Interview – EEA onderzoekt openbare blootstelling aan bisfenol A

Waarom moeten we ons zorgen maken over bisfenol A? Waarom vormt het een risico voor onze gezondheid?

Het is al geruime tijd bekend dat bisfenol A een soortgelijke werking als het menselijk oestrogeen en een hormoonontregelend effect kan hebben. Dit is zorgwekkend, omdat het gevolgen kan hebben voor de vruchtbaarheid. Blootstelling tijdens de zwangerschap kan ook de ontwikkeling van het ongeboren kind verstoren, aangezien een foetus bijzonder gevoelig zijn voor blootstelling aan hormoonontregelende stoffen.

Daarnaast is uit recent onderzoek gebleken dat bisfenol A ook ons immuunsysteem kan aantasten. Blootstelling kan leiden tot een toename van bepaalde immuuncellen die verantwoordelijk zijn voor auto-immuunziekten zoals astma.

Hoe zit het met de bredere impact op het milieu?

Bisfenol A kan ook een hormoonontregelende werking hebben op wilde dieren. Alle gewervelde dieren hebben oestrogeenreceptoren en worden mogelijk beïnvloed door de oestrogeenachtige functie van bisfenol A. Bij vissen zijn deze effecten echter beter bekend, omdat de hormoonontregelende effecten van de stof zijn aangetoond  in verschillende studies.

Gelukkig blijkt dat bisfenol A in de meeste omgevingen niet  aanhoudend is en evenmin in significante mate bioaccumulerend lijkt te zijn in levende organismen. Dit betekent dat het in het milieu aanwezige bisfenol A vrij snel zal verdwijnen als de stof niet langer wordt vrijgegeven.

Wat zijn de belangrijkste bevindingen uit de EEA-briefing?

De EEA-briefing presenteert de meest recente informatie over de blootstelling van de mens aan bisfenol A, rekening houdend met het onlangs afgeronde, door de Europese Unie (EU) gefinancierde onderzoeksproject voor menselijke biomonitoring (HBM4EU).

Uit de briefing blijkt dat mensen in Europa worden blootgesteld aan zorgwekkend hoge concentraties bisfenol A. De briefing is gebaseerd op de gemeten concentraties bisfenol A in urine van 2 756 personen uit 11 Europese landen. Ten minste 92 % van de deelnemers had een concentratie bisfenol A in de urine die de aangeraden hoeveelheid overschreed.

Kun je iets uitleggen over het HBM4EU-onderzoek naar bisfenol A?

Door menselijke biomonitoring vergaren we informatie over de werkelijke blootstelling aan een chemische stof vanuit alle verschillende bronnen. Hierdoor verschilt het onderzoek van traditionele risicobeoordelingen die veelal gebaseerd zijn op modellen van blootstelling. 

De urinemonsters voor bisfenol A zijn afgenomen tussen 2014 en 2020. Hoewel de nieuwste monsters uit 2020 de richtwaarde nog steeds overschrijden, constateren we een dalende trend voor de BPA-niveaus in de urine. In het nieuwe Partnerschap voor de beoordeling van de risico’s van chemische stoffen (PARC), in het kader van het EU-programma Horizon Europa, zijn bisfenolen opgenomen als prioritaire stoffen die verder moeten worden onderzocht in humane biomonitoringonderzoeken bij kinderen, tieners en volwassenen. Dit zal de komende jaren verdere gegevens opleveren over de opname van BPA en andere bisfenolen in de Europese bevolking.

Wat doet de EU om de aan bisfenol A verbonden gezondheidsproblemen aan te pakken?

Het is al geruime tijd bekend dat bisfenol A de vruchtbaarheid kan schaden en het hormoonsysteem kan verstoren. Daarom gelden er in de EU vrij veel verschillende beperkingen , zoals een verbod op het gebruik in babyflessen en thermisch papier.

Inmiddels weten we echter dat BPA nog toxischer is dan eerder werd gedacht, omdat de veilige drempel in de nieuwste beoordeling van EFSA met een factor 20 000 is verlaagd. De Europese Commissie werkt momenteel aan een voorstel voor een verbod op bisfenol A en andere bisfenolen in materialen die met levensmiddelen in contact komen.

Over welke andere chemische stoffen moeten we ons zorgen maken?

De Europese Unie beschikt over de meest uitgebreide beschermende chemische regelgeving ter wereld. Het systeem is echter niet waterdicht. Ons inzicht in de verschillende manieren waarop chemische stoffen kunnen inwerken op ons lichaam ontwikkelt zich voortdurend verder. Dit betekent dat de regelgeving de wetenschappelijke ontwikkelingen op de voet moet volgen om het best mogelijke beschermingsniveau te kunnen waarborgen.

In het kader van de Europese Green Deal heeft de Europese Commissie een aantal initiatieven aangekondigd om het regelgevingsstelsel verder te verbeteren. Een van deze initiatieven is de ontwikkeling van een Europees systeem voor vroegtijdige waarschuwing voor chemische risico’s die ervoor zorgt  dat waarschuwingen uit bijvoorbeeld wetenschappelijk onderzoek sneller gebruikt worden  in het risicobeheer.