Loftmengun

Loftmengun er staðbundin, sam-evrópskt og hnattrænt málefni. Loftmengunarefni sem sleppt er í einu landi geta flust til í lofthjúpnum og stuðlað að eða leitt til slæmra loftgæða annars staðar.

Svifryk, niturtvíoxíð og óson við jörð eru nú almennt viðurkennd sem þau þrjú mengunarefni sem hafa mest áhrif á heilsu manna. Langtíma- og hámarkssnerting við þessi mengunarefni valda misalvarlegum áhrifum, allt frá því að draga úr virkni öndunarfæra til ótímabærs dauða. Um 90% borgaríbúa í Evrópu verða fyrir útsetningu mengunarvalda í styrkleika, sem er meiri en loftgæðastigið, sem talið er skaðlegt heilsunni. Til dæmis er talið að fínt svifryk (Svifryk_2.5) í lofti minnki lífslíkur í ESB um meira en átta mánuði. Mengunarefnið benzo(a)pýren er krabbameinsvaldur, sem auknar áhyggjur beinast að, og er styrkleiki þess hærri en heilsuverndarmörk á fjölmörgum þéttbýlum svæðum, einkum í Mið- og Austur-Evrópu.

Loftmengun er slæm fyrir heilsu manna og vistkerfisins. Stór hluti manna býr í óheilbrigðu umhverfi samkvæmt núgildandi stöðlum. Til þess að komast á sjálfbæra braut þarf Evrópa að sýna metnað að ganga lengra en núverandi löggjöf.

Hans Bruynincky, framkvæmdastjóri EEA

 Loftmengun skaðar einnig umhverfi okkar.

• Súrnun frá 1990 til 2010 á viðkvæmum vistkerfissvæðum Evrópu sem urðu fyrir súrri útskiljun brennisteins- og nitursambanda.

• Ofauðgun, umhverfisvandamál sem stafar af of miklu innstreymi næringarefna í vistkerfi. Flatarmál viðkvæmra vistkerfa sem urðu fyrir áhrifum af of miklu nitri í andrúmslofti minnkaði aðeins lítillega frá 1990-2010.

• Skemmdir á akurplöntum orsakast af útsetningu fyrir háum ósonstyrk. Flestar akurplöntur verða fyrir ósoni í styrk sem fer yfir langtímamarkmið ESB í skyni gróðurverndar. Þetta gildir um umtalsvert hlutfall landbúnaðarsvæða, einkum í Suður‑, Mið-og Austur-Evrópu.

Loftgæði í Evrópu hafa ekki alltaf batnað í samræmi við almenna minnkun losunar mengunarvalda af mannavöldum. Ástæður þessa eru flóknar:

• Það eru ekki ávallt skýr línuleg tengsl á milli minnkandi losunar og styrks loftmengunarefna sem mælast í lofti;
• Það er vaxandi ílag af völdum loftmengandi efna sem flytjast langan veg til Evrópu frá öðrum löndum á norðurhveli jarðar.

Því er enn þörf markvissrar viðleitni við að draga úr losun til að vernda frekar heilsu manna og umhverfið í Evrópu.

Uppsprettur loftmengunar

Loftmengun á sér ýmsar uppsprettur, bæði af mannavöldum og náttúrulegar:

• brennsla jarðefnaeldsneytis við raforkuframleiðslu, flutningar, iðnaður og heimili;
• iðnaðarferli og leysiefnanotkun, t.d. í efna- og steinefnaiðnaði;
• landbúnaður; 
• meðhöndlun úrgangs;

• eldgos, ryk sem berst með vindum, sjávarsaltsúði og losun rokgjarnra lífrænna efnasambanda úr plöntum eru dæmi um náttúrulegar uppsprettur losunar.

Stefna Evrópusambandsins

Langtímamarkmið ESB er að ná loftgæðastigi sem hefur ekki í för með sér óviðunandi áhrif á og áhættu fyrir heilsu manna og umhverfi. ESB beitir sér á mörgum sviðum til að draga úr snertingu fólks við loftmengun: með löggjöf; samvinnu við starfsgreinar sem valda loftmengun sem og alþjóðleg, innlend og svæðisbundin yfirvöld og frjáls félagasamtök; og rannsóknum. Stefna ESB miðar að því að draga úr snertingu við loftmengun með því að draga úr losun og setja mörk og markgildi fyrir loftgæði. Síðla árs 2013 samþykkti framkvæmdastjórn Evrópusambandsins tillögupakka um hrein loftgæði þar á meðal nýjar ráðstafanir til þess að draga úr loftmengun.

Frekari upplýsingar um loftmengunarstefnu Evrópu  

Starfsemi Umhverfisstofnunar Evrópu

Umhverfisstofnun Evrópu er loftmengunargagnamiðstöð Evrópusambandsins; hún styður framkvæmd laga Evrópusambandsins sem tengist losun lofttegunda og loftgæðum. Umhverfisstofnun Evrópu tekur einnig þátt í mati á loftmengunarstefnu ESB og þróun langtímastefnu til að bæta loftgæði í Evrópu.

Starf Umhverfisstofnunar Evrópu beinist að því að:

• gera ýmis loftmengunargögn aðgengileg almenningi,
• skrásetja og meta þróun loftmengunar og tengda stefnu og aðgerðir í Evrópu, og
• rannsaka málamiðlanir og samvirkni milli loftmengunar og stefnu á öðrum sviðum, þ.á m. loftslagsbreytinga, orku, flutninga og iðnaðar. 

Frekari upplýsingar um starfsemi Umhverfisstofnunar Evrópu

Gagnlegir tenglar

Umhverfisstofnun Evrópu hefur gefið út safn loftmengunartengla