Issa huwa ż-żmien li naċċelleraw it-tranżizzjoni lejn Ewropa aktar ċirkolari

Il-politiki tal-ekonomija ċirkolari tal-Unjoni Ewropea ġew imsaħħa matul dawn l-aħħar snin, iżda għad iridu jsiru aktar vinkolanti u orjentati lejn il-mira sabiex jaċċelleraw l-użu ta’ ekonomija aktar riġenerattiva fl-Ewropa. Dan ifisser li jmorru lil hinn mill-fokus qawwi attwali fuq l-iskart biex nindirizzaw l-użu tar-riżorsi b’mod aktar dirett. Il-benefiċċji wara l-istabbiliment potenzjali ta’ miri futuri dwar l-użu tar-riżorsi jew l-impronta materjali u modi possibbli biex titħaffef it-tranżizzjoni lejn mudell aktar ċirkolari huma spjegati fir-rapport tal-EEA “Accelerating circular economy in Europe — state and outlook 2024” (Naċċelleraw l-ekonomija ċirkolari fl-Ewropa - is-sitwazzjoni attwali u l-prospetti għall-2024).

L-iżvilupp ta’ ekonomija ċirkolari huwa parti kruċjali mill-isforzi tal-Unjoni Ewropea biex tindirizza t-tibdil fil-klima, it-telf tal-bijodiversità u t-tniġġis. Ir-rapport tal-EEA jagħti analiżi komprensiva dwar kif sejra l-UE fit-tranżizzjoni lejn ekonomija aktar ċirkolari u l-ispinta b’saħħitha tal-politika li tidher taħt il-Patt Ekoloġiku tal-UE, flimkien ma’ għażliet u prospetti biex dan jiġi aċċellerat aktar.

Progress imħallat s’issa

Id-dipendenza qawwija tal-Ewropa fuq ir-riżorsi naturali biex tipprovdi materjali, ikel u fjuwil iġġib magħha impatti ambjentali u klimatiċi sinifikanti. Madankollu, wara żidiet qawwija fil-konsum tar-riżorsi fil-passat, din ix-xejra stabbilizzat f’dawn l-aħħar snin, jgħid ir-rapport. Ġie osservat diżakkoppjament modest tal-konsum tar-riżorsi tal-UE mit-tkabbir ekonomiku, bil-konsum totali tal-materjali jonqos ftit filwaqt li l-prodott domestiku gross (PDG) tal-UE żdied. Fl-istess ħin, id-dipendenza tal-Ewropa fuq l-importazzjonijiet globali għall-provvista ta’ xi materja prima kritika, minerali tal-metall u fjuwils fossili bħalissa qed tiżdied fl-isfond ta’ kuntest ġeopolitiku aktar diffiċli.

L-UE daħħlet fis-seħħ miżuri li jippermettu t-tranżizzjoni lejn ekonomija ċirkolari, li tfisser bidla minn mudelli ta’ produzzjoni u xejriet ta’ konsum “lineari” attwali. Din it-trasformazzjoni hija minquxa fil-Pjan ta’ Azzjoni għal Ekonomija Ċirkolari, wieħed mill-partijiet ewlenin tal-Patt Ekoloġiku Ewropew. Kien hemm progress pożittiv f’dawn l-aħħar snin lejn iċ-ċirkolarità fl-Ewropa, bħal żieda fir-rati ta’ riċiklaġġ u l-emerġenza ta’ ekonomija kollaborattiva u mudelli tan-negozju ċirkolari oħra.

B’rata ta’ ċirkolarità ta’ 11.5 % fl-2022, l-Ewropa tikkonsma proporzjon ogħla ta’ materjali riċiklati minn reġjuni oħra tad-dinja. Madankollu, il-progress fl-UE kien kajman u għadna ’l bogħod mill-ambizzjoni li nirdoppjaw ir-rata taċ-ċirkolarità tal-Unjoni sal-2030.

Filwaqt li jivvaluta l-progress lejn l-ambizzjonijiet ċirkolari attwali, ir-rapport tal-EEA jiddikjara li hemm probabbiltà baxxa jew moderata li dawn jinkisbu fis-snin li ġejjin.

Ir-rapport jispjega, madankollu, li ħafna politiki tal-ekonomija ċirkolari għadhom relattivament ġodda u xi wħud għadhom ma ġewx stabbiliti bis-sħiħ fil-livell nazzjonali. Flimkien ma’ dan, l-impatt ta’ dawn il-miżuri jieħu ż-żmien biex jiġu ffiltrati għall-bidliet fil-mudelli tan-negozju, ix-xejriet ta’ konsum u, fl-aħħar mill-aħħar, ix-xejriet tagħna tal-użu tar-riżorsi. Madankollu, minbarra l-implimentazzjoni tal-politiki eżistenti, jista’ jsir aktar.

Azzjoni futura

Ir-rapport iħares ukoll lejn l-azzjonijiet potenzjali għall-futur, bħall-istabbiliment ta’ miri u l-promozzjoni ta’ riċiklaġġ ta’ kwalità ogħla — fejn il-materjali jżommu l-funzjoni u l-valur oriġinali tagħhom għall-itwal żmien possibbli — biex titrawwem l-indipendenza tar-riżorsi tal-UE u titnaqqas l-importazzjoni tagħhom. Minbarra l-implimentazzjoni tal-prinċipji tal-ekodisinn, iż-żieda fiċ-ċirkolarità billi jiġu massimizzati l-użu u t-tul tal-ħajja tal-prodotti permezz tal-użu mill-ġdid, it-tiswija u l-manifattura mill-ġdid hija kritika wkoll.

Għandha tingħata wkoll aktar attenzjoni lill-ekonomija tal-provvista tal-materja prima — għalhekk l-inċentivi u l-prezzijiet tal-materja prima huma responsabbli għall-impatt ambjentali tagħhom, u l-materjali riċiklati għandhom rotta aħjar biex jiġu introdotti mill-ġdid fl-ekonomija.

Il-bażi ta’ dawn il-bidliet hija l-ħtieġa li jitnaqqas il-konsum tal-prodotti mil-livelli attwali mhux sostenibbli, iżda x-xejriet attwali fl-UE, sfortunatament, qed jimxu fid-direzzjoni opposta. Hemm diversi opportunitajiet biex il-politiki futuri tal-UE jiġu infurmati minn riċerka kontinwa dwar id-domanda tal-konsumatur, dwar kif tinbidel l-imġiba tal-konsumatur, kif ukoll l-inkorporazzjoni ta’ prinċipji ta’ tranżizzjoni ġusta f’azzjoni futura.

Sejbiet ewlenin oħrajn

• Il-massimizzazzjoni tal-valur u l-funzjoni tal-prodotti eżistenti teħtieġ b’mod sinifikanti aktar intensità tal-użu għal kull prodott u ħajja tal-prodott ferm itwal.
• Huwa improbabbli li jkun jista’ jinkiseb tnaqqis sinifikanti fil-ġenerazzjoni tal-iskart sal-2030. Ir-riċiklaġġ żdied maż-żmien, iżda r-rati staġnaw f’dawn l-aħħar snin.
• Is-suċċess fuq skala kbira ta’ ekonomija ċirkolari jiddependi ħafna fuq ir-ritorn ta’ kwantitajiet sostanzjali ta’ materja prima sekondarja ta’ kwalità għolja għall-użu produttiv.
• L-Ewropa waħedha ma tistax trażżan l-użu mhux sostenibbli tar-riżorsi li jseħħ fuq skala globali, għalhekk, qafas ta’ governanza globali robust dwar l-użu tar-riżorsi u l-ekonomija ċirkolari se jkun essenzjali.