Wywiad – EEA przygląda się narażeniu społeczeństwa na bisfenol A

Dlaczego powinniśmy być zaniepokojeni bisfenolem A? W jaki sposób stanowi on zagrożenie dla naszego zdrowia?

Od dawna wiadomo, że bisfenol A może imitować estrogen ludzki i działać jako substancja zaburzająca funkcjonowanie układu hormonalnego. Jest to niepokojące, ponieważ może mieć wpływ na naszą płodność. Narażenie podczas ciąży może również zaburzać rozwój nienarodzonego dziecka, ponieważ życie płodowe jest szczególnie wrażliwym okresem w przypadku narażenia na substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego.

Ponadto dzięki nowym dowodom wiemy, że bisfenol A może również wpływać na nasz układ odpornościowy. Narażenie na tą substancję może prowadzić do wzrostu liczby niektórych komórek odpornościowych, potencjalnie prowadząc do rozwoju zaburzeń autoimmunologicznych, takich jak astma.

Co z szerszym oddziaływaniem na środowisko?

Bisfenol A może również działać jako substancja zaburzająca funkcjonowanie układu hormonalnego u dzikich zwierząt. Wszystkie kręgowce posiadają receptory estrogenowe i mogą być potencjalnie narażone na działanie funkcji imitowania estrogenów przez bisfenol A. Skutki te są jednak najlepiej znane w przypadku ryb, u których w kilku badaniach udokumentowano zaburzające skutki dla funkcjonowania układu hormonalnego.

Z drugiej strony uważa się, że bisfenol A nie jest trwały w większości warunków środowiskowych i nie wykazuje znacznych zdolności do bioakumulacji w żywych organizmach. Oznacza to, że jeśli dojdzie do wstrzymania uwalniania substancji, zniknie ona dość szybko ze środowiska.

Jakie są główne wnioski z briefingu EEA?

W briefingu EEA przedstawiono najnowsze informacje na temat narażenia ludzi na bisfenol A, z uwzględnieniem niedawno zakończonego finansowanego ze środków unijnych projektu badań biomonitorujących u ludzi (HBM4EU).

Z briefingu wynika, że ludzie w Europie są narażeni na niepokojąco wysokie stężenie bisfenolu A. Briefing opiera się na zmierzonych stężeniach bisfenolu A w moczu u 2756 osób z 11 krajów europejskich. U co najmniej 92% uczestników stężenie bisfenolu A w moczu przekraczało bezpieczny poziom.

Czy możesz wyjaśnić nieco badania przeprowadzone przez HBM4EU nad bisfenolem A?

Biomonitoring człowieka dostarcza nam informacji na temat rzeczywistego narażenia na działanie substancji chemicznej z różnych źródeł, w przeciwieństwie do tradycyjnych ocen ryzyka, które zwykle opierają się na modelowanych danych dotyczących narażenia. 

Próbki moczu na obecność bisfenolu A pobrano w latach 2014–2020. Chociaż w najnowszych próbkach z 2020 r. nadal przekroczona jest zalecana wartość progowa; wygląda na to, że poziom BPA w moczu spada. Nowe partnerstwo na rzecz oceny ryzyka związanego z chemikaliami (PARC) w ramach programu „Horyzont Europa” uwzględniło bisfenole jako substancje priorytetowe, które należy poddać dalszej analizie w badaniach biomonitoringu u dzieci, nastolatków i dorosłych. W nadchodzących latach dostarczy to dalszych danych na temat występowania BPA i innych bisfenoli u Europejczyków.

Jakie działania podejmuje Unia Europejska w celu rozwiązania problemów zdrowotnych związanych z bisfenolem A?

Już od pewnego czasu wiadomo, że bisfenol A może działać szkodliwie na płodność i zaburzać funkcjonowanie układu hormonalnego. Z tego powodu w Unii wprowadzono wiele różnych ograniczeń, takich jak zakaz stosowania BPA w butelkach dla niemowląt i papierze termoczułym.

Teraz wiemy jednak, że BPA jest jeszcze bardziej toksyczny, niż wcześniej sądzono, ponieważ w najnowszej ocenie przeprowadzonej przez EFSA bezpieczny próg został obniżony 20 000 razy. Komisja Europejska przygotowuje obecnie wniosek dotyczący zakazu stosowania bisfenolu A i innych bisfenoli w materiałach przeznaczonych do kontaktu z żywnością.

Jakie inne substancje chemiczne powinny nas niepokoić?

Unia Europejska posiada najbardziej kompleksowe i ochronne przepisy dotyczące chemikaliów na świecie. System nie gwarantuje jednak pełnej ochrony. Nasza wiedza na temat wpływu substancji chemicznych na nasze organizmy nieustannie się zmienia. Oznacza to, że system regulacyjny musi stale podążać za rozwojem nauki, aby utrzymać najlepszy możliwy poziom ochrony.

W ramach Europejskiego Zielonego Ładu Komisja Europejska zapowiedziała szereg inicjatyw na rzecz poprawy systemu. Jedną z nich jest opracowanie unijnego systemu wczesnego ostrzegania przed zagrożeniami chemicznymi, którego celem jest szybsze wykorzystywanie ostrzeżeń pochodzących np. z badań naukowych do zarządzania ryzykiem.