Geluidshinder is een groot probleem, zowel voor de menselijke gezondheid als voor het milieu

Wat zijn de belangrijkste conclusies van het door het EEA gepubliceerde rapport over omgevingslawaai?

Uit het rapport blijkt dat omgevingslawaai, en met name wegverkeerslawaai, nog steeds een groot milieuprobleem is dat de gezondheid en het welzijn van miljoenen mensen in Europa aantast. Twintig procent van de Europese bevolking is langdurig blootgesteld aan lawaai dat schadelijk is voor de gezondheid. Dit cijfer komt neer op meer dan 100 miljoen mensen in Europa. Uit de gegevens blijkt ook dat de beleidsdoelstellingen inzake omgevingslawaai niet zijn gehaald. Onze prognoses laten zien dat het op grond van stedelijke groei en de toenemende vraag naar mobiliteit onwaarschijnlijk is dat het aantal mensen dat aan lawaai wordt blootgesteld, in de toekomst significant zal afnemen.

Wat zijn de specifieke gevolgen voor de gezondheid? Hoe groot is het geluidshinderprobleem bijvoorbeeld in vergelijking met dat van luchtverontreiniging?

De langdurige blootstelling aan lawaai kan uiteenlopende gezondheidseffecten hebben, zoals geprikkeldheid, slaapstoornissen, negatieve gevolgen voor het hart- en bloedvatenstelsel of de stofwisseling en cognitieve functiestoornissen bij kinderen. Op basis van de beschikbare gegevens gaan wij ervan uit dat omgevingslawaai bijdraagt tot naar schatting 48 000 nieuwe gevallen van ischemische hartaandoeningen per jaar en 12 000 vroegtijdige sterfgevallen. Daarnaast ondervinden door lawaai naar schatting 22 miljoen mensen chronische en zware stress en lijden 6,5 miljoen mensen aan een chronische vorm van een ernstige slaapstoornis. Blootstelling aan vliegtuiglawaai is de oorzaak van een slechte leesvaardigheid bij naar schatting 12 500 schoolkinderen.

Mensen zijn zich vaak niet bewust van het feit dat geluidsoverlast een ernstig probleem is dat gevolgen heeft voor de volksgezondheid én hun eigen gezondheid. Natuurlijk zijn er veel meer vroegtijdige sterfgevallen als gevolg van luchtvervuiling dan als gevolg van lawaai. Toch lijkt het erop dat geluidshinder een groter effect heeft op indicatoren voor levenskwaliteit en de geestelijke gezondheid. Volgens bevindingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is geluidshinder na luchtverontreiniging (fijnstof) de grootste milieugerelateerde oorzaak van gezondheidsproblemen.

In het rapport wordt ook gewezen op problemen met de tenuitvoerlegging van de richtlijn omgevingslawaai van de EU. Welke zijn dat?

In sommige landen schort het nog steeds op grote schaal aan geluidsbelastingskaarten en actieplannen. Zolang landen, regio’s en steden niet voor de dag komen met de volgens de richtlijn voorgeschreven geluidsbelastingkaarten of actieplannen, kunnen lawaaiproblemen niet naar behoren worden beoordeeld en aangepakt.

Op welke manier zorgt het EEA ervoor dat beleidsmakers en het publiek zich bewust zijn van het probleem van omgevingslawaai?

Het EEA is belast met het verzamelen van alle informatie die de lidstaten in het kader van de richtlijn omgevingslawaai indienen. De huidige stand van de kennis over lawaaibronnen en de blootstelling van de bevolking aan lawaai in Europa berust grotendeels op deze databank. Gebruikmakend van deze gegevens werken wij verschillende rapporten en evaluaties uit. Op basis daarvan kan de vooruitgang worden gemeten die is geboekt bij het verwezenlijken van de doelstellingen voor het terugdringen van geluidshinder en kunnen ook toekomstige milieuactieprogramma’s worden ontwikkeld. Naast het onlangs gepubliceerde rapport over omgevingslawaai in Europa heeft het EEA een aantal eerdere rapporten over lawaai opgesteld, onder meer over stille zones in Europa (“Quiet areas in Europe — The environment unaffected by noise pollution”, 2016) en over verschillen in de blootstelling aan luchtvervuiling, lawaai en extreme temperaturen en de ongelijke verdeling van de daarmee samenhangende gevolgen (“Unequal exposure and unequal impacts: Social vulnerability to air pollution, noise and extreme temperatures in Europe”, 2018). Tevens kan het publiek informatie over geluidshinder vinden via de “noise viewer” of de landenspecifieke informatiebladen over lawaai van het EEA.

Wat onderneemt de EU verder op dit gebied?

Landen, regio’s en steden nemen diverse maatregelen om de lawaaiproblemen aan te pakken. Voorbeelden hiervan zijn het aanbrengen van een geluidsarm wegdek, het gebruik van stillere banden in het openbaar vervoer, uitbreiding van de infrastructuur voor elektrische auto’s in de stad, bevordering van actieve verplaatsing, zoals lopen of fietsen, het veranderen van straten in voetgangerszones, enz. Een aanzienlijk aantal steden en regio’s heeft ook zogenaamde stiltegebieden ingevoerd, waar mensen het stadslawaai kunnen ontvluchten. Meestal gaat het hierbij om groengebieden, zoals parken en natuurreservaten.

Veel van deze maatregelen zijn ook nuttig gebleken voor het verminderen van de luchtverontreiniging. Gecombineerde strategieën ter beperking van geluidshinder en luchtverontreiniging door het verkeer zouden ertoe kunnen bijdragen het effect van lawaaibeperkende maatregelen te vergroten en tegelijkertijd de kosten-batenverhouding van de inspanningen te optimaliseren. Indien geen maatregelen worden getroffen om de lawaaiproblemen aan te pakken, is het gezien de stedelijke groei en de toenemende vraag naar mobiliteit onwaarschijnlijk dat het aantal mensen dat aan lawaai wordt blootgesteld, in de toekomst significant zal afnemen. Een significante vermindering van het aantal mensen dat aan een schadelijke geluidsbelasting wordt blootgesteld, kan waarschijnlijk beter worden bereikt door in plaats van afzonderlijke maatregelen een combinatie van maatregelen te nemen, zoals technologische verbeteringen, een ambitieus lawaaibestrijdingsbeleid, betere stads- en infrastructuurplanning en gedragsverandering.