Röportaj - AÇA toplumun Bisfenol A’ya maruziyetini araştırıyor

Bisfenol A hakkında neden endişelenmeliyiz? Sağlığımız için nasıl bir risk oluşturuyor?

Bisfenol A’nın insan östrojenini taklit edebildiği ve bir endokrin bozucu olarak hareket ettiği uzun zamandır bilinmektedir. Bu durum doğurganlığımızı etkileyebileceği için endişe vericidir. Fetal yaşam, endokrin bozucu maddelere maruz kalma açısından özellikle hassas bir büyüme aşaması olduğundan, hamilelik sırasında maruz kalma, doğmamış çocuğun gelişimini de bozabilir.

Buna ek olarak, yeni kanıtlar Bisfenol A’nın bağışıklık sistemimizi de etkileyebileceğini göstermiştir. Buna maruz kalma bazı bağışıklık hücrelerinde artışa neden olabilir ve bu da astım gibi otoimmün bozuklukların gelişmesine yol açabilir.

Peki ya çevre üzerindeki daha geniş etkisi nedir?

Bisfenol A aynı zamanda vahşi yaşamda endokrin bozucu olarak da hareket edebilir. Tüm omurgalılar östrojen reseptörlerine sahiptir ve Bisfenol A’nın östrojen taklit edici işlevinden potansiyel olarak etkilenebilirler. Bununla birlikte, bu etkiler en iyi, çeşitli çalışmaların maddenin endokrin bozucu etkilerini belgelediği balıklar için bilinmektedir.

Olumlu yönden bakıldığında, Bisfenol A'nın çoğu çevre koşulunda kalıcı olduğu veya canlı organizmalarda önemli ölçüde biyolojik birikim yaptığı düşünülmemektedir. Bu, salınımların durdurulması halinde çevreden oldukça hızlı bir şekilde kaybolacağı anlamına gelir.

AÇA brifingindeki temel bulgular nelerdir?

AÇA brifingi yakın zamanda sonuçlanan AB tarafından finanse edilen insani biyo-izleme araştırma projesini (HBM4EU) dikkate alarak insanların Bisfenol A’ya maruz kalmasına ilişkin en son bilgileri sunmaktadır.

Brifing, Avrupa'daki insanların endişe verici derecede yüksek konsantrasyonlarda Bisfenol A’ya maruz kaldığını göstermektedir. Brifing 11 Avrupa ülkesinden 2.756 kişinin idrarında ölçülen Bisfenol A konsantrasyonlarına dayanmaktadır. Katılımcıların en az %92’sinin idrarında güvenli seviyeyi aşan Bisfenol A konsantrasyonu bulunmuştur.

HBM4EU tarafından Bisfenol A üzerine yapılan araştırma hakkında biraz bilgi verebilir misiniz?

İnsani biyo-izleme bize farklı kaynaklardan gelen bir kimyasala gerçek maruz kalma hakkında bilgi sağlar. Bu, normalde modellenmiş maruz kalma verilerine dayanan geleneksel risk değerlendirmelerinin aksinedir. 

Bisfenol A için idrar örnekleri 2014 ile 2020 yılları arasında toplandı. 2020’nin en yeni numuneleri hâlâ kılavuz değeri aşıyor olsa da idrar BPA düzeylerinde azalma yönünde bir eğilim olduğu görülüyor. Kimyasallardan Kaynaklanan Riskin Değerlendirilmesine yönelik (PARC), yeni AB Ufuk Avrupa Ortaklığı çocuklarda, gençlerde ve yetişkinlerde insani biyo-izleme çalışmalarında daha fazla incelenmek üzere öncelikli maddeler olarak bisfenolleri dahil etti. Bu, önümüzdeki yıllarda Avrupalılarda BPA ve diğer bisfenollerin görülme sıklığı hakkında daha fazla veri sağlayacaktır.

AB, Bisfenol A’nın sağlığa dair endişelerinin giderilmesi için neler yapıyor?

Bisfenol A’nın doğurganlığa zarar verebileceği ve hormon sistemini bozabileceği bir süredir bilinmektedir. AB’de bebek biberonlarında ve termal kağıtlarda yasaklanması gibi birçok farklı kısıtlamanın benimsenmesinin nedeni budur.

Ancak şimdi EFSA’nın en yeni değerlendirmesinde güvenli eşik 20.000 kat düşürüldüğünden BPA’nın önceden düşünülenden daha zehirli olduğunu biliyoruz. Avrupa Komisyonu şu anda Bisfenol A ve diğer bisfenollerin gıda ile temas eden malzemelerde yasaklanması için bir teklif hazırlamaktadır.

Başka hangi kimyasallar hakkında endişelenmemiz gerekiyor?

Avrupa Birliği, dünyadaki en kapsamlı ve koruyucu kimyasal yönetmeliklere sahiptir. Ancak bu sistem kurşun geçirmez değildir. Kimyasal maddelerin vücudumuzu etkileyebileceği farklı yollara ilişkin anlayışımız sürekli gelişmektedir. Bu, mümkün olan en iyi koruma seviyesini elde etmek için düzenleyici sistemin bilimdeki gelişmeleri sürekli takip etmesi gerektiği anlamına gelir.

Avrupa Komisyonu, Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında sistemi daha da iyileştirmek için bir dizi girişimde bulunacağını açıkladı. Bu girişimlerden biri, örneğin bilimsel araştırmalardan elde edilen uyarıların risk yönetimi için kullanılmasını hızlandırmak amacıyla kimyasal riskler için bir AB Erken Uyarı Sistemi geliştirilmesidir.