Intervista — Ħidma fuq soluzzjonijiet għat-tibdil fil-klima: l-adattament għandu rwol ewlieni

Xi rwol jista’ jkollhom il-bliet biex jipproteġu aħjar liċ-ċittadini u jtejbu r-reżiljenza?

Ine:

Il-bliet għandhom rwol kritiku x’jaqdu mhux biss fil-protezzjoni taċ-ċittadini tagħhom stess, iżda fl-iżgurar tar-reżiljenza għall-klima u s-sostenibbiltà ambjentali b’mod ġenerali u fit-tul. Il-kriżijiet tripli tat-tibdil fil-klima, it-telf tal-bijodiversità u t-tniġġis huma interkonnessi u msaħħa, u l-impatti huma saħansitra aggravati aktar f’żoni urbani b’densità għolja ta’ bini u b’densità għolja ta’ popolazzjoni.

B’għadd dejjem jikber ta’ persuni li jgħixu f’żoni urbani, il-bliet għandhom ir-responsabbiltà u l-urġenza li jaġixxu, iżda għandhom ukoll il-potenzjal li jkunu xprunaturi ewlenin tal-bidla. Il-bliet jistgħu jkunu aktar ambizzjużi mil-livell nazzjonali fil-miri klimatiċi tagħhom u 51 % tal-akbar bliet fl-Ewropa issa għandhom pjanijiet ta’ azzjoni lokali dwar il-klima ddedikati wkoll b’objettivi ċari dwar l-adattament. 

Il-bliet jistgħu jfasslu proġetti ta’ adattament għal impatti klimatiċi lokali speċifiċi u jqisu l-ħtiġijiet lokali, is-sensittività u l-kultura. L-involviment tal-komunità huwa rikonoxxut ukoll bħala wieħed mill-faċilitaturi ewlenin tal-adattament b’suċċess, u dan huwa l-livell ta’ governanza li fih dan isir l-aħjar. Il-bliet madwar l-Ewropa għandhom kuntesti, kapaċitajiet u esperjenzi differenti ħafna, u jinsabu fi stadji differenti ħafna ta’ tħejjija għall-adattament, iżda l-biċċa l-kbira diġà qed jieħdu xi forma ta’ azzjoni.

Tista’ ssemmi xi eżempji tajbin ta’ proġetti ta’ adattament urban?

Il-politiki u l-miżuri ta’ adattament għandhom l-għan li jżidu r-reżiljenza għall-klima. F’żoni urbani, il-miżuri jistgħu jinkludu azzjonijiet biex tiżdied l-infiltrazzjoni tal-ilma tax-xita żejjed, biex jiġi pprovdut tkessiħ, biex tiġi evitata l-kostruzzjoni f’żoni b’riskju għoli, jew biex tiġi infurmata l-popolazzjoni u jiġu pprovduti miżuri ta’ assigurazzjoni u networks ta’ appoġġ soċjali. Eżempji tajbin ta’ proġetti ta’ adattament normalment jiġu minn bliet b’appoġġ politiku sostnut u finanzjament għall-adattament u involviment qawwi tal-komunità.

F’Poznan, il-Polonja, proġett ta’ playground naturali jittrasforma l-playgrounds għal spazji ħodor multifunzjonali miftuħa għall-pubbliku u jiffoka fuq l-ekoedukazzjoni u s-sensibilizzazzjoni dwar l-importanza tan-natura. Simili għall-proġett OASIS f’Pariġi, dan jippermetti li spazju ekoloġiku addizzjonali jkun miftuħ għall-pubbliku sabiex ikun jista’ jagħti kenn waqt mewġiet ta’ sħana. Eżempju ieħor li nista’ nsemmi huwa fil-belt ta’ Gent, fil-Belġju, li diġà qed jillimita kostruzzjoni ġdida ta’ binjiet b’rekwiżit ta’ “żero nett” — sabiex jekk kostruzzjoni ġdida tkun se tiġi approvata, ikun meħtieġ li żona ugwali tal-belt ma tkunx pavimentata, jew li tinbidel lura għal spazju ekoloġiku.

Dawn il-proġetti se jkunu biżżejjed fost ir-riskji klimatiċi li qed jikbru biex jitnaqqsu l-impatti negattivi?

Sfortunatament le, filwaqt li huma importanti ħafna lokalment, se jkollhom biss impatt limitat sakemm ma jiġux estiżi u integrati b’mod massiv. L-ewwel nett, jeħtieġ li jsir dak kollu possibbli biex jintlaħqu l-miri ta’ mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima, marbuta ma’ bidla radikali tax-xejriet attwali tagħna ta’ konsum u produzzjoni mhux sostenibbli. Jekk dan ma jsirx, l-impatti klimatiċi fil-futur se jaqbżu b’mod sinifikanti kwalunkwe ħaġa maniġġabbli b’azzjonijiet ta’ adattament.

Pereżempju, 91 % tal-bliet jinkludu xi forma ta’ soluzzjonijiet ibbażati fuq in-natura fil-pjanijiet ta’ adattament tagħhom, filwaqt li jirrikonoxxu l-ħafna kobenefiċċji tal-ispazji ħodor u blu urbani. Iżda, minħabba d-daqs tal-impatti klimatiċi attwali u futuri mistennija, dawn l-azzjonijiet waħedhom x’aktarx li ma jkunux biżżejjed biex inaqqsu b’mod sinifikanti l-impatti negattivi, anki lokalment. Xorta se jkollhom jiġu kkombinati ma’ infrastruttura fiżika, kif ukoll sistemi effiċjenti ta’ twissija bikrija u miżuri ta’ governanza u ekonomiċi.

L-adattament jista’ jgħin biex jitnaqqsu l-vulnerabbiltajiet lokali, iżda r-rata attwali ta’ adozzjoni tal-azzjonijiet mhux se tkun biżżejjed. Filwaqt li l-importanza tal-adattament qed tiġi rikonoxxuta dejjem aktar fl-Ewropa, din għadha trid tiġi mħaddna fis-setturi kollha u fil-livelli kollha ta’ governanza sabiex is-soċjetajiet tagħna jitħejjew biex jiffaċċjaw impatti attwali u futuri relatati mal-klima. L-involviment ta’ gruppi ta’ ċittadini u s-settur privat biex jippermettu investiment aktar mifrux fl-adattament u ż-żamma ta’ proġetti ta’ adattament jista’ jkun kruċjali. L-integrazzjoni tal-ħtiġijiet ta’ adattament, speċjalment fis-setturi l-aktar affettwati, bħall-ilma u s-saħħa, tkun ukoll pass sinifikanti ’l quddiem. 

Għaliex għandna nkunu mħassba dwar ir-riskji klimatiċi għas-saħħa tagħna mill-għargħar, in-nixfiet u l-kwalità tal-ilma? 

Aleksandra:

Is-soċjetà tagħna hija esposta ħafna għar-riskji klimatiċi bħall-għargħar, l-iskarsezza tal-ilma u l-kwalità ħażina tal-ilma. Wieħed minn kull tmien Ewropej attwalment jgħix f’żoni potenzjalment suxxettibbli għall-għargħar fix-xmajjar. Filwaqt li ħafna minn dawk iż-żoni għandhom difiżi kontra l-għargħar, il-livell ta’ sigurtà li joffru jvarja. L-għargħar mhux biss jirriżultaw f’imwiet (kważi 5,600 persuna tilfu ħajjithom direttament bħala riżultat ta’ għargħar matul l-aħħar 4 deċennji) u korrimenti, iżda jikkawżaw ukoll stress, li spiss jirriżulta f’disturb minn stress postrawmatiku u implikazzjonijiet itwal għas-saħħa mentali, bħad-dipressjoni, għall-persuni affettwati.

L-għargħar jistgħu jikkawżaw ukoll tniġġis: kważi 15 % tal-faċilitajiet industrijali fl-Ewropa jinsabu f’żoni potenzjali suxxettibbli għall-għargħar fix-xmajjar. Huwa stmat li madwar 650,000 tifwir tad-drenaġġ ikkombinat madwar l-Ewropa jgħarrqu l-kwalità tal-ilma wara avvenimenti kbar ta’ xita.

Fl-istess ħin, l-istress permanenti tal-ilma diġà jaffettwa 30 % tan-nies fin-Nofsinhar tal-Ewropa. Ir-restrizzjonijiet u r-razzjonar tal-ilma — diġà fis-seħħ f’xi reġjuni — u żidiet inevitabbli fil-prezzijiet hekk kif il-provvisti jinxfu jistgħu jaffettwaw il-kapaċità ta’ unitajiet domestiċi ifqar jew akbar li jissodisfaw il-ħtiġijiet tal-iġjene tagħhom. Barra minn hekk, perjodi twal ta’ temp xott u sħun jiffaċilitaw it-tixrid tan-nirien fil-foresti; għal darb’oħra, prinċipalment fin-Nofsinhar tal-Ewropa, iżda dejjem aktar f’reġjuni oħra. In-nirien fil-foresti mhux biss joħolqu r-riskju dirett għas-saħħa tal-fjammi; l-esponiment għas-sustanzi kimiċi ta’ ħsara fid-duħħan tan-nirien fil-foresti għandu implikazzjonijiet kemm akuti kif ukoll dejjiema għas-saħħa.

Il-kwalità tal-ilma li nixorbu jew ngħumu fih, filwaqt li b’mod ġenerali hija tajba ħafna, tinsab ukoll f’riskju. Iż-żieda fit-temperaturi tal-arja u tal-ilma tiffaċilita t-tkabbir tal-patoġeni, u b’hekk jiżdied ir-riskju ta’ mard li jittieħed mill-ilma. Flussi baxxi matul perjodi xotti se jirriżultaw f’konċentrazzjonijiet ogħla ta’ sustanzi niġġiesa u farmaċewtiċi, li jeħtieġu trattament għali tal-ilma mormi. Barra minn hekk, matul perjodi xotti u sħan, il-proliferazzjoni taċ-ċjanobatterji f’ilmijiet rikki fin-nutrijenti tista’ tipperikola l-kwalità tal-ilma.

Din hija problema li qed tikber?

Iva. It-tibdil fil-klima qed iseħħ hawnhekk u bħalissa. Ix-xejriet tax-xita qed jinbidlu u huma mistennija li jkomplu jinbidlu aktar, b’avvenimenti ta’ xita qawwija ħafna — ir-raġuni ewlenija għall-għargħar — li qed isiru aktar probabbli madwar l-Ewropa. Il-livelli tal-baħar qed jogħlew tul il-parti l-kbira tal-kosti Ewropej, u b’hekk qed iżidu d-daqs tal-għargħar kostali u jżidu r-riskju ta’ intrużjonijiet salini fl-akwiferi tal-ilma ta’ taħt l-art. In-nixfiet u r-riskju ta' nirien fil-foresti se jiżdiedu fil-futur fil-parti l-kbira tal-Ewropa, bin-Nofsinhar tal-Ewropa li jkun hotspot partikolari.

Fl-istess ħin, ix-xejriet attwali tal-iżvilupp qed ipoġġu aktar u aktar nies f’periklu ta’ ħsara — aktar minn 900,000 persuna marru jgħixu f’żoni potenzjalment suxxettibbli għall-għargħar bejn l-2011 u l-2021! In-nixfiet x’aktarx li jżidu l-kompetizzjoni għal riżorsi skarsi tal-ilma fost l-agrikoltura, l-industrija u l-provvista pubblika tal-ilma.

Qed jitfaċċaw diversi riskji f’reġjuni Ewropej differenti. L-Ewropa tan-Nofsinhar u tal-Lvant qed tiffaċċja riskju dejjem akbar ta’ tifqigħat tal-virus tal-Punent tan-Nil, xprunati mill-bidliet fix-xejriet tax-xita li jtejbu l-adegwatezza għan-nemus li jġorr il-virus u li jagħmlu t-trażmissjoni tal-virus bejn l-annimali u l-bnedmin aktar probabbli. Iż-żieda fil-mard infettiv ikkawżati minn temperaturi għoljin tal-ilma tinkludi vibrijożi, ikkuntrattata permezz ta’ kuntatt mal-batterji Vibrio f’ilmijiet sħan u ta’ salinità baxxa, b’mod partikolari tul il-kosti tal-Baħar Baltiku u tal-Baħar tat-Tramuntana.

Riskji emerġenti oħra għas-saħħa tal-bniedem jinkludu l-mobilizzazzjoni tas-sustanzi kimiċi u potenzjalment il-patoġeni minħabba t-taħlil tal-permafrost fl-Ewropa tat-Tramuntana u l-avvelenament miċ-ċigwatera madwar il-Gżejjer Kanarji, il-Madeira u fil-Punent tal-Mediterran.

X’inhuma l-azzjonijiet ewlenin li jistgħu jittieħdu biex jiġu evitati aktar impatti fuq is-saħħa?

Il-prevenzjoni effettiva tar-riskji għas-saħħa mill-għargħar, l-iskarsezza tal-ilma u l-kwalità tal-ilma agħar taħt il-klima li qed tinbidel teħtieġ azzjoni minn diversi atturi. Biex nagħtu ftit eżempji, is-settur tas-saħħa għandu jkun ippreparat aħjar biex jittratta problemi relatati mal-klima fil-futur, permezz ta’ reżiljenza ogħla tal-faċilitajiet tal-kura tas-saħħa għal avvenimenti ta’ temp estrem; edukazzjoni aħjar u taħriġ tal-forza tax-xogħol tal-kura tas-saħħa; tħejjija biex tiġi indirizzata domanda akbar għall-kura tas-saħħa minħabba korrimenti, inċidenza akbar ta’ mard infettiv jew problemi tas-saħħa mentali.

Lil hinn mis-settur tas-saħħa, l-ippjanar spazjali konxju mill-klima u ambjenti mibnija reżiljenti huma kruċjali biex jitnaqqas l-esponiment tan-nies għar-riskji relatati mal-ilma taħt il-klima li qed tinbidel. Għandna nevitaw żvilupp ġdid jew ulterjuri f’żoni ta’ riskju u nimplimentaw soluzzjonijiet ibbażati fuq in-natura bħal artijiet mistagħdra mibnija jew sistemi ta’ drenaġġ sostenibbli li jappoġġaw iċ-ċiklu tal-ilma naturali. Għandna nipprijoritizzaw ukoll id-disinn tal-bini biex niżguraw ir-reżiljenza tiegħu għall-għargħar, in-nirien u n-nixfiet. Fuq perjodu ta’ żmien twil, tista’ tiġi kkunsidrata r-rilokazzjoni lil hinn minn pjanuri ta’ għargħar, żoni suxxettibbli għan-nar fil-foresti u postijiet fejn l-ilma huwa skars.

Kif qed jaħdem l-Osservatorju Ewropew tal-Klima u tas-Saħħa biex itejjeb l-adattament?

Eline:

L-Osservatorju Ewropew tal-Klima u tas-Saħħa jtejjeb l-għarfien tagħna dwar it-theddid għas-saħħa kkawżat mit-tibdil fil-klima u l-intervent potenzjali bħala reazzjoni għalihom, bl-għan aħħari li tiġi protetta s-saħħa tal-popolazzjoni Ewropea u li s-sistema tas-saħħa tal-Ewropa ssir aktar reżiljenti. Huwa jagħmel dan billi jagħmel l-għarfien, id-data u l-għodod dwar l-interazzjoni bejn il-klima u s-saħħa faċilment aċċessibbli.

Fuq il-portal tal-Osservatorju, il-partijiet ikkonċernati tagħna jistgħu jsibu evidenza dwar ir-riskji għas-saħħa imposti minn, pereżempju, sħana, nixfiet u għargħar, kif ukoll minn perikli inqas evidenti kkawżati mill-klima bħal uqigħ tal-art jew mard infettiv. L-indikaturi xprunati mid-datajippermettulna li nimmonitorjaw l-evoluzzjoni ta’ kemm it-tibdil fil-klima jesponina, jagħmilna vulnerabbli jew iħalli impatt fuq saħħitna. 

Barra minn hekk, il-portal jipprovdi wkoll informazzjoni azzjonabbli ħafna, pereżempju, tbassir ta’ sustanzi li jniġġsu l-arja jew it-trab tad-dakra, map viewers li jivviżwalizzaw ir-riskji għas-saħħa bħall-post tal-iskejjel jew tal-isptarijiet f’żoni ta’ riskju ta’ għargħar, u studji ta’ każijiet ta’ reazzjonijiet implimentati għar-riskji tas-saħħa. Dawn ir-riżorsi jistgħu jispiraw azzjoni klimatika u jgħinu fit-tħejjija u r-reazzjoni għar-riskji tas-saħħa. Minbarra li jipprovdi aċċess għal dawn ir-riżorsi kollha fuq il-portal, l-Osservatorju jrawwem ukoll kollaborazzjoni u skambju ta’ għarfien fost l-atturi rilevanti li għandhom rwol fil-bini tar-reżiljenza tal-Ewropa kontra l-impatti fuq is-saħħa relatati mal-klima.

Kif jaħdem l-Osservatorju fil-prattika?

L-Osservatorju huwa sħubija ta’ diversi organizzazzjonijiet internazzjonali b’għarfien espert u interess fil-klima u/jew fis-saħħa, li kollha jikkontribwixxu għall-iżvilupp u l-aċċessibbiltà tal-għarfien dwar ir-riskji u r-reazzjonijiet għas-saħħa u l-klima. L-EEA qiegħda tmexxi s-sħubija tal-Osservatorju, flimkien mal-Kummissjoni Ewropea. Is-sħab kollha jaħdmu biex iwettqu l-objettivi inklużi fil-pjanijiet ta’ ħidma biannwali maqbula b’mod konġunt, li jagħtu outputs li jarrikkixxu l-portal tal-Osservatorju b’mod kostanti.

Barra minn hekk, l-EEA tippubblika b’mod regolari rapporti li jibnu fuq l-għarfien fil-portal, bħar-rapport reċenti li jiġbor flimkien għarfien dwar kif tirreaġixxi għar-riskji mill-għargħar, in-nixfiet u l-kwalità tal-ilma.

L-Osservatorju kif għen biex jittejbu l-adattament u r-reżiljenza?

Ir-riżorsi tal-Osservatorju jippermettu lill-utenti tiegħu jimmonitorjaw ir-riskji u l-impatti ewlenin tas-saħħa relatati mal-klima, u jispiraw l-azzjoni klimatika tagħhom permezz tal-eżempji ta’ interventi effettivi u inklużivi. L-Osservatorju għandu wkoll rwol ewlieni fiż-żieda tas-sensibilizzazzjoni dwar il-kwistjoni tas-saħħa u l-klima u jagħmel lill-komunità tas-saħħa u lil partijiet ikkonċernati oħra fl-Ewropa aktar litterati fil-klima u involuti aħjar fit-teħid tad-deċiżjonijiet ta’ adattament.

Abbażi tal-attivitajiet tal-Osservatorju, dawk li jfasslu l-politika jistgħu jintegraw l-adattament b’mod aktar sistematiku u konsistenti fil-politiki u s-sistemi tas-saħħa nazzjonali u subnazzjonali, u l-awtoritajiet pubbliċi jistgħu jantiċipaw u jipprevjenu aħjar it-theddid relatat mal-klima għas-saħħa b’mod f’waqtu.

X’rapporti futuri se tipproduċi l-EEA f’dan il-qasam ta’ ħidma?

Aleksandra:

Suġġett wieħed li jirriżulta b’mod qawwi mill-ħidma ta’ adattament iffoka fuq kwistjonijiet urbani u fuq is-saħħa, kif ukoll b’mod aktar wiesa’ mill-Valutazzjoni Ewropea tar-Riskji Klimatiċi huwa l-inugwaljanza tal-impatti klimatiċi fuq partijiet differenti tas-soċjetà tagħna, u l-ħtieġa għal reazzjonijiet li huma ekwi, u li jikkunsidraw l-inugwaljanzi eżistenti biex jiġu żgurati l-istess opportunitajiet u eżiti għal kulħadd.

B’rikonoxximent tal-importanza ta’ “reżiljenza ġusta”, l-EEA se tippubblika rapport iffokat fuq dan is-suġġett fl-2025. Mill-perspettiva tas-saħħa, l-EEA, il-Kummissjoni Ewropea u sħab oħra bħalissa qed isawru l-pjan ta’ ħidma tal-Osservatorju Ewropew tal-Klima u s-Saħħa għall-2025-26, li se jiddetermina t-temi li se jiffokaw fuqhom.

Nisimgħu wkoll mill-partijiet ikkonċernati tagħna li l-informazzjoni u l-għarfien miġbura fil-portal tal-Osservatorju għandhom jinxterdu aħjar lil dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet fil-livell nazzjonali u subnazzjonali u lill-prattikanti tas-saħħa fil-pajjiżi Ewropej. Għalhekk, dak li qed nippjanaw li niffukaw fuqu fil-futur immedjat huwa li niżguraw li l-għarfien jilħaq lill-atturi ewlenin biex b’hekk ikun hemm kontribuzzjoni għall-bini tal-kapaċità dwar ir-rabta bejn il-klima u s-saħħa.

Ine:

Aħna se nkomplu nimmonitorjaw, nivvalutaw u nenfasizzaw l-isforzi importanti fil-livell subnazzjonali dwar l-adattament, b’aġġornamenti kontinwi fuq il-pjattaforma tal-EEA dwar l-adattament għall-klima (Climate-ADAPT). Se niffukaw ukoll fuq aktar laqgħat qosra u regolari fil-futur.

Messaġġ konsistenti li ħareġ minn dan ir-rapport kien il-ħtieġa li jingħata aktar appoġġ lill-muniċipalitajiet żgħar, li jista’ jkollhom inqas riżorsi finanzjarji u tekniċi biex ikunu jistgħu jimplimentaw azzjonijiet ta’ adattament. Briefing li jmiss se jħares lejn il-mod kif dawn il-muniċipalitajiet jistgħu jiġu appoġġati aħjar, anke fil-livell tal-UE.