sonraki
önceki
öğeler

Article

Temiz hava; insan sağlığı ve iklim değişikliği için fayda sağlar

Dili değiştir
Article Yayınlandı 29.01.2018 Son değiştirilme 11.05.2021
6 min read
Photo: © Fotoğraf Maria Cristina Campi, NATURE@work/AÇA
Mevzuatlar, teknolojideki ilerlemeler ve birçok ülkede ağır kirliliğe neden olan fosil yakıt oranın azalması nedeniyle, Avrupa'nın hava kalitesinde son yıllarda olumlu gelişme yaşanmıştır. Bununla birlikte, özellikle şehirlerde yaşayan birçok kişi, hava kirliliğinden olumsuz etkilenmeye devam etmektedir. Karmaşıklığı göz önüne alındığında, hava kirliliğine karşı mücadele etmek, pek çok düzeyde koordine edilmeye ihtiyaç duyulan bir eylemi gerektirir. Vatandaşları dahil etmek ve onlara zamanında erişebilecekleri bir şekilde bilgi sağlamak çok önemlidir. Kısa süre önce başlattığımız Hava Kalitesi İndeksi de tam olarak bunu yapıyor. Hava kalitesindeki iyileştirmeler sadece sağlığımıza fayda sağlamakla kalmaz, aynı zamanda iklim değişikliğiyle mücadelede yardımcı olabilir.

Avrupa Birliği ve Üye Devletleri 1970'lerde hava kalitesi ile ilgili politikalar uygulamaya ve önlemler almaya başladığından bu yana Avrupa'nın hava kalitesi önemli derecede gelişmiştir. Ulaşım, sanayi ve enerji üretimi dahil olmak üzere başlıca kaynakların birçoğundan gelen hava kirletici emisyonları artık düzenlenmekte ve genellikle düşmekte olmasına rağmen; öngörülen düzeylerde olmamaktadır. Ancak, yüksek hava kirliliği konsantrasyonları, son derece zararlı partikül madde ve azot dioksit Avrupalıların sağlığı üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.

AÇA’nın en son yayınlanan yıllık hava kalitesi raporu, Avrupa kentlerinde yaşayan birçok insanın hala Dünya Sağlık Örgütü tarafından zararlı olarak addedilen seviyelerde hava kirliliğine maruz kaldığını göstermektedir. Bu rapora göre, ince partikül madde konsantrasyonlarının 2014 yılında 41 Avrupa ülkesinde 428.000 erken ölüme neden olduğu tahmin edilmektedir. Bu rakam AB-28'de 399.000 civarındaydı.

Düşük hava kalitesi büyük ekonomik etkiler de yaratmakta olup, tıbbi giderlerin artmasına, çalışanların üretkenliğinin azalmasına ve toprak, mahsul, ormanlar, göller ve nehirlerde tahribata yol açmaktadır. Hava kirliliği genellikle kirlilik zirve noktaları ve nöbetleriyle ilişkili olsa da, düşük dozlara uzun süre maruz kalma, insan sağlığı ve doğaya yönelik ciddi bir tehdit oluşturmaktadır.

 

Hava kirliliğinin azaltılması iklim değişikliğiyle mücadeleye yardımcı olur

Karbondioksit, küresel ısınmanın ve iklim değişikliğinin en etkili kaynağı olsa da, tek nedeni değildir. 'İklim etkenleri' olarak bilinen diğer birçok gaz veya partikül bileşeni, Dünya'nın sahip olduğu güneş enerjisi miktarını (ısı da dahil) etkilemektedir.

Örneğin, metan gazı hayvancılık üretimi ve et tüketimi ile yakından ilintili tarımsal faaliyetlerle ilişkili bir hava kirleticisi olmanın yanı sıra çok güçlü bir iklim etkenidir. Partikül madde, iklim değişikliği ve hava kalitesini etkileyen başka bir kirleticidir. Bileşimine bağlı olarak, yerel ve küresel iklim üzerinde soğutma veya ısıtma etkisi olabilir. Örneğin, ince partikül halindeki maddenin unsurlarından biri olan ve yakıtların tam anlamıyla yakılmamasının bir sonucu olarak ortaya çıkan siyah karbon, atmosferdeki güneş ve kızılötesi radyasyonu emmesinden dolayı ısıtma etkisine sahiptir.  

Siyah karbon, metan, ozon veya ozon öncülleri gibi kısa ömürlü iklim değişikliğine olumsuz etki sağlayan emisyonları azaltmak için alınan önlemler hem insan sağlığı hem de iklim açısından fayda sağlamaktadır. Aynı emisyon kaynaklarını sera gazları ve hava kirleticileri de paylaşmaktadır. Dolayısıyla, birinin veya bir başkasının emisyonunu sınırlandırarak elde edilebilecek olan, maliyet tasarrufları da dahil olmak üzere potansiyel faydalar bulunmaktadır.

Bununla birlikte, geçmişte iklim değişikliğinin yanı sıra, hava kalitesinde istenmeyen olumsuz etkilere neden olan bazı önlemler de alınmıştır. Örneğin, birçok ülke dizel araçlarını teşvik etmiş, ancak bu durum yüksek seviyeli hava kirleticileri ortaya çıkarmıştır. Benzer şekilde, Avrupa'nın bazı bölgelerinde yenilenebilir odunların yakılmasının teşviki, maalesef yerel havada yüksek seviyede partikül maddesinin oluşmasına yol açmıştır. Bu tür örneklerden ders çıkarmamız ve uygulamayı seçtiğimiz tedbirlerin sonuçlarının doğru bir şekilde anlaşılması ve değerlendirilmesi gerekmektedir.

İklim değişikliği ile hava kalitesi arasındaki bağlantılar, aynı kaynaklardan atmosfere salınan yaygın kirleticilerle sınırlı değildir. İklim değişikliği, aynı zamanda hava kirliliği problemlerini ağırlaştırabilir. Dünya genelindeki pek çok bölgede, iklim değişikliğinin, sıcak hava dalgaları sıklığı ve hava durgunlukları gibi olaylarla yerel iklimi etkilemesi beklenmektedir. Daha fazla güneş ışığı ve daha yüksek sıcaklıklar sadece ozon seviyelerinin yükselmesini değil, aynı zamanda zirve ozon konsantrasyonlarının daha da kötüleşmesine neden olabilir. Bu, zemin seviyesinde aşırı ozon atakları yaşayan Avrupa'nın bir bölümü için kesinlikle iyi bir haber değildir.

Yerelden küresele tutarlı bir eylem

Hava kirliliği her yerde aynı şekilde meydana gelmez. Farklı kirleticiler, çok çeşitli kaynaklardan atmosfere salınır. Karayolu taşımacılığı, tarım, elektrik santralleri, sanayi ve konutlar, Avrupa'da hava kirliliğine neden olan en önemli unsurlardır. Atmosfere girdiklerinde, bu kirleticiler yeni kirleticilere dönüşebilir ve yayılabilir. Bu karmaşıklığı gidermek için politikalar tasarlamak ve uygulamak kolay bir iş değildir.

Hem coğrafi dağılım hem de ekonomik faaliyet açısından kaynak çeşitliliği göz önüne alındığında, eylemler yerelden uluslararası alana farklı seviyelerde gerçekleştirilmelidir. Uluslararası sözleşmeler, atmosfere salınan kirletici maddelerin miktarını azaltmayı amaçlayabilir; ancak bilgi kampanyaları, şehirlerdeki kirletici araçların kaldırılması veya kentsel imar kararları gibi yerel eylemler olmaksızın çabalarımızdan tam anlamıyla sonuç almamız mümkün değildir. Bu çeşitlilik, aynı zamanda, hava kirliliğine karşı tek bir boyutta çözüm bulunmadığı anlamına gelir. Maruz kalma oranını ve sonraki zararları azaltmak amacıyla, yetkililer kaynaklar, demografi, ulaşım altyapısı ve yerel ekonomi gibi yerel faktörleri de hesaba katmalıdır.

Avrupa Komisyonu, yerel, ulusal, Avrupa ve küresel düzeyde alınan önlemler arasındaki uyumu artırmak için, Kasım ayında Avrupa'nın çeşitli yerlerinden paydaşları Temiz Hava Forumu için bir araya getirdi. Paris'te düzenlenen Forum, yalnızca şehirlerdeki hava kalitesinin iyileştirilmesine değil tarım faaliyetlerinden kaynaklanan hava kirliliğine de odaklandı. Aynı zamanda, temiz hava için alınan önlemlerle bağlantılı yenilik ve iş fırsatları da vurgulandı.

Maruz kalmayı en aza indirgemek için gerekli bilgiler

Avrupa Çevre Ajansı, zaman içerisinde, karşılaştırılabilir hava kalitesi bilgisi toplamak için üye ülkelerle birlikte çalışmaktadır. Toplanan verilere dayanarak ilerlemeyi ölçüyor, eğilimleri analiz ediyor ve kara yolu taşımacılığı ile hava kalitesinin fiili ölçümleri gibi kaynaklar arasındaki bağlantıları arıyoruz.

Gerektiğinde, izleme istasyonlarından gelen ölçümler uydu gözlemleri ile tamamlanabilir. Kopernik Dünya Gözlem Programı kapsamında AB, hava kirliliğini izlemek için Ekim ayında yeni bir uydu göndermiş olup bu uydu görüntülerini yollamaya başlamıştır. Bu bilgiler daha sonra kamuoyu ve politika yapıcılarla düzenli olarak paylaşılmaktadır. Ajansın sadece dışarıdaki hava kalitesi ile ilgilendiğini ve sağlığımız üzerinde doğrudan etkiye sahip olan evde ya da iş yerinde soluduğumuz havanın kalitesiyle ilgilenmediğini belirtmek önemlidir.

 

En güncel bilgileri sunma çabalarımızın bir parçası olarak Avrupa Komisyonu ile birlikte yeni bir çevrimiçi hizmet Avrupa Hava Kalitesi İndeksi'ni geliştirdik. Temiz Hava Forumunda tanıtılan indeks, Avrupa genelinde 2000'den fazla hava kalitesi izleme istasyonundan gelen ölçümleri esas alan güncel hava kalitesi durumuna ilişkin bilgiler sunmaktadır. Söz konusu indeks vatandaşların interaktif bir haritayı kullanarak ve insan sağlığına ve çevreye zarar veren beş önemli kirletici olan partikül madde (hem PM2.5 hem de PM10), zemin düzeyinde ozon, azot dioksit ve sülfür dioksite dayalı olarak istasyon düzeyinde hava kalitesini kontrol etmesine yarar. Bu araç, bu bilgiyi hava kirliliğini durumuyla ilgilenen tüm Avrupa vatandaşlarıyla paylaşmamızı sağlar. Hepimiz bulunduğumuz yerdeki hava kalitesini kontrol edebilir ve kirliliğe olan maruziyetimizi azaltmak için önlem amaçlı tedbirler alabiliriz.

Hava kirliliğini gidermek ve zararlı etkilerini azaltmak için bilgi kesinlikle önemlidir. Bununla birlikte, hava kalitesini artırmak ve AB'nin uzun vadeli düşük karbon hedeflerini karşılamak için hareketlilik, enerji veya gıda gibi tüm ekonomik sektörlerden ve sistemlerden gelen emisyonları ele almalı ve bu emisyonlara neden olan üretim ve tüketim kalıplarını anlamalıyız. Bu, bizi ileriye doğru götürecek tek yoldur. AÇA söz konusu uzun vadeli hedeflerin başarılması için yardımcı olmak üzere bilgi sahibi bir ortak olarak görev almaya hazır. 

 Hans Bruyninckx

Hans Bruyninckx

AÇA İcra Direktörü

2017/4 sayılı AÇA bülteninde yayımlanan editoryal, 15 Aralık 2017.

Permalinks

Geographic coverage

Temporal coverage

Belge İşlemleri