Czystsze powietrze w Europie pozwoliłoby ocalić życie co najmniej 178 000 ludzi w 2019 r.

Nota EEA „Wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie ludzi w Europie” przedstawia zaktualizowane estymatory wpływu trzech kluczowych zanieczyszczeń — pyłu drobnego, dwutlenku azotu i ozonu w warstwie przyziemnej — na zdrowie Europejczyków w 2019 r. W dokumencie oceniono też potencjalne korzyści z poprawy jakości powietrza do poziomu zgodnego z nowymi wytycznymi, zalecanymi przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Oceniono w nim również postęp w ramach europejskiego planu działania na rzecz zerowego zanieczyszczenia, którego celem jest zmniejszenie do 2030 r. liczby przedwczesnych zgonów z powodu narażenia na pył drobny o ponad 55%.

• Zgodnie z najnowszymi szacunkami EEA w 2019 r. w Unii Europejskiej 307 000 osób zmarło przedwcześnie z powodu narażenia na zanieczyszczenie pyłem drobnym[1]. Można było zapobiec co najmniej 58% — czyli 178 000 przypadków tych zgonów, jeśli we wszystkich państwach członkowskich UE osiągnięto by zgodny z wytycznymi WHO poziom jakości powietrza (5 µg/m³).
• Jakość powietrza w Europie w 2019 r. była lepsza w porównaniu z rokiem 2018, co także zmniejszyło negatywny wpływ na zdrowie ludzi. Spadek zanieczyszczeń wykazuje długoterminowy trend dzięki wdrożeniu polityk ograniczających emisję i poprawiających jakość powietrza.
• W ramach Europejskiego Zielonego Ładu europejski plan działania na rzecz zerowego zanieczyszczenia wyznacza cel, jakim jest zmniejszenie liczby przedwczesnych zgonów z powodu narażenia na pył drobny o ponad 55% do 2030 r. w porównaniu z rokiem 2005. Zgodnie z analizą EEA Unia Europejska jest obecnie na dobrej drodze do osiągnięcia tego celu, ponieważ liczba zgonów związanych z zanieczyszczeniem powietrza spadła w okresie 2005–2019 o około jedną trzecią. 

„Inwestowanie w bardziej ekologiczne ogrzewanie, mobilność, rolnictwo i przemysł to zapewnienie lepszego zdrowia, produktywności i jakości życia wszystkim Europejczykom, zwłaszcza osobom z najbardziej wrażliwych populacji. Inwestycje takie pozwalają chronić życie i przyspieszać postęp w kierunku neutralności emisyjnej i dużej bioróżnorodności” — stwierdził Hans Bruyninckx, dyrektor wykonawczy EEA.

„Możliwość oddychania czystym powietrzem jest podstawowym prawem człowieka. Jest to warunek niezbędny dla zdrowych i produktywnych społeczeństw. Pomimo poprawy jakości powietrza w naszym regionie w ostatnich latach przed nami wciąż długa droga do osiągnięcia celów określonych w nowych globalnych wytycznych WHO dotyczących jakości powietrza” — poinformował dyrektor regionalny WHO dla Europy, dr Hans Henri P. Kluge. „W WHO z zadowoleniem obserwujemy pracę EEA, pokazującą nam, że osiągnięcie nowych poziomów jakości powietrza pozwala chronić życie — jest to dla decydentów mocny dowód na to, że potrzeba rozwiązania tego problemu zdrowotnego jest pilna”.

Nota EEA została opublikowana tuż przed unijnym forum na rzecz czystego powietrza, które odbyło się w dniach 18–19 listopada 2021. Na forum spotkali się decydenci, interesariusze i eksperci, aby zastanowić się nad opracowaniem i wdrażaniem skutecznych europejskich, krajowych i lokalnych polityk, projektów i programów dotyczących jakości powietrza, a także aby poinformować o trwającej zmianie przepisów UE, w tym o ich ściślejszym dostosowaniu do wytycznych WHO dotyczących jakości powietrza.

Kontekst

Zanieczyszczenie powietrza jest główną przyczyną przedwczesnych zgonów i zachorowań, a także stanowi największe zagrożenie środowiskowe dla zdrowia ludzi w Europie. Choroby serca i udary to najczęstsze przyczyny przedwczesnych zgonów spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza — następne w kolejności są choroby płuc i rak płuc.

Europejskie dyrektywy dotyczące jakości otaczającego nas powietrza określają normy dla wszystkich głównych zanieczyszczeń. Wartości te uwzględniają wytyczne WHO z 2005 r., a także wykonalność techniczną i ekonomiczną w momencie ich przyjęcia.

Dane EEA, opublikowane tej jesieni, pokazały, że poziom zanieczyszczenia powietrza w UE przekracza limity prawne w prawie wszystkich państwach Europy.

WHO niedawno opracowała nowe globalne wytyczne dotyczące jakości powietrza, aby chronić zdrowie ludzi. Wytyczne te bazują na systematycznym przeglądzie najlepszych dostępnych dowodów naukowych dotyczących wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie ludzi, które wskazują, że zanieczyszczenie powietrza jest szkodliwe dla zdrowia człowieka przy niższych stężeniach, niż wcześniej sądzono.

Europejskie normy jakości powietrza to kluczowe narzędzie polityczne, a ich ściślejsze dopasowanie do zaleceń WHO będzie stanowiło ważny krok w poprawie czystości powietrza w Europie, w połączeniu z ulepszoną polityką redukcji zanieczyszczeń u źródła.

W przeprowadzonej przez EEA ocenie potencjalnych korzyści opracowano scenariusz, według którego wszystkie obszary EU-27, w których w 2019 r. przekroczono normy dotyczące pyłu drobnego określone w wytycznych WHO dotyczących jakości powietrza, osiągną normy określone w tych wytycznych, a w pozostałych obszarach utrzymane zostaną juz osiagniete wymagane stężenia w 2019 r. Scenariusz ten i określone na jego podstawie wartości szacunkowe odpowiadają więc minimalnym potencjalnym korzyściom wynikającym z poprawy jakości powietrza, z prawdopodobieństwem wystąpienia spadku liczby zgonów w obszarach, w których osiągnięto już wartości określone w wytycznych, ale które prawdopodobnie odniosą korzyści z czystszego powietrza w otoczeniu.

Analiza EEA dotycząca wpływu na zdrowie ludzi w 2019 r. została przeprowadzona z zastosowaniem zależności stężenie–odpowiedź zaleconych przez WHO w 2013 r., aby zachować zgodność z szacunkami EEA z poprzednich lat. Jednak odprzyszłego roku EEA planuje w pełni dopasować prowadzone przez siebie analizy do nowych globalnych wytycznych WHO dotyczących jakości powietrza.