Νερό στην πόλη

Τον Ιούλιο του 2011, έντονες βροχοπτώσεις πλημμύρισαν τμήματα της Κοπεγχάγης. Τα αστικά αποχετευτικά δίκτυα δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την ποσότητα του νερού που έπεφτε με ένταση έως 135 χιλιοστά για δύο ώρες. Τα προβλήματα νερού της Κοπεγχάγης δεν τελείωσαν εκεί. Λίγο μετά τις πλημμύρες, μεγάλα τμήματα της πόλης πλήγηκαν για εβδομάδες από ρυπαντικές ουσίες στο πόσιμο νερό ως αποτέλεσμα επισκευών στο δίκτυο ύδρευσης. Παρόμοια προβλήματα σχετικά με το νερό εμφανίζονται και σε άλλες πόλεις.

Περισσότεροι από τα τρία τέταρτα των Ευρωπαίων πολιτών ζουν σε αστικές περιοχές και εξαρτώνται από την παροχή καθαρού νερού στις πόλεις. Περίπου το ένα πέμπτο του συνόλου του γλυκού νερού που αντλείται στην Ευρώπη τροφοδοτεί τα δημόσια υδατικά συστήματα. Πρόκειται για νερό που διοχετεύεται σε νοικοκυριά, μικρές επιχειρήσεις, ξενοδοχεία, γραφεία, νοσοκομεία, σχολεία και κάποιες βιομηχανίες.

Η εξασφάλιση σταθερής παροχής καθαρού νερού στο κοινό δεν είναι απλή υπόθεση. Στο υδατικό σύστημα θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη πολλοί παράγοντες, όπως ο πληθυσμός και το μέγεθος των νοικοκυριών, οι αλλαγές στα φυσικά χαρακτηριστικά των επιφανειών της γης, η συμπεριφορά των καταναλωτών, οι απαιτήσεις των οικονομικών τομέων (όπως είναι ο κλάδος του τουρισμού), η χημική σύνθεση του νερού και η διαχείριση της αποθήκευσης και μεταφοράς του νερού. Πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη οι προκλήσεις στις οποίες οδηγεί η μεταβολή του κλίματος και που μπορεί να περιλαμβάνουν απρόσμενες πλημμύρες, κύματα καύσωνα και περιόδους λειψυδρίας.

Για την αποφυγή των αστικών κρίσεων νερού, πρέπει να διαχειριζόμαστε τους υδάτινους πόρους αποτελεσματικά σε όλα τα στάδια: από την παροχή καθαρού νερού έως τις διάφορες χρήσεις του από τους καταναλωτές. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη μείωση της κατανάλωσης, καθώς και την ανεύρεση νέων τρόπων συλλογής και χρήσης του νερού. Η διαχείριση των υδάτων θα πρέπει επίσης να ενσωματωθεί καλύτερα στο πλαίσιο της ευρύτερης αστικής διαχείρισης, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τα χαρακτηριστικά του τοπικού περιβάλλοντος.

Πληρωμή του νερού που χρησιμοποιούμε

Έχει ήδη αποδειχθεί ότι μόνο οι εξελίξεις στην τεχνολογία και τα νέα συστήματα τιμολόγησης μειώνουν σημαντικά την ποσότητα του νερού που χρησιμοποιείται από τα νοικοκυριά, η οποία αποτελεί κατά κανόνα το 60-80% της δημόσιας παροχής νερού σε όλη την Ευρώπη. Τεχνολογικές βελτιώσεις σε οικιακές συσκευές, όπως πλυντήρια ρούχων και πιάτων, για παράδειγμα, έχουν συμβάλει στη μείωση της χρήσης νερού, χωρίς να απαιτείται αλλαγή στη συμπεριφορά ή ευαισθητοποίηση σε θέματα νερού.

Σημαντικότερες βελτιώσεις είναι επίσης δυνατές μέσω αλλαγών στη χρήση του νερού για την ατομική υγιεινή, η οποία σήμερα αντιπροσωπεύει το 60% της χρήσης του νερού στα νοικοκυριά. Η χρήση συσκευών που αντικαθιστούν τα καζανάκια στις τουαλέτες, για παράδειγμα, προσφέρει έναν οικονομικό και απλό τρόπο μείωσης του χρησιμοποιούμενου νερού κατά ένα λίτρο κάθε φορά που χρησιμοποιείται η τουαλέτα. Μικρές ρυθμίσεις στα συστήματα ντους, όπως είναι ο αερισμός της ροή του νερού, μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε εξοικονόμηση νερού.

Όπως ορίζεται στην οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα της ΕΕ, η σύνδεση της τιμής του νερού με τον όγκο νερού που καταναλώνεται μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για μια πιο βιώσιμη χρήση του νερού. Στην Αγγλία και την Ουαλία, οι άνθρωποι που ζουν σε σπίτια που διαθέτουν μετρητές χρησιμοποιούν κατά μέσο όρο 13% λιγότερο νερό από ό,τι εκείνοι που ζουν σε σπίτια χωρίς μετρητές.

Επαναχρησιμοποίηση όμβριων υδάτων και οικιακών λυμάτων

Μόνο το 20% του νερού που χρησιμοποιείται από τους τομείς που υδροδοτούνται από δημόσια δίκτυα καταναλώνεται. Το υπόλοιπο 80% επιστρέφεται στο περιβάλλον, κυρίως υπό τη μορφή επεξεργασμένων λυμάτων. Λόγω της τσιμεντοκάλυψης και των στεγανοποιημένων επιφανειών στις πόλεις, τα όμβρια ύδατα συνήθως καταλήγουν στα δίκτυα αποχέτευσης όπου συνενώνονται με λύματα. Συνεπώς, δεν είναι δυνατή η διείσδυση των όμβριων υδάτων στο έδαφος ώστε να αποτελέσουν μέρος των υπόγειων υδάτων που μπορεί να μας φανούν χρήσιμα μεταγενέστερα. Τα απορρέοντα όμβρια ύδατα και τα λύματα συχνά διέρχονται από εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων πριν επιστρέψουν σε ποτάμια, συνήθως μακριά από τις πόλεις. Με κάποιες αλλαγές στα αστικά υδατικά συστήματα, τόσο τα όμβρια ύδατα όσο και τα λιγότερο μολυσμένα λύματα θα μπορούσαν να επιστραφούν στους χρήστες νερού των πόλεων.

Μία από αυτές τις αλλαγές είναι η επαναχρησιμοποίηση των οικιακών λυμάτων. Ο όρος οικιακά λύματα αναφέρεται σε όλα τα λύματα των νοικοκυριών που δεν προέρχονται από τις τουαλέτες, όπως λύματα από το λουτρό, το ντους, το νιπτήρα και την κουζίνα. Αυτό το νερό μπορεί να υποστεί απευθείας επεξεργασία επί τόπου ή να παραμείνει ανεπεξέργαστο για χρήσεις που απαιτούν ποιότητα χαμηλότερη εκείνης του πόσιμου νερού, όπως είναι για παράδειγμα η χρήση σε καζανάκια.

Στις πόλεις θα μπορούσαν επίσης να συλλέγονται τα όμβρια ύδατα που απορρέουν από τις οροφές ή τους ιδιωτικούς δρόμους σε δοχεία και να προορίζονται για χρήσεις που δεν απαιτούν πόσιμο νερό, όπως είναι καζανάκια τουαλέτας, πλύσιμο αυτοκινήτων ή κηπουρική. Θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιούνται απευθείας για την ανατροφοδότηση των υπόγειων υδάτων. Τέτοια συστήματα μπορούν να εγκατασταθούν σε νοικοκυριά ή επιχειρήσεις και δεν απαιτούν αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες των χρηστών του νερού. Μπορούν, ωστόσο, να ληφθούν περισσότερα μέτρα για τη βελτίωση της ύδρευσης πριν να καταλήξει στα νοικοκυριά.

Η διατήρηση του νερού στην πόλη, επιτρέποντάς τη διείσδυσή του στο έδαφος και τη συσσώρευση στις υδάτινες μάζες έχει πολλά οφέλη, συμπεριλαμβανομένης της παροχής χώρων αναψυχής για τους κατοίκους και της δημιουργίας ψυκτικής ισχύος κατά τη διάρκεια των κυμάτων καύσωνα.

(c) ABC Open Wide Bay | flickr.com

Μείωση της απώλειας

Η απώλεια του νερού μέσω διαρροών μπορεί να είναι σημαντική· στην Κροατία σχεδόν το 40% της συνολικής παροχής νερού χάνεται στο δίκτυο μεταφοράς νερού. Οι διαρροές μπορούν να προληφθούν με τη συντήρηση και την ανανέωση του δικτύου ύδρευσης, καθώς επίσης με τη χρήση νέων τεχνολογιών. Οι τεχνολογίες αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν αισθητήρες που αναγνωρίζουν και εντοπίζουν τον θόρυβο που προκαλεί μια διαρροή ή συσκευές που χρησιμοποιούν ραδιοσήματα για την ανίχνευση νερού που τρέχει. Με τη χρήση αυτών των τεχνολογιών, τα δημόσια υδατικά συστήματα δεν θα χρειάζεται πλέον να βρίσκονται αντιμέτωπα με την πρόσθετη επιβάρυνση από την απώλεια νερού μέσω διαρροών σε περιπτώσεις ύδρευσης με μειωμένα αποθέματα νερού. Η ανανέωση των δικτύων ύδρευσης, ωστόσο, ίσως απαιτήσει σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές.

Ώρα για δράση

Η επίτευξη μιας πιο βιώσιμης χρήσης των αστικών δημόσιων αποθεμάτων νερού απαιτεί όχι μόνο τη λήψη μέτρων, όπως αυτά που περιγράφονται παραπάνω, αλλά επίσης την ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα εξοικονόμησης νερού.

Υπάρχουν διάφορα μέσα για την ενημέρωση των καταναλωτών νερού σε νοικοκυριά, επιχειρήσεις και στον κλάδο του τουρισμού, συμπεριλαμβανομένων δικτυακών τόπων, σχολικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, φυλλαδίων των τοπικών αρχών και των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Η οικολογική σήμανση των συσκευών και η οικολογική πιστοποίηση των ξενοδοχειακών μονάδων, για παράδειγμα, μπορούν επίσης να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αύξηση της ευαισθητοποίησης, βοηθώντας τους καταναλωτές να κάνουν ενημερωμένες επιλογές σχετικά με την αποτελεσματική χρήση και την εξοικονόμηση νερού.

Δεν είναι δυνατή η επίτευξη μιας πραγματικά βιώσιμης χρήσης των πόρων γλυκού νερού που διαθέτουμε χωρίς πρόσθετες βελτιώσεις της βιωσιμότητας της χρήσης του νερού στα αστικά κέντρα.