoni li diġà ġie stabbilit biex jintlaħqu l-objettivi tiegħu kif ukoll l-isfidi identifikati fir-rapport ta’ monitoraġġ tagħna. L-implimentazzjoni, il-finanzjament u t-tranżizzjoni ġusta huma fost il-faċilitaturi ewlenin enfasizzati fir-rieżami tal-Kummissjoni Ewropea.

Quddiem l-isfidi li qed jikbru, jeħtieġ li naġixxu b’mod urġenti, deċiżiv u ġust. L-ewwel nett, l-implimentazzjoni sħiħa tal-politiki u l-leġiżlazzjoni eżistenti dwar l-ambjent u l-klima, inkluż l-integrazzjoni tar-rekwiżiti tagħhom f’politiki oħra, se tgħin b’mod sinifikanti lill-UE biex tagħmel progress ulterjuri lejn il-miri tagħha. Jistgħu jkunu meħtieġa wkoll miżuri addizzjonali. L-iżgurar li jkun hemm biżżejjed riżorsi disponibbli matul din it-tranżizzjoni huwa komponent vitali ieħor. U l-aktar importanti, meta niffaċċjaw għażliet diffiċli, għandna nappoġġaw lil dawk l-aktar affettwati.

Fl-EEA, aħna impenjati li nappoġġaw lil dawk li jfasslu l-politika u lill-pubbliku tal-Ewropa billi nipprovdu l-għarfien u d-data meħtieġa biex sal-2050 tinkiseb il-viżjoni fit-tul tal-Ewropa ta’ għajxien tajjeb u fi ħdan il-limiti planetarji.