Hane tüketimi

AÇA üyesi ülkelerde mal ve hizmet tüketimi küresel kaynak kullanımının ve dolayısıyla bağlantılı çevresel etkilerin önemli bir yönlendiricisidir. Avrupa'daki tüketim (yiyecek ve içecek, konut, ulaşım ve turizm) çevre baskılarında her geçen gün daha fazla paya sahip olmakta ve artan küresel ticarete bağlı olarak tüm dünyayı etkilemektedir. Bu etkilerde önemli düşüşler elde edilebilmesi için, gelişen teknoloji ve üretim süreçlerinin de yardımıyla özel ve kamusal tüketim modellerinin değiştirilmesi gerekiyor.

1990 ila 2010 yılları arasında AB 27'de tüketim harcamaları % 33 oranında yükselmiştir. Batı Balkan ülkeleri ve Türkiye'de çok hızlı bir artış görülmüş; aynı dönemde sırasıyla % 120 ve % 63'lük yükselişler kaydedilmiştir. Hane harcamaları, kamu harcamalarına kıyasla iki ila altı kat daha yüksektir. Avrupa'da tüketilen malların olumsuz çevresel etkileri küreseldir; kaynak kullanımı, üretimi, işlenmesi ve taşınması diğer bölgeleri de etkilemektedir.

Yeme ve içme alışkanlıklarımız önemli çevresel baskılara yol açmaktadır: bu etkilere mağazalara giderek, gıdaları saklayarak, pişirerek ve atık üreterek doğrudan ve daha da önemlisi gıda üretimi, işlenmesi ve taşınmasıyla dolaylı olarak biz neden oluyoruz.

Her geçen gün daha fazla sayıda elektrikli ve elektronik eşya (örneğin televizyonlar, bilgisayarlar, dizüstü bilgisayarları, cep telefonları ve mutfak aletleri) satın alıyoruz ve bu eşyaları eskiye kıyasla daha kısa süre içerisinde değiştiriyoruz. Konutlardaki elektrik tüketimi de artıyor. Konutlarımız artık daha enerji verimli hale getirilmesine rağmen, daha az insan için daha büyük evler inşa etmeye başladığımız için ısıtma için enerji tüketiminde yalnızca küçük bir düşüş elde edilebilmiştir. Her bir Avrupa vatandaşı 2008 yılında yaklaşık 445 kg evsel atık üretmiştir.

Araç kullanımı ve uçakla seyahat de artarak, enerji tüketimini ve sera gazı emisyonlarını yükseltmektedir. Ayrıca, artan araç trafiği hava kirliliği ve şehirlerdeki gürültü sorunlarının en önemli nedenlerinden biridir. Günümüzde düşük yoğunluklu kentsel alanlarda yaşama eğilimi, kentlerin genişlemesine ve dolayısıyla da enerji ve kaynak tüketiminin, taşımacılığın ve toprak kullanımının artmasına yol açmaktadır.

Turizm de çok hızlı bir şekilde gelişmektedir ve destinasyonlara gidiş ve dönüş çoğunlukla araba veya uçakla yapılmaktadır. Turizm destinasyonlarında su ve enerji tüketimi, toprak kullanımı ve atık/atıksu üretimi çoğunlukla çevre üzerinde ciddi olumsuz etkilere neden olmaktadır.

AB politikaları

Avrupa politikasında sürdürülebilir olmayan tüketim modellerinin yarattığı zorluklarla mücadele etmeye başlanmasının üzerinden çok bir zaman geçmemiştir. Entegre Ürün Politikası ve Ekodizayn Direktifi (2009/125/EC) vb. gibi Avrupa girişimleri enerji tüketimleri de dahil ürünlerin tüm yaşam çevrimi boyunca çevresel etkilerinin azaltılmasını hedeflemektedir. Ayrıca, AB politikaları AB Lider Pazar Girişimi ile inovasyon dostu pazarları da desteklemektedir. Avrupa Komisyonu'nun 2012 yılında gözden geçirilecek olan 2008 tarihli Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim ve Sürdürülebilir Endüstriyel Politika Eylem Planı yaşam döngüsü yaklaşımlarını kuvvetlendirme, kamu tarafından satın alınan ürün ve hizmetlerin daha yeşil hale getirilmesini sağlamakta ve tüketici davranışlarının değiştirilmesi için bazı girişimler başlatmaktadır. Ancak, çoğunlukla gönüllülük esasına dayalı enstrümanlara bağlı mevcut politikalar sürdürülebilir olmayan tüketimin altında yatan sorunların belirlenmesi ve çözülmesi noktasında yetersiz kalmakta ve bunun yerine çoğunlukla etkilerin azaltılmasına yoğunlaşmaktadır.

Avrupa Komisyonu 2011 yılının Eylül ayında Kaynak Verimli Avrupa için bir Yol Haritası belirlemiştir. Kamu satın alımlarının daha yeşil hale getirilmesi ve ürünlerin çevresel etkilerinin azaltılması yönünde teklifler içermektedir. Ürünlerin, hizmetlerin ve şirketlerin çevresel performanslarının değerlendirilmesi, yayınlanması ve referans oluşturulmasına ilişkin ortak bir metodoloji geliştirmeyi ve tüketici davranışlarının daha iyi anlaşılmasını hedeflemektedir. Ayrıca, gıda, konut ve ulaşım tüketimi alanlarındaki çevresel etkilerin düşürülmesi için yararlı önlemler de önermektedir.

1992 yılında Rio de Janeiro'da düzenlenen Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansında (UNCED) kabul edilen Gündem 21, sürdürülebilir kalkınma için eylem planında sürdürülebilir tüketim önemli bir unsur olarak kabul edilmiştir. 2012 Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Konferansının (Rio+20) hedefi sürdürülebilir tüketim ve üretime ilişkin programlara yönelik küresel bir çerçeve üzerinde anlaşmaya varılmasıdır. Örneğin bölgesel sürdürülebilir kalkınma stratejileri ve Gündem 21 süreçlerinin bir parçası olarak halihazırda ulusal, bölgesel ve yerel düzeylerde çok sayıda girişim ve eylem başlatılmıştır.

Sürdürülebilir tüketim artık kamu kurumları, işletmeler ve tüketiciler de dahil tüm oyuncuların sorumluluk almasını gerektiren ortak bir sorun haline gelmiştir.

AÇA faaliyetleri

AÇA'nın tüketimle ilgili çalışmalarından bazıları şunlardır:

• Göstergeler: Sürdürülebilir tüketim ve üretim için bir gösterge çerçevesi geliştirilmiştir; 2012 yılında AÇA web sitesine kademeli olarak bir takım göstergeler yüklenmiştir.
• Analizler ve değerlendirmeler: Girdi-çıktı analiz araçları kullanılarak Avrupa ve dışındaki tüketimin ve çevresel etkilerinin analizi; tüketimin çevresel etkilerinin değerlendirilmesi (örn. Çevre Durumu Raporu (SOER) 2010 tüketim ve çevre konulu tematik değerlendirme ve SOER 2010 sentezi kapsamındaki doğal kaynaklar ve atıklar bölümü).
• Politika analizleri: Konferans ve atölye çalışmalarının organize edilmesi (örn. sürdürülebilir yaşam tarzları için bir vizyonun geliştirildiği Mart 2011 ortak AÇA ve Dünya Ticaret Konseyi sürdürülebilir kalkına atölye çalışması).
• AÇA üyesi ülkelerin ulusal politikalarına ilişkin bilgi toplanması ve bunların analiz edilmesi (örn. sürdürülebilir tüketim ve üretim (SCP) politikalarına ilişkin ülke bilgi formları, kaynak verimliliği politikalarına ilişkin 31 ülke profili ve kaynak verimliliği politikalarına ilişkin analitik rapor).

AÇA'nın bu alandaki çalışmaları Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim Alanındaki Avrupa Konu Merkezi (ETC/SCP) tarafından da desteklenmektedir.

Genel Bakış

2012 yılında AÇA sürdürülebilir tüketim ve üretime ilişkin ilerlemenin ölçülmesi için bir takım göstergeleri ve 2010 tüketim ve çevre değerlendirmesinin güncel halini çevrimiçi olarak yayınlayarak Avrupa Komisyonu ve Avrupa Parlamentosuna ve AÇA üyesi ve AÇA ile işbirliği içerisindeki ülkelere destek sağlayacaktır. AÇA ayrıca sürdürülebilir kalkınma konulu Rio+20 Dünya zirvesini sürdürülebilir yaşam, sürdürülebilir ticaret modelleri vb. gibi konulardaki çeşitli faaliyetleriyle destekleyecektir.

İlgili bağlantılar

• Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim Alanındaki Avrupa Konu Merkezi (ETC/SCP)
• Doğal Kaynaklar ve Ürünlere İlişkin Çevre Verileri Merkezi (EDCNRP)
• Avrupa Komisyonu
• Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Bölümü
• Birleşmiş Milletler Çevre Programı
• 2012 Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı (Rio+20)
• Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD)

• AB Sürdürülebilir Tüketim ve üretim ve Sürdürülebilir Endüstriyel Politika Eylem Planı
• Kaynak Verimli Bir Avrupa İçin Yol Haritası

• SCP Gösterge Çerçevesi
• Tüketim ve çevre — SOER 2010 tematik değerlendirmesi
• Avrupa'nın çevresi — Mevcut durum ve genel bakış 2010: Sentez
• Ortak AÇA ve Dünya Ticaret Konseyi sürdürülebilir kalkınma atölye çalışması
• Sürdürülebilir tüketim ve üretim politikalarına ilişkin ülke bilgi formları
• Avrupa'da kaynak verimliliği — 31 AÇA üyesi ülkede ve AÇA ile işbirliği yapan ülkelerdeki politikalar ve yaklaşımlar
• Kaynak verimliliği ve politikaları yaklaşımları araştırması – 31 ülke profili