Komunikat prasowy EEA - Kopenhaga, poniedziałek, 3 lipca, 2006 r.

Stan środowiska wybrzeży europejskich zbliża się do „punktu bez odwrotu”

Miliony mieszkańców rozpoczynają wyprawy nad morze - oszacowanie skutków dla środowiska

Unikalne środowisko stref nadmorskich i przybrzeżnych Europy w coraz większym stopniu staje się ofiarą własnej popularności według nowego opracowania Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) opublikowanego w dniu dzisiejszym w Kopenhadze.

„Zmieniające się oblicze europejskich obszarów nadmorskich” ostrzega, że gwałtowne zwiększenie wykorzystania obszarów nadmorskich głównie w celach wypoczynkowych i turystycznych grozi zniszczeniem delikatnej równowagi ekosystemów wybrzeży.

Przykładowo, od początku XX wieku zniknęło ok. 2/3 europejskich ternów podmokłych (większość z nich nadmorskich). Rozwój budownictwa wzduż wybrzeży Morza Śródziemnego stworzył tzw.„ścianę śródziemnomorską” (ang. „Med wall”), gdzie na ponad 50% wybrzeży dominuje beton.

„Nasze wybrzeża są najbogatszymi ekosystemami, jeśli chodzi o liczbę i różnorodność roślin i zwierząt. Wybrzeża pełnią również funkcję ekonomicznych bram do Europy; stanowią one część struktury wielu społeczeństw i są niezbędne dla jakości naszego życia”, powiedziała profesor Jacqueline McGlade, dyrektor zarządzający EEA.

„Jednakże, aby chronić nasze wybrzeża, musimy traktować je nie jako tereny rekreacyjne lub ciągi komunikacyjne o nieograniczonych możliwościach dla budownictwa, turystyki i przemysłu stoczniowego, lecz jako kruche systemy będące podstawą walorów krajobrazowych i turystycznych wielu miejscowości”, powiedziała prof. McGlade.

Według sprawozdania gęstość zaludnienia w obrębie europejskich wybrzeży jest wyższa i wzrasta szybciej niż w głębi lądu. W latach 1990-2000 powierzchnia obszarów zabudowanych (głównie drogi i budynki) w strefach nadmorskich zwiększyła się w niemal wszystkich państwach europejskich.

Najwiekszy wzrost nastąpił w Portugalii (34% w ciągu ostatnich 10 lat), Irlandii (27%), Hiszpanii (18%), następnie we Francji, Włoszech i Grecji. Regionem nadmorskim najbardziej dotkniętym poważnymi zmianami jest zachodnia część basenu Morza Śródziemnego. Restrukturyzacja gospodarcza, w znacznej części oparta na dotacjach UE, stała się impulsem dla rozwoju infrastruktury, co z kolei przyczyniło się do wzrostu zabudowy o charakterze mieszkaniowym i rekreacyjnym.

Według opracowania, zmiany klimatyczne, starzejące się, bardziej zamożne społeczeństwo, więcej wolnego czasu i tańsze podróżowanie nasilają tę presję, prowadząc do sytuacji kryzysowej na europejskich wybrzeżach.

„Zastanówmy się tylko, jakie elementy są niezbędne, aby rodzina z Europy Północnej mogła dotrzeć na plażę w Hiszpanii: polityka transportowa i dotacje, porozumienia paszportowe oraz finansowanie, to jedynie kilka z nich. Teraz pomyślmy o naszym oddziaywaniu po dotarciu do celu podróży. Jako turyści możemy się przyczynić do wzrostu dochodów i zatrudnienia na poziomie lokalnym, ale przyczyniamy się również do zanieczyszczenia i degradacji ekosystemów na niedostatecznie chronionych obszarach, które są nieprzygotowane do konfrontacji z tak intensywnym ich wykorzystaniem. Chociaż oddziaływanie może mieć wymiar lokalny, to naciski i rozwiązania powinny mieć miejsce na szczeblu ogólnoeuropejskim”, powiedziała prof. McGlade.

Mimo, że sytuacja nie jest łatwa, pojawiają się nowe możliwości rozwiązania problemów w sposób bardziej holistyczny, traktujące wybrzeża jako mozaikę rzek i ich zlewni, stref przybrzeżnych i morskich. Według opracowania, należy z zadowoleniem powitać wdrażanie „zintegrowanego zarządzania obszarami przybrzeżnymi” (ICZM). ICZM jest przedmiotem przeglądu Komisji Europejskiej w 2006 r.

„W przeszłości istniało wiele inicjatyw w zakresie ochrony wybrzeży Europy ale nigdy nie zostały one wdrożone w zintegrowany sposób. ICZM angażuje wszystkie zainteresowane strony i rozpatruje strefy brzegowe w długofalowej perspektywie w celu zachowania równowagi między potrzebami rozwoju a ochroną kluczowych zasobów stanowiących fundament gospodarki regionów nadmorskich. ICZM bierze również pod uwagę zaniepokojenie społeczeństwa pogarszającym się stanem europejskich wybrzeży w wymiarze środowiskowym, społeczno-ekonomicznym i kulturalnym”, powiedziała prof. McGlade.

Uwagi do redakora:

Pełna wersja sprawozdania dostępna jest na stronie internetowej EEA: http://reports.eea.europa.eu/eea_report_2006_6/en

Aby dowiedzieć się więcej o Agencji, wystarczy odwiedzić naszą stronę internetową: http://www.eea.europa.eu

Kilka informacji o wybrzeżach Europy:

• 80% zanieczyszczeń oceanów pochodzi z działalności człowieka na lądzie;
• Gęstość zaludnienia jest wyższa na wybrzeżu niż w głębi lądu. W Europie, gęstość zaludnienia w regionach przybrzeżnych (NUTS3) jest średnio o 10% wyższa niż w głębi lądu. Jednakże, w niektórych państwach wskaźnik ten może być o 50% wyższy. Istnieje wiele regionów, gdzie ludność terenów nadmorskich przekracza co najmniej pięć razy średnią europejską gęstość zaludnienia;
• W latach 1990-2000 powierzchnia zabudowana zwiększała się o 190 km2 rocznie.W związku z nieodwracalnym charakterem zmiany pokrycia terenu z naturalnego na miejski i rozwojem infrastruktury, zmiany te są postrzegane jako jedno z głównych zagrożeń dla równowagi stref nadmorskich. 61% nowo zabudownych terenów przeznaczone zostało na cele budowlane, usługi i turystykę.
• Liczba organizmów inwazyjnych w morzach Europy istotnie się zwiększyła w latach 60-tych, 70-tych i 80-tych, w szczególności w Morzu Śródziemnym. Ich oddziaływanie na rodzime ekosystemy przybrzeżne jest trudne do kontroli i kosztowne. Meduza z gatunku Mnemiopsis leydyi jest powszechnym tego przykładem. Gwałtowny rozwój populacji tego gatunku nastąpił po tym, jak w późnych latach 80. statki przywiozły w zbiornikach balastowych przedstawicieli tego gatunku. Skutkiem tego było wyniszczenie rybostanu Morza Czarnego, populacji ostryg, a nawet miejscowej populacji meduz (EEA, 2005b). Meduzy pojawiły się nawet w zamkniętym Morzu Kaspijskim powodując poważne zmiany w całym ekosystemie (Karpinsky et al., 2005).
• Od końca XIX w. globalna temperatura powierzchni morza wzrosła o 0,6 °C. W wyniku ocieplenia powierzchni morza nastąpiła redystrybucja i zanik organizmów morskich oraz nasilenie występowania anormalnych i toksycznych „zakwitów” fitoplanktonu.