Δελτίο Τύπου του ΕΟΠ - Κοπεγχάγη, Δευτέρα 3 Ιουλίου 2006

Η παράκτια ζώνη της Ευρώπης πλησιάζει στο «σημείο χωρίς επιστροφή» από πλευράς περιβάλλοντος

Αξιολόγηση των επιπτώσεων από το «προσκύνημα» εκατομμυρίων παραθεριστών στη θάλασσα

Σύμφωνα με τη νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), η οποία δημοσιεύεται σήμερα στην Κοπεγχάγη, το μοναδικό παράκτιο περιβάλλον της Ευρώπης απειλείται όλο και περισσότερο εξαιτίας της ίδιας της δημοτικότητάς του.

«Η μεταβαλλόμενη εικόνα των ευρωπαϊκών παράκτιων περιοχών» προειδοποιεί ότι η μεγάλη επιτάχυνση που παρατηρείται στο ρυθμό χρήσης του παράκτιου χώρου, η οποία οφείλεται κατά κύριο λόγο στους τομείς της αναψυχής και του τουρισμού, απειλεί να καταστρέψει την ευαίσθητη ισορροπία των παράκτιων οικοσυστημάτων.

Για παράδειγμα, από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα έχουν χαθεί περίπου τα δύο τρίτα των ευρωπαϊκών υγρότοπων (το μεγαλύτερο μέρος των οποίων είναι παράκτιοι). Σύμφωνα με την έκθεση, εξαιτίας της ανάπτυξης κατά μήκος της Μεσογείου δημιουργήθηκε το «μεσογειακό τείχος», όπου το τσιμέντο κυριαρχεί σε ποσοστό άνω του 50% των ακτών.

«Η παράκτια ζώνη μας αποτελεί το πλουσιότερο οικοσύστημα από πλευράς αριθμού και ποικιλίας φυτών και ζώων. Οι ακτές λειτουργούν επίσης ως οικονομικές πύλες για την Ευρώπη. Αποτελούν μέρος της δομής πολλών κοινωνιών και διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ποιότητα της ζωής μας», δηλώνει η καθηγήτρια Jacqueline McGlade, εκτελεστική διευθύντρια του ΕΟΠ.

Ωστόσο, εάν θέλουμε να προστατεύσουμε τις παράκτιες περιοχές μας, δεν πρέπει να τις βλέπουμε ως χώρους αναψυχής ή μεταφορικές οδούς, με απεριόριστες δυνατότητες από πλευράς οικοδομικής και οικιστικής δραστηριότητας, αναψυχής και ναυσιπλοΐας, αλλά ως ευαίσθητα συστήματα που αποτελούν τις βάσεις των τοπίων και των απολαύσεων που βρίσκονται στο επίκεντρο πολλών κοινοτήτων, δηλώνει η καθηγήτρια McGlade.

Η πυκνότητα του πληθυσμού κατά μήκος των ευρωπαϊκών ακτών είναι μεγαλύτερη και συνεχίζει να αυξάνεται ταχύτερα από ό,τι στις ηπειρωτικές περιοχές της Ευρώπης, αναφέρεται στην έκθεση. Μεταξύ 1990 και 2000 αυξήθηκαν οι τεχνητές επιφάνειες (κυρίως δρόμοι και κτίρια) στις παράκτιες ζώνες σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες.

Ο ταχύτερος ρυθμός ανάπτυξης παρατηρήθηκε στην Πορτογαλία (34% αύξηση σε δέκα χρόνια), την Ιρλανδία (27%), την Ισπανία (18%) και ακολουθούν η Γαλλία, η Ιταλία και η Ελλάδα. Η πλέον πληγείσα παραθαλάσσια ζώνη της Μεσογείου είναι η Δυτική Μεσόγειος. Η οικονομική αναδιάρθρωση, η οποία οφείλεται κατά κύριο λόγο στις κοινοτικές επιδοτήσεις, αποτελεί την κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης των υποδομών, η οποία με τη σειρά της έχει οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη οικιστική εξάπλωση.

Σύμφωνα με την έκθεση, η αλλαγή του κλίματος, η γήρανση και η μεγαλύτερη ευμάρεια του πληθυσμού, η αύξηση των μέσων αναψυχής και τα φθηνότερα ταξίδια ενισχύουν αυτές τις πιέσεις και οδηγούν σε κρίση την παράκτια ζώνη της Ευρώπης.

«Σκεφτείτε μόνο τις υποδομές που απαιτούνται προκειμένου να μεταβεί μία οικογένεια από τη Βόρεια Ευρώπη σε μία ισπανική παραλία: πολιτικές και επιδοτήσεις στον τομέα των μεταφορών, διακρατικές συμφωνίες και χρηματοδοτήσεις, είναι μερικές μόνο από αυτές. Σκεφτείτε τώρα τις συνέπειες για τον τελικό προορισμό. Ως τουρίστες, μπορεί να συνεισφέρουμε στην αύξηση των τοπικών εσόδων και της απασχόλησης, αλλά συμβάλλουμε επίσης και στη ρύπανση και την υποβάθμιση του οικοσυστήματος σε περιοχές όπου τα μέτρα προστασίας δεν είναι επαρκή και οι οποίες δεν ενδείκνυνται για ένα τέτοιο επίπεδο χρήσης. Ενώ οι επιπτώσεις μπορεί να περιορίζονται μόνο σε τοπικό επίπεδο, πρέπει να ασκούνται πιέσεις και να λαμβάνονται λύσεις σε πανευρωπαϊκό επίπεδο,» δηλώνει η καθηγήτρια McGlade.

Παρά την εύθραυστη αυτή κατάσταση, προσφέρονται νέες ευκαιρίες για την επίλυση των θεμάτων που αφορούν τις παράκτιες περιοχές με βάση μία ολιστική θεώρηση . Σύμφωνα με τη θεώρηση αυτή η ακτογραμμή είναι ένα μωσαϊκό που συντίθεται από τα ποτάμια και τις λεκάνες απορροής τους, τις παράκτιες ζώνες και τη θάλασσα. Σύμφωνα με την έκθεση, είναι ευπρόσδεκτη η συνεχιζόμενη εφαρμογή της «ολοκληρωμένης διαχείρισης παράκτιων ζωνών» (ICZM), η οποία αναθεωρήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2006.

«Στο παρελθόν ελήφθησαν αρκετές πρωτοβουλίες χάραξης πολιτικής για την προστασία της ευρωπαϊκής παράκτιας ζώνης, όμως δεν υλοποιήθηκαν ποτέ κατά τρόπο ολοκληρωμένο. Η ολοκληρωμενη διαχείριση των παρπάκτιων ζωνών αφορά όλους τους σχετικούς ενδιαφερόμενους φορείς και περιέχει μία μακροπρόθεσμη θεώρηση της παράκτιας ζώνης. Είναι μία προσπάθεια να πετύχει την ισορροπία ανάμεσα στις αναπτυξιακές ανάγκες και την προστασία των κύριων πόρων που στηρίζουν τη βιωσιμότητα της οικονομίας των παράκτιων περιοχών. Λαμβάνει επίσης υπόψη τις ανησυχίες του κοινού σχετικά με την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, την κοινωνικο-οικονομική και πολιτιστική κατάσταση της ευρωπαϊκής παράκτιας ζώνης», δηλώνει η καθηγήτρια McGlade.

Σημειώσεις για τον συντάκτη:

Για την ανάγνωση της πλήρους κειμένου της έκθεσης, ακολουθήστε την ακόλουθη σύνδεση με τον δικτυακό τόπο του ΕΟΠ: http://reports.eea.europa.eu/eea_report_2006_6/en

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον ΕΟΠ, επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο μας: http://www.eea.europa.eu

Στοιχεία σχετικά τις ευρωπαϊκές ακτές

• Το 80% της ρύπανσης των ωκεανών οφείλεται στην ανθρωπογενή επίγεια δραστηριότητα
• Η πυκνότητα του πληθυσμού είναι μεγαλύτερη στις ακτές από ό,τι στις ηπειρωτικές περιοχές. Στην Ευρώπη, η πυκνότητα του πληθυσμού στις παράκτιες περιοχές (NUTS3) εμφανίζεται, κατά μέσο όρο, 10% μεγαλύτερη από ό,τι στις ηπειρωτικές. Ωστόσο, σε ορισμένες χώρες το ποσοστό αυτό ενδέχεται να υπερβαίνει το 50%. Υπάρχουν πολλές περιοχές στις οποίες ο παράκτιος πληθυσμός εμφανίζεται κατά πέντε τουλάχιστον φορές υψηλότερος σε σχέση με τη μέση πυκνότητα του πληθυσμού της Ευρώπης.
• Οι τεχνητές επιφάνειες παρουσίασαν αύξηση της τάξεως των 190km2 ετησίως μεταξύ των ετών 1990-2000. Εξαιτίας του μη αναστρέψιμου χαρακτήρα της αλλαγής που επήλθε στην κάλυψη του εδάφους από φυσική σε αστική καθώς και από την ανάπτυξη υποδομών, οι αλλαγές αυτές θεωρούνται ως οι κύριες απειλές για τη βιωσιμότητα των παράκτιων ζωνών. Το 61% του συνόλου των τεχνητών επιφανειών εξυπηρετεί ανάγκες στέγασης, παροχής υπηρεσιών και αναψυχής.
• Ο αριθμός των ξενικών ειδών - επιδρομέων στις ευρωπαϊκές θάλασσες αυξήθηκε σημαντικά μεταξύ της δεκαετίας του 60 και της δεκαετίας του 80, κυρίως στην περιοχή της Μεσογείου. Ο έλεγχος των επιπτώσεων της παρουσίας τους στα φυσικά παράκτια οικοσυστήματα είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί και συνεπάγεται υψηλό οικονομικό κόστος. Η μέδουσα Mnemiopsis leydyi στη μαύρη Θάλασσα, αποτελεί κοινό παράδειγμα. Μεταφέρθηκε μέσω των ερματικών υδάτων πλοίων και στα τέλη της δεκαετίας του 80 επήλθε εκρηκτική αύξηση του πληθυσμού της. Η αύξηση αυτή προκάλεσε καταστροφές στα ιχθυαποθέματα, τα όστρακα και τα εγχώρια ήδη μεδουσών της Μαύρης Θάλασσας (ΕΕΑ, 2005b). Το είδος των μεδουσών αυτών κατάφερε να φτάσει στις περίκλειστες θαλάσσιες περιοχές της Κασπίας, προκαλώντας σημαντικές αλλαγές σε ολόκληρο το οικοσύστημα (Karpinsky et al. 2005).
• Από τα τέλη της δεκαετίας του 90 η συνολική επιφανειακή θερμοκρασία θάλασσας έχει αυξηθεί κατά 0,6οC. Συνέπεια της αύξησης της θερμοκρασίας στη επιφάνεια της θάλασσας είναι η ανακατανομή και η απώλεια θαλάσσιων οργανισμών καθώς και η συχνότερη εκδήλωση ανώμαλων και τοξικών φαινομένων εμφάνισης φυτοπλαγκτόν.