Hávaðamengun er stórt vandamál, bæði fyrir heilsu manna og umhverfið

Hverjar eru helstu niðurstöður skýrslu númer tvö um umhverfishávaða sem birt er af EEA?

Skýrslan sýnir að umhverfishávaði, einkum umferðarhávaði, er áfram stórt umhverfisvandamál sem hefur áhrif á heilsu og líðan milljóna manna í Evrópu. Tuttugu prósent Evrópubúa verða fyrir langtíma hávaða sem eru skaðleg heilsu þeirra. Það samsvarar meira en 100 milljónum manna innan Evrópu. Gögnin benda einnig til þess að stefnumarkmið varðandi umhverfishávaða hafi ekki verið náð. Reyndar, miðað við áætlanir okkar, er ólíklegt að sá fjöldi sem verður fyrir hávaða muni minnka verulega í framtíðinni vegna vaxtar í þéttbýli og aukinnar eftirspurnar um hreyfanleika.

Hver eru sérleg heilsufarsleg áhrif? Hversu stórt vandamál til dæmis er hávaðamengun miðað við loftmengun?

Langvarandi nálægð við hávaða getur valdið margvíslegum heilsufarslegum áhrifum þar með talið gremju, svefntruflunum, neikvæðum áhrifum á hjarta-, æða og efnaskiptakerfið, svo og vitsmunalega skerðingu hjá börnum. Þegar litið er til núverandi gagna, áætlum við að umhverfishávaði stuðli að 48.000 nýjum tilfellum af blóðþurrðarhjartasjúkdómi á ári auk 12.000 ótímabærra dauðsfalla. Að auki áætlum við að 22 milljónir þjáist af mikilli og langvarandi gremju og 6,5 milljónir manna þjáist af miklum og langvarandi svefntruflunum. Sem afleiðing af hávaða frá flugvélum áætlum við að 12.500 skólabörn þjáist af lestrarskerðingu í skólanum.

Flestir gera sér ekki grein fyrir að hávaðamengun er mikilvægt vandamál sem hefur áhrif á heilsu manna, þar með talið þeirra eigin. Auðvitað eru miklu fleiri ótímabær dauðsföll tengd loftmengun en vegna hávaða. Hávaði virðist þó hafa meiri áhrif á vísa sem tengjast lífsgæðum og andlegri heilsu. Reyndar, samkvæmt einhverjum af niðurstöðum Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (WHO), er hávaði næststærsta umhverfisástæða heilsufarslegra vandamála, rétt á eftir áhrifum loftmengunar (svifryk).

Skýrslan greinir einnig frá vandamálum við innleiðingu á tilskipun ESB um umhverfishávaða. Hverjir eru þeir?

Í sumum löndum vantar enn hátt hlutfall gagna hvað varðar hávaðakort og aðgerðaáætlanir. Ekki er hægt að meta eða taka á hávaðavandamálum almennilega ef lönd, umdæmi og borgir búa ekki til hávaða kort eða aðgerðaráætlanir eins og tilskipunin krefst.

Hvernig tekur EEA þátt í að tryggja að stefnumótendur og almenningur geri sér grein fyrir hávaðamengun í umhverfinu?

EEA hefur umsjón með því að safna öllum upplýsingunum saman sem lönd leggja fram samkvæmt tilskipuninni um umhverfishávaða. Núverandi þekkingu á uppruna og nálægð íbúa Evrópu við hávaða byggist að miklu leyti á þessum gagnagrunni. Við framleiðum fjölda skýrslna og úttekta sem byggjast á þessum gögnum. Skýrslurnar og úttektirnar hjálpa til við að fylgjast með framförum og markmiðum í tenglsum við hávaðamengun og geta einnig upplýst um þróun framtíðaráætlana í umhverfismálum. Burtséð frá nýútkominni skýrslu um umhverfishávaða í Evrópu („Environmental Noise in Europe“) eru nokkrar fyrri skýrslur um hávaða á vegum EEA, svo sem „Quiet areas in Europe — The environment unaffected by noise pollution (2016)“ (kyrrðarsvæði í Evrópu - umhverfið sem er ósnortið af hávaðamengun), ójöfn nálægð og ójöfn áhrif: „Social vulnerability to air pollution, noise and extreme temperatures in Europe“ (félagslegt varnarleysi vegna loftmengunar, hávaða og mikils hitastigs í Evrópu) (2018). Fólk getur einnig skoðað upplýsingar um hávaðamengun í gegnum EEA hávaðaskoðara eða skoðað staðreyndarblað um hávaða frá landinu.

Hvað er ESB að gera til að taka enn frekar á þessu máli?

Lönd, umdæmi og borgir gera ýmsar ráðstafanir til að takast á við hávaða. Sem dæmi má nefna að setja hávaða minnkandi malbik á vegi, nota hljóðlát dekk á almenningssamgöngutæki, koma meiri innviðum fyrir í borgum fyrir rafbíla, stuðla að virkum ferðalögum eins og að ganga eða hjóla, búa til göngugötur o.fl. Mikill fjöldi borga og umdæma hafa einnig komið á fót svokölluðum rólegum svæðum, þar sem fólk getur farið til að flýja hávaða í borgarinnar. Þetta eru aðallega græn svæði, eins og almenningsgarðar eða friðland.

Margar af þessum aðgerðum hafa einnig reynst gagnlegar til að draga úr loftmengun. Við sjáum að ein leið til að auka áhrif lækkunar vegna hávaða og á sama tíma hagræða kostnaði og viðleitni gæti verið að hanna sams konar áætlanir til að draga úr hávaða og loftmengun frá umferð. Reyndar, miðað við áætlanir okkar, er ólíklegt að sá fjöldi sem verður fyrir hávaða muni minnka verulega í framtíðinni vegna vaxtar í þéttbýli og aukinnar eftirspurnar um hreyfanleika. Það eru meiri líkur á því að ná til aðila sem verða fyrir skaðlegri hávaðamengun með því að nota fleiri en eina aðferð, t.d. metnaðarfulla hávaðastefnu, betra borgarskipulag ásamt betri skipulagningu innviða og breytingu á hegðun fólks.