Η Ευρώπη δεν είναι προετοιμασμένη για τους ραγδαία αυξανόμενους κλιματικούς κινδύνους

Η ακραία ζέστη, η ξηρασία, οι ανεξέλεγκτες πυρκαγιές και οι πλημμύρες που έλαβαν χώρα τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη θα επιδεινωθούν και θα επηρεάσουν τις συνθήκες διαβίωσης σε ολόκληρη την ήπειρο, ακόμη και στο πλαίσιο αισιόδοξων σεναρίων υπερθέρμανσης του πλανήτη. Ο ΕΟΠ δημοσίευσε για πρώτη φορά την European Climate Risk Assessment (EUCRA) (Ευρωπαϊκή Αξιολόγηση των Κλιματικών Κινδύνων) για να βοηθήσει στον προσδιορισμό των προτεραιοτήτων πολιτικής σχετικά με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και τους ευαίσθητους στις κλιματικές συνθήκες τομείς.

Σύμφωνα με την αξιολόγηση, οι πολιτικές και οι δράσεις προσαρμογής της Ευρώπης δεν συμβαδίζουν με τους ραγδαία αυξανόμενους κινδύνους. Σε πολλές περιπτώσεις, η σταδιακή προσαρμογή δεν θα είναι επαρκής και, καθώς πολλά μέτρα για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή απαιτούν πολύ χρόνο, ενδέχεται να χρειαστεί η ανάληψη επείγουσας δράσης ακόμη και για κινδύνους που δεν είναι ακόμη κρίσιμοι.

Κάποιες περιοχές της Ευρώπης αποτελούν κομβικά σημεία πολλαπλών κλιματικών κινδύνων. Η Νότια Ευρώπη κινδυνεύει ιδιαίτερα από τις πυρκαγιές και τις επιπτώσεις της υπερβολικής ζέστης και της λειψυδρίας στη γεωργική παραγωγή, την εργασία σε εξωτερικούς χώρους και την ανθρώπινη υγεία. Οι πλημμύρες, η διάβρωση και η διείσδυση αλμυρού νερού απειλούν τις υψομετρικά χαμηλές παράκτιες περιοχές της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων πολλών πυκνοκατοικημένων πόλεων.

Η νέα μας ανάλυση δείχνει ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει επείγοντες κλιματικούς κινδύνους που αυξάνονται ταχύτερα από την κοινωνική ετοιμότητά της. Για να εξασφαλιστεί η ανθεκτικότητα των κοινωνιών μας, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο πρέπει να δράσουν τώρα για να περιορίσουν τους κλιματικούς κινδύνους, τόσο με την άμεση μείωση των εκπομπών όσο και με ισχυρές πολιτικές και δράσεις προσαρμογής.

Leena Ylä-Mononen
Εκτελεστική διευθύντρια του ΕΟΠ

Πολλοί κλιματικοί κίνδυνοι στην Ευρώπη απαιτούν επείγουσα δράση τώρα

Η αξιολόγηση εντοπίζει 36 σημαντικούς κλιματικούς κινδύνους για την Ευρώπη σε πέντε ευρείς τομείς: οικοσυστήματα, τρόφιμα, υγεία, υποδομές, οικονομία και χρηματοδότηση. Περισσότεροι από τους μισούς σημαντικότερους κλιματικούς κινδύνους που προσδιορίζονται στην έκθεση, απαιτούν την άμεση λήψη περαιτέρω μέτρων και οκτώ από αυτούς είναι ιδιαίτερα επείγοντες, κυρίως για τη διατήρηση των οικοσυστημάτων, την προστασία των ανθρώπων από τους καύσωνες, την προστασία ανθρώπων και υποδομών από τις πλημμύρες και τις πυρκαγιές καθώς και για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας των ευρωπαϊκών μηχανισμών αλληλεγγύης, όπως το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ.

Οικοσυστήματα: Σχεδόν όλοι οι κίνδυνοι στον τομέα των οικοσυστημάτων απαιτούν επείγοντα ή περισσότερα μέτρα, ενώ οι κίνδυνοι για τα θαλάσσια και τα παράκτια οικοσυστήματα αξιολογούνται ως ιδιαίτερα σοβαροί. Η έκθεση του ΕΟΠ υπενθυμίζει ότι τα οικοσυστήματα παρέχουν πολλαπλές υπηρεσίες στους ανθρώπους και, ως εκ τούτου, οι κίνδυνοι αυτοί έχουν μεγάλη πιθανότητα να παρουσιάσουν αλυσιδωτές επιπτώσεις και σε άλλους τομείς, όπως η διατροφή, η υγεία, οι υποδομές και η οικονομία.

Τροφή: Οι κίνδυνοι από τη ζέστη και την ξηρασία στη φυτική παραγωγή βρίσκονται ήδη σε κρίσιμο επίπεδο στη Νότια Ευρώπη, αλλά και οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης βρίσκονται σε κίνδυνο.  Ειδικότερα, οι παρατεταμένες ξηρασίες που επηρεάζουν μεγάλες περιοχές συνιστούν σοβαρή απειλή για τη φυτική παραγωγή, την επισιτιστική ασφάλεια καιτον εφοδιασμό πόσιμου νερού. Ακόμη και η μερική στροφή από πρωτεΐνες ζωικής προέλευσης στε πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης που καλλιεργούνται με βιώσιμο τρόπο θα μπορούσε να αποτελέσει μια λύση πουθα μείωνε την κατανάλωση νερού στη γεωργία και την εξάρτηση από εισαγόμενες ζωοτροφές.

Υγεία: Η θερμότητα είναι ο σοβαρότερος και πιο επείγων παράγοντας κλιματικού κινδύνου για την ανθρώπινη υγεία. Τον μεγαλύτερο κίνδυνο αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως οι εργαζόμενοι στην ύπαιθρο που εκτίθενται σε ακραία ζέστη, οι ηλικιωμένοι, και τα άτομα που ζουν σε ανεπαρκώς δομημένες κατοικίες και σε περιοχές που επηρεάζονται σημαντικά από το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας ή έχουν ανεπαρκή πρόσβαση σε συστήματα ψύξης. Πολλά μέσα μοχλοί για τη μείωση των κλιματικών κινδύνων για την υγεία βρίσκονται εκτός των παραδοσιακών πολιτικών υγείας, όπως ο πολεοδομικός σχεδιασμός, τα οικοδομικά πρότυπα και η εργατική νομοθεσία.

Υποδομές: Τα συχνότερα και ακραία καιρικά φαινόμενα αυξάνουν τους κινδύνους για το δομημένο περιβάλλον και τις κρίσιμες υπηρεσίες της Ευρώπης, στις οποίες περιλαμβάνονται οι υπηρεσίες ενέργειας, ύδρευσης και μεταφορών. Ενώ οι κίνδυνοι παράκτιων πλημμυρών έχουν αντιμετωπιστεί σχετικά ικανοποιητικά στην Ευρώπη, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και οι αλλαγές στα φαινόμενακαταιγίδων μπορούν να προκαλέσουν καταστροφικές επιπτώσεις σε ανθρώπους, υποδομές και οικονομικές δραστηριότητες. Στη Νότια Ευρώπη, η θερμότητα και η ξηρασία προκαλούν σημαντικούς κινδύνους στην παραγωγή, τη μετάδοση και τη ζήτηση ενέργειας. Τα οικιστικά κτίρια πρέπει επίσης να προσαρμοστούν στην αύξηση της θερμότητας.

Οικονομία και χρηματοοικονομικός τομέας: Η οικονομία και το χρηματοοικονομικό σύστημα της Ευρώπης αντιμετωπίζουν πολλούς κλιματικούς κινδύνους. Για παράδειγμα, τα ακραία κλιματικά φαινόμενα μπορούν να αυξήσουν τα ασφάλιστρα, να απειλήσουν περιουσιακά στοιχεία και ενυπόθηκα δάνεια, καθώς και να αυξήσουν τις κρατικές δαπάνες και το κόστος των δανείων. Η βιωσιμότητα του Ταμείου Αλληλεγγύης της ΕΕ απειλείται ήδη σοβαρά λόγω των δαπανηρών πλημμυρών και των δασικών πυρκαγιών των τελευταίων ετών. Η επιδείνωση των κλιματικών επιπτώσεων μπορεί επίσης να διευρύνει το χάσμα στην ιδιωτική ασφάλιση και να καταστήσει τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα πιο ευάλωτα.

Η στενότερη συνεργασία είναι αναγκαία

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στην κατανόηση των κλιματικών κινδύνων που αντιμετωπίζουν και στην προετοιμασία για τη διαχείρισή τους. Οι εθνικές αξιολογίσεις κλιματικών κινδύνων χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για να τεκμηριωθεί η ανάπτυξη πολιτικής προσαρμογής. Ωστόσο, η κοινωνική ετοιμότητα είναι ανεπαρκής, καθώς η εφαρμογή της πολιτικής υστερεί σε σχέση με την ταχεία αύξηση των επιπέδων κινδύνου.

Οι περισσότεροι σημαντικοί κλιματικοί κίνδυνοι που προσδιορίζονται στην έκθεση θεωρούνται κοινή ευθύνη της ΕΕ, των κρατών μελών της ή άλλων επιπέδων διακυβέρνησης. Για την αντιμετώπιση και τη μείωση των κλιματικών κινδύνων στην Ευρώπη, η αξιολόγηση του ΕΟΠ τονίζει ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να συνεργάζονται και να εξασφαλίζουν τη συμμετοχή των περιφερειακών και τοπικών αρχών, όταν απαιτείται επείγουσα και συντονισμένη δράση.

Υπάρχουν ακόμη πολλά κενά γνώσης όσον αφορά τους κύριους κλιματικούς κινδύνους που προσδιορίζονται στην έκθεση του ΕΟΠ. Σύμφωνα με την έκθεση, η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο, βελτιώνοντας την κατανόηση των κλιματικών κινδύνων, αυξάνοντας την ευθύνη ανάληψης κινδύνων και συμβάλλοντας στον τρόπο αντιμετώπισής τους μέσω της νομοθεσίας, των κατάλληλων δομών διακυβέρνησης, της παρακολούθησης, της χρηματοδότησης και της τεχνικής υποστήριξης. Οι νέες αυτές γνώσεις θα μπορούσαν επίσης να συμβάλουν καθοριστικά σε μια επακόλουθη Ευρωπαϊκή Αξιολόγηση των Κλιματικών Κινδύνων.