Woda w miastach

W lipcu 2011 r. intensywne opady deszczu doprowadziły do wystąpienia powodzi w niektórych dzielnicach Kopenhagi. Miejskie systemy odwadniania nie były w stanie przyjąć takiej ilości opadów, których intensywność osiągnęła poziom 135 mm w ciągu 2 godzin. Na tym nie skończyły się problemy Kopenhagi z wodą. Niedługo po powodziach, w związku z naprawami magistrali wodnej, w wodzie pitnej pojawiły się zanieczyszczenia, które utrzymywały się przez kilka tygodni. Podobnego rodzaju problemy związane z wodą występują w innych miastach.

Ponad trzy czwarte obywateli Europy mieszka na obszarach miejskich i jest uzależniona od dostępu do czystej wody. Około jednej piątej całkowitej wody słodkiej pobieranej w Europie zasila publiczne systemy wodociągowe – jest to woda, która trafia do gospodarstw domowych, małych przedsiębiorstw, hoteli, biur, szpitali, szkół i niektórych zakładów przemysłowych.

Zapewnianie społeczeństwu stałego zaopatrzenia w czystą wodę nie jest łatwym zadaniem. W ramach systemu wodociągowego należy uwzględnić wiele czynników, takich jak liczba ludności i rozmiar gospodarstw domowych, zmiany w fizycznej charakterystyce rzeźby terenu, zachowania konsumentów, potrzeby poszczególnych sektorów (takich jak sektor turystyki), skład chemiczny wody i logistykę przechowywania i transportu wody. Należy również wziąć pod uwagę wyzwania wynikające ze zmiany klimatu, w tym niespodziewane powodzie, fale upałów i okresy niedoboru wody.

W celu zapobiegania kryzysom wodnym w miastach należy wydajnie gospodarować zasobami wodnymi na każdym etapie: od zaopatrzenia w czystą wodę po różne jej zastosowania przez konsumentów. Działania w tym zakresie mogą obejmować zmniejszanie zużycia wody oraz odkrywanie nowych sposobów jej gromadzenia i wykorzystywania. Zarządzanie zasobami wodnymi należy również lepiej włączać w szerszy plan zagospodarowania przestrzennego, biorąc pod uwagę charakterystykę lokalnego środowiska.

Opłaty za zużywaną wodę

Same osiągnięcia technologiczne i nowe systemy ustalania cen przyczyniły się już do znacznego zmniejszenia ilości wody zużywanej w gospodarstwach domowych –zużycie to wynosi 60–80% całości publicznego zaopatrzenia w wodę w Europie. Wprowadzenie ulepszeń technologicznych w urządzeniach domowych, takich jak np. pralki i zmywarki, pozwoliło obniżyć zużycie wody bez konieczności zmiany zachowań lub zwiększenia świadomości w zakresie oszczędnego gospodarowania wodą.

Korzystanie z wody do celów higieny osobistej, które pochłania 60% wody zużywanej w gospodarstwach domowych, powinno ulec zmianie. Przyniosłoby to jeszcze istotniejsze korzyści w tym zakresie. Na przykład urządzenia do wymiany zbiorników w toaletach pozwalają w tani i prosty sposób zmniejszyć ilość zużywanej wody o jeden litr na spłukanie. Wprowadzenie niewielkich usprawnień w systemach prysznicowych, takich jak napowietrzanie strumienia wody, również mogą przynieść oszczędności w zużyciu wody.

Zgodnie z przepisami ramowej dyrektywy wodnej powiązanie ceny wody z poziomem zużycia może stanowić zachętę do bardziej zrównoważonego gospodarowania wodą. W Anglii i Walii osoby mieszkające w budynkach z założonymi licznikami zużywają średnio o 13% mniej wody niż osoby, które mieszkają w domach bez liczników.

Ponowne wykorzystywanie wody deszczowej i szarej wody

Faktycznie zużywa się jedynie 20% wody wykorzystywanej w sektorach korzystających z publicznego systemu zaopatrzenia w wodę. Pozostałe 80% wraca do środowiska, głównie jako oczyszczone ścieki. Zabetonowane i uszczelnione powierzchnie w miastach zazwyczaj kierują wodę z opadów atmosferycznych do sieci kanalizacyjnych, gdzie miesza się ona ze ściekami. W konsekwencji opady nie mogą przeniknąć do gleby i zasilić zasoby wód podziemnych, które mogłyby zostać wykorzystane w późniejszym czasie. Spływający deszcz i ścieki często przechodzą przez oczyszczalnie ścieków przed ponownym wpłynięciem do rzek, zazwyczaj daleko od miast. Wprowadzenie pewnych zmian w miejskich systemach wodociągowych umożliwiłoby ponowne dostarczenie zarówno wody deszczowej, jak i mniej zanieczyszczonych ścieków do miejskich użytkowników wody.

Ponowne wykorzystywanie oczyszczonych ścieków stanowi jedną z tych zmian. „Szara woda” oznacza wszelkie ścieki z gospodarstwa domowego niepochodzące z toalet, takie jak ścieki z wanien, pryszniców, umywalek i kuchni. Takie ścieki można oczyszczać bezpośrednio na miejscu lub pozostawić je nieoczyszczone, jako wodę o jakości niższej niż woda pitna w celu jej wykorzystania np. do spłukiwania toalet.

Miasta mogłyby również gromadzić wodę deszczową spływającą z dachu lub podjazdu do pojemnika zbiorczego; wodę taką można wykorzystywać w celach niespożywczych, takich jak spłukiwanie toalet, mycie samochodów lub ogrodnictwo. Można ją również kierować bezpośrednio do zasilania wód podziemnych. Takie systemy można instalować w gospodarstwach domowych lub przedsiębiorstwach; nie wymagają one od użytkowników zmiany nawyków związanych z korzystaniem z wody. Istnieje jednak więcej kroków, jakie można podjąć w celu poprawy zaopatrzenia w wodę, zanim trafi ona do mieszkań.

Zatrzymywanie wody w mieście dzięki umożliwieniu jej wnikania w glebę i gromadzenia się w zbiornikach wodnych niesie ze sobą wiele korzyści, takich jak zapewnienie lokalnym mieszkańcom przestrzeni rekreacyjnej oraz wpływanie na ochłodzenie powietrza podczas fal upałów.

(c) ABC Open Wide Bay | flickr.com

Zmniejszanie strat

Straty wody w wyniku przecieków mogą być znaczne; w Chorwacji w ramach sieci przesyłu wody traci się niemal 40% wszystkich zasobów wodnych. Przeciekom można zapobiegać przeprowadzając prace konserwacyjne i remonty sieci wodociągowej oraz korzystając z nowych technologii. Do takich technologii należą czujniki rozpoznające i lokalizujące dźwięk z przecieku lub urządzenia używające sygnałów radiowych do wykrycia obecności płynącej wody. Dzięki stosowaniu tych technologii publiczne systemy wodociągowe, zaspokajające popyt na wodę przy wykorzystaniu ograniczonych zasobów, nie będą już dodatkowo obciążane stratami wody w wyniku przecieków. Przeprowadzanie remontów sieci wodnych może jednak wiązać się ze koniecznością przeprowadzenia znacznych inwestycji w infrastrukturę.

Czas na działanie

Osiągnięcie bardziej zrównoważonego zużycia miejskich publicznych zasobów wodnych wymaga nie tylko wdrożenia środków takich, jak wyżej wymienione, ale również podnoszenia świadomości społeczeństwa w zakresie kwestii związanych z ochroną zasobów wodnych.

Odpowiednie informacje w tym zakresie mogą być przekazywane konsumentom wody (gospodarstwom domowym, przedsiębiorcom i turystom) za pośrednictwem różnych środków, takich jak strony internetowe, szkolne programy edukacyjne, broszury organów samorządowych i środki masowego przekazu. Znakowanie ekologiczne urządzeń i certyfikacja ekologiczna np. hoteli również mogą również odgrywać istotną rolę w podnoszeniu świadomości poprzez wspieranie konsumentów w podejmowaniu świadomych wyborów w zakresie oszczędnego gospodarowania wodą i ochrony zasobów wodnych.

Prawdziwie zrównoważone korzystanie z zasobów wody słodkiej nie będzie możliwe, jeżeli nie wprowadzi się dodatkowych usprawnień służących zrównoważeniu zużycia wody w miastach.