Solidarność kluczem do powrotu do normalności po epidemii COVID-19 i do lepszej, zrównoważonej przyszłości

Rok 2021 zbliża się ku końcowi, a nasze codzienne rozmowy są nadal zdominowane przez COVID-19, jego najnowszy wariant omikron, który coraz bardziej się rozpowszechnia, przypominające dawki szczepionki, skuteczność szczepień oraz nowe restrykcje i ograniczenia. Pandemia i jej konsekwencje dotknęły nas wszystkich. Liczba utraconych istnień sięga milionów. Z każdą nową falą obawiamy się, że nie będziemy w stanie zapewnić potrzebującym odpowiedniej opieki medycznej. Ryzyko oraz koszty ludzkie i społeczne są realne.

Dla Europy rok 2021 przyniósł również tragiczne w skutkach powodzie w kilku krajach i pożary lasów na południu. Niestety nie jest to zaskoczeniem. Badania, w tym nasz najnowszy raport na temat zagrożeń klimatycznych, wskazują na coraz większą częstotliwość i nasilenie tych ekstremalnych zjawisk spowodowanych zmianami klimatu. Zjawiska te wpływają na nasze zdrowie i samopoczucie, jednocześnie zmniejszając odporność przyrody. Oczywiste jest, że musimy elastycznie reagować i zrobić wszystko, co w naszej mocy, aby zminimalizować wzrost średnich temperatur na planecie. Liczą się nawet ułamki stopnia Celsjusza. Te kwestie poruszono na konferencji klimatycznej COP, która odbyła się w tym roku w Glasgow, a której owocem było opracowanie zbioru zasad porozumienia paryskiego i utrzymanie w mocy celów paryskich oraz zachowanie szansy na ograniczenie globalnego ocieplenia do 1,5 stopnia Celsjusza.

Ambicje polityczne Europy rosną

Jednak rok 2021 upłynął nie tylko pod znakiem pandemii i ekstremalnych zjawisk pogodowych. W Europie podjęto ogromną liczbę inicjatyw politycznych w celu realizacji wizji nakreślonej w Europejskim Zielonym Ładzie, w tym plan działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń, nową strategię w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu, strategię leśną i, ostatnio, strategię na rzecz ochrony gleb.

Jednym z najważniejszych działań politycznych w tym roku było Europejskie prawo o klimacie, prawnie wiążące zobowiązanie Unii Europejskiej do osiągnięcia neutralności klimatycznej i zapewnienia odporności na zmianę klimatu do 2050 r. oraz do ograniczenia do 2030 r. emisji gazów cieplarnianych netto do co najmniej 55% poniżej poziomów z 1990 r., co stanowi kamień milowy w kierunku osiągnięcia neutralności klimatycznej. Aby zrealizować cel 55%, Komisja Europejska zaproponowała szereg inicjatyw – znanych jako  pakiet „Gotowi na osiągnięcie celu 55 proc.”.

Pakiet „Gotowi na osiągnięcie celu 55 proc.” to zestaw powiązanych ze sobą propozycji dotyczących cen, celów, standardów i środków wspomagających, którego celem jest wywołanie niezbędnych zmian transformacyjnych. Transformacja europejskiej gospodarki lub społeczeństwa w celu osiągnięcia neutralności klimatycznej nigdy nie była łatwym zadaniem. Pandemia i jej konsekwencje mogą to jeszcze bardziej utrudnić.

Niemniej jednak, jak pokazuje nasz najnowszy raport „Trendy i prognozy”, cel 55% redukcji do 2030 r. nie jest nierealny. Dzięki dodatkowym wysiłkom i polityce Europa jest w stanie ten cel osiągnąć. Nasza nowa strona internetowa „Klimat i energia w UE” zawiera szczegółowe informacje na temat postępów państw członkowskich UE w realizacji celów na 2030 r.

Trudne wybory: odpowiedzią jest solidarność społeczna

Nadal zmagamy się z gospodarczymi konsekwencjami pandemii COVID-19. Nagłe wyhamowanie wielu działań gospodarczych z powodu ograniczeń wynikłych z pandemii spowodowało bezrobocie lub niepełne zatrudnienie, przyczyniło się do spadku produkcji i nadwyrężyło fundusze publiczne. Obecnie doświadczamy nieoczekiwanie silnego odbicia po początkowej zapaści, jednocześnie odczuwając zakłócenia w handlu światowym.

Nadchodzi zima, a ceny energii  rosną. Zwłaszcza ceny gazu osiągnęły najwyższy poziom w historii — są one do 10 razy wyższe niż rok temu. Wiele krajów europejskich jest uzależnionych od gazu ziemnego, a wzrost cen jest odczuwalny w wielu gospodarstwach domowych. Może to spowodować wyższe zużywanie paliw powodujących większe zanieczyszczenie, takich jak węgiel, lub po prostu może prowadzić do ubóstwa energetycznego. W czasach, gdy niższa aktywność gospodarcza oznacza niższe wpływy z podatków i wyższe wydatki publiczne na opiekę zdrowotną i walkę z bezrobociem, co dodatkowo obciąża finanse publiczne, takie decyzje polityczne nie są łatwe.

Czy w obliczu takich trudności ograniczymy nasze ambicje, czy zmniejszymy tempo? W żadnym wypadku.

Odwlekanie działań lub bezczynność nie sprawią, że wyzwania, przed którymi stoimy, znikną.Wręcz przeciwnie, każde opóźnienie może w dłuższej perspektywie skutkować wyższymi kosztami społecznymi i zdrowotnymi. Każdy postęp w podejmowaniu wysiłków na rzecz klimatu i środowiska może jednak przynieść konkretne korzyści. Na przykład czystsze powietrze pomogło uratować setki tysięcy istnień ludzkich w Europie. Sprostanie bardziej rygorystycznym wytycznym Światowej Organizacji Zdrowia pomogło nam uniknąć 170 000 przedwczesnych zgonów w 2019 r. Tu tak samo możemy podejmować działania na rzecz klimatu, jednocześnie zajmując się kosztami społecznymi  i pomagając osobom najbardziej nimi dotkniętym.

Bez względu na to, jak trudne mogą być nasze codzienne decyzje w 2022 r., powinniśmy odważnie podążać w kierunku realizacji celu zrównoważonego rozwoju określonego w Europejskim Zielonym Ładzie i realizowanego za pomocą pakietów legislacyjnych, takich jak pakiet „Gotowi na osiągnięcie celu 55 proc.”.

Kluczem jest solidarność społeczna. Europa wprowadziła już pewne mechanizmy finansowania, aby przyjść z pomocą poszkodowanym. Musimy wzmocnić ten społeczny element naszych wysiłków i zająć się nierównościami społecznymi, jakie może generować transformacja gospodarcza. I wierzę, że razem możemy zbudować lepszą przyszłość dla nas wszystkich.

Obyśmy wykorzystali nadchodzące 12 miesięcy do zwiększenia naszych ambicji, aby rok 2022 stał się rokiem solidarności, odwagi i nadziei.

Artykuł opublikowany w Biuletynie EEA, grudzień 2021 r.