Viðtal – Umhverfisstofnun Evrópu skoðar opinberlega útsetningu fyrir bisfenól A

Hvers vegna ættum við að hafa áhyggjur af bisfenól A? Hvernig er það hætta fyrir heilsu okkar?

Það hefur verið vitað í langan tíma að bisfenól A getur líkt eftir mannlegu estrógeni og virkað sem innkirtlatruflandi efni. Þetta er áhyggjuefni vegna þess að það getur haft áhrif á frjósemi okkar. Útsetning á meðgöngu getur einnig truflað þroska ófætts barns, þar sem fósturlíf er sérstaklega viðkvæmur gluggi fyrir útsetningu fyrir innkirtlaskemmandi efnum.

Að auki hafa nýjar vísbendingar sýnt að bisfenól A getur einnig haft áhrif á ónæmiskerfið okkar. Útsetning getur leitt til aukningar á ákveðnum ónæmisfrumum sem getur leitt til þróunar sjálfsofnæmissjúkdóma eins og astma.

Hvað með víðtækari áhrif á umhverfið?

Bisfenól A getur einnig virkað sem innkirtlatruflandi efni í dýralífi. Öll hryggdýr hafa estrógenviðtaka og geta hugsanlega orðið fyrir áhrifum af estrógenvirkni bisfenóls A. Hins vegar hafa þessi áhrif aðallega verið mæld í fiskum þar sem nokkrar rannsóknir hafa sýnt fram á hormónatruflandi áhrif efnisins.

Það jákvæða er að bisfenól A er hvorki talið þrávirkt við flestar umhverfisaðstæður, né talið safnast upp í lífverum í verulegum mæli. Þetta þýðir að það hverfur frekar fljótt úr umhverfinu ef losun er stöðvuð.

Hverjar eru helstu niðurstöður samantektar EEA?

EEA samantektin kynnir nýjustu upplýsingar um útsetningu manna fyrir bisfenól A, að teknu tilliti til nýafstaðins rannsóknarverkefnis um lífvöktun á mönnum, sem ESB styrkti (HBM4EU).

Samantektin sýnir að fólk í Evrópu er útsett fyrir háum styrkleika af bisfenól A sem er áhyggjuvaldandi. Samantektin byggist á mældri þéttni bisfenól A í þvagi 2.756 einstaklinga frá 11 Evrópulöndum. Að minnsta kosti 92 % þátttakenda höfðu styrk bisfenól A í þvagi þeirra sem er yfir öruggu magni.

Getur þú sagt aðeins meira um rannsóknir sem HBM4EU gerði á bisfenól A?

Lífvöktun manna veitir okkur upplýsingar um raunveruleg váhrif frá íðefni frá mörgum mismunandi uppsprettum. Þetta er í mótsögn við hefðbundið áhættumat sem venjulega er byggt á reiknuðum gögnum um váhrif. 

Þvagsýnum fyrir bisfenól A var safnað á árunum 2014 til 2020. Þó að nýjustu sýnin frá 2020 fari enn yfir leiðbeiningargildið, virðist vera tilhneiging til lækkunar á BPA-gildum í þvagi. Nýja ESB Horizon Europe Samstarf um áhættumat vegna efna (e. Partnership for the Assessment of Risk from Chemicals – PARC) hefur innifalið bisfenól sem forgangsefni sem á að skoða frekar í lífvöktunarrannsóknum á mönnum á börnum, unglingum og fullorðnum. Þetta mun veita frekari upplýsingar á komandi árum um BPA og önnur bisfenól í Evrópubúum.

Hvað er ESB að gera til að takast á við heilsufarsvandamál bisfenól A?

Það hefur verið vitað í nokkurn tíma að bisfenól A getur skaðað frjósemi og truflað hormónakerfið. Þetta er ástæðan fyrir því að mjög margar mismunandi takmarkanir hafa verið samþykktar í ESB, svo sem bann við notkun í barnaflöskum og í hitapappír.

En við vitum núna að BPA er jafnvel eitraðara en áður var talið, þar sem öryggisþröskuldurinn var lækkaður 20.000 sinnum í nýjasta mati Matvælaöryggisstofnunar Evrópu (EFSA). Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins er nú að undirbúa tillögu um bann við bisfenól A og öðrum bisfenólum í efnum sem komast í snertingu við matvæli.

Hvaða önnur kemísk efni ættum við að hafa áhyggjur af?

Evrópusambandið hefur umfangsmestu og verndandi efnareglur í heiminum. Hins vegar er kerfið ekki skothelt. Skilningur okkar á mismunandi leiðum sem kemísk efni geta haft áhrif á líkama okkar er í stöðugri þróun. Þetta þýðir að eftirlitskerfið þarf stöðugt að fylgja þróuninni í vísindum til að halda sem bestum verndarstigi.

Í samræmi við græna samninginn í Evrópu hefur framkvæmdastjórn Evrópusambandsins tilkynnt um fjölda aðgerða til að bæta kerfið enn frekar. Eitt af þessum verkefnum er að þróa snemmviðvörunarkerfi innan ESB fyrir efnaáhættu til að flýta fyrir því hvernig viðvaranir frá t.d. vísindarannsóknum eru notaðar til áhættustjórnunar.