Energie

Tal van menselijke activiteiten zijn gebaseerd op de verbranding van fossiele brandstoffen, waardoor de concentratie van kooldioxide (CO₂) in de atmosfeer toeneemt, met als gevolg klimaatverandering en stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde. Wereldwijd neemt de vraag naar energie toe, zodat de trend van stijgende CO₂-emissies nog wordt versterkt.

De meeste landen vertrouwen voor hun energiebehoefte op fossiele brandstoffen (olie, gas en kolen. Deze grondstoffen worden verbrand en de hitte die daarbij vrijkomt wordt omgezet naar energie. De kolen in de brandstof reageren met zuurstof, waardoor CO₂ ontstaat, dat vrijkomt in de atmosfeer. Luchtvervuilers (zwaveldioxide, stikstofoxides en deeltjes) komen ook vrij in de atmosfeer, met de nodige gevolgen voor de luchtkwaliteit. Dankzij technische maatregelen en verbeteringen in warmte- en krachtcentrales, is de uitstoot van luchtvervuilers de afgelopen decennia echter afgenomen.

In 2006 bereikte het Europese energieverbruik een piek, terwijl het in 2010 rond 4% lager was. Deze daling kan gedeeltelijk worden verklaard door de economische crisis, hoewel een lichte ontkoppeling tussen economische activiteit en energieverbruik hieraan eveneens heeft bijgedragen.

De economie groeit, net als de energieconsumptie. De brandstofmix wordt nog altijd gedomineerd door fossiele brandstoffen; in ongeveer 77% van de energiebehoeften van de gemiddelde Europese burger wordt voorzien door kolen, gas en olie. Ongeveer 14% is afkomstig van kernenergie en de resterende 9% komt van hernieuwbare energiebronnen. Het aandeel van hernieuwbare energiebronnen groeit evenwel snel – in 2010 werd de nieuw geïnstalleerde capaciteit in de eerste plaats geleverd door fotovoltaïsche energie, met gas en wind op de plaatsen twee en drie. Op het gebied van kernenergie werden meer capaciteiten buiten bedrijf gesteld dan geïnstalleerd.

De gemiddelde Europese burger verbruikt 27 megawattuur (MWh) per jaar, wanneer alle huishoudelijke, industriële en vervoerbronnen worden meegerekend. Dit cijfer varieert sterk van land tot land, wat ook geldt voor de bijbehorende CO₂-uitstoot, die in grote mate afhankelijk is van de marktpenetratie van hernieuwbare en kernenergie. Het grootste verbruik komt voor rekening van het vervoer, dat sinds 1990 de sector is met de snelste stijging van het energiegebruik.

EU-beleid

Energie wordt steeds meer een beleidsprioriteit – het is een van de vijf ontwikkelingsgebieden waarop de Europa 2020-strategie is gericht met het doel om:

• 20% van de energie uit duurzame energiebronnen te halen;
• 20% meer energie-efficiëntie te bereiken.

Naast de specifieke Energie 2020-strategie is er voor andere aandachtsgebieden een hele reeks beleidsmaatregelen, waarvan op de website van de Europese Commissie een overzicht wordt gegeven. Deze beleidsmaatregelen hebben onder meer betrekking op:

• verbeteren van de voorzieningszekerheid;
• waarborgen van het concurrentievermogen van de Europese economie en de beschikbaarheid van betaalbare energie;
• bevorderen van de ontwikkeling van een concurrentiegerichte interne energiemarkt;
• vaststellen van minimumniveaus voor de belasting op energieproducten.

Activiteiten van het EEA

Een van de belangrijkste EEA-activiteiten op het gebied van energie is monitoring van de mate waarin milieuoverwegingen worden geïntegreerd in de energiesector. Een reeks energie- en milieu-indicatoren wordt jaarlijks bijgewerkt en gepubliceerd. Het EEA publiceert tevens evaluaties van de milieuvoordelen en de milieubelasting die kunnen worden verwacht bij een bepaald aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de energiemix.

De energie- en milieu-indicatoren zijn geordend rond zes beleidsvragen:

• Hebben het gebruik en de productie van energie een afnemende impact op het milieu?
• Neemt energiegebruik af?
• Hoe snel neemt energie-efficiëntie toe?
• er sprake van een omschakeling naar minder vervuilende brandstoffen?
• Hoe snel worden hernieuwbare energietechnologieën geïmplementeerd?
• Worden milieukosten beter doorberekend in het prijssysteem?

De indicatoren zijn ook belangrijk voor:

• het monitoren van EU-strategie voor duurzame ontwikkeling;
• het voorbereiden van het EU-inventarisatierapport over broeikasgassen voor het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering (UNFCCC);
• rapportage over de trends en vooruitzichten op het gebied van de uitstoot van broeikasgassen in Europa in het kader van het Protocol van Kyoto.

Het EEA analyseert ook de milieuvoordelen en milieubelasting die zullen resulteren uit een verhoging van het aandeel hernieuwbare energie in de totale energieproductie. Dit behelst onder meer:

• analyse van de milieuvoordelen en -impact van verschillende gebruiksmethoden van biomassa voor transport, verwarming en elektriciteit;
• identificatie van het Europese windparkpotentieel aan land en op zee.