Solidariteit als sleutel tot herstel van COVID-19 en een betere, duurzame toekomst

Terwijl 2021 ten einde loopt, worden onze dagelijkse gesprekken nog steeds gedomineerd door COVID-19, de nieuwe omikronvariant die in opkomst is, boostervaccins, vaccinefficiëntie en nieuwe lockdownmaatregelen en beperkingen. Wij zijn allemaal getroffen door de pandemie en de gevolgen ervan. Het aantal doden wordt gemeten in miljoenen. Met elke nieuwe golf vrezen we dat we niet in staat zullen zijn medische zorg te verlenen aan mensen in nood. De risico’s en de menselijke en maatschappelijke kosten zijn reëel.

Voor Europa werd 2021 ook gekenmerkt door dodelijke overstromingen in verschillende landen en bosbranden in het zuiden. Helaas komt dit niet als een verrassing. Uit onderzoek, waaronder ons meest recente rapport over klimaatgevaren, blijkt dat deze extreme gebeurtenissen steeds vaker voorkomen en ernstiger worden als gevolg van de klimaatverandering. Deze gebeurtenissen hebben gevolgen voor onze gezondheid en ons welzijn en verminderen de veerkracht van de natuur. Het is duidelijk dat we ons moeten aanpassen en ons uiterste best zullen moeten doen om de stijging van de gemiddelde temperatuur wereldwijd tot een minimum te beperken. Zelfs tienden van een graad Celsius doen ertoe. Dit kwam tot uiting in de klimaatconferentie in Glasgow dit jaar. Die conferentie heeft geleid tot de voltooiing van het handboek voor de Overeenkomst van Parijs en heeft de doelstellingen van Parijs en de kans om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 °C levend heeft gehouden.

Europees beleid wordt steeds ambitieuzer

Toch werd 2021 niet alleen gekenmerkt door de pandemie en extreme weersomstandigheden. In Europa is een groot aantal beleidsinitiatieven ontplooid om de visie geschetst in de Europese Green Deal te verwezenlijken, waaronder het actieplan om de vervuiling tot nul terug te brengen, de nieuwe klimaatadaptatiestrategie, de bosstrategie en, recentelijk, de bodemstrategie.

Een van de belangrijkste beleidsinspanningen van het jaar was de Europese klimaatwet, de juridisch bindende toezegging van de Europese Unie om tegen 2050 klimaatneutraal en klimaatbestendig te zijn en haar netto-uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 te verminderen tot ten minste 55 % onder het niveau van 1990, als mijlpaal in de richting van klimaatneutraliteit. Om het streefcijfer van 55 % te halen, stelde de Europese Commissie een aantal initiatieven voor – aangeduid als het “Fit for 55”-pakket.

Het “Fit for 55”-pakket bestaat uit een reeks onderling verbonden voorstellen over prijsstelling, streefcijfers, normen en ondersteunende maatregelen om de vereiste transformatie tot stand te brengen. Het hervormen van de Europese economie of samenleving om klimaatneutraliteit te bereiken werd al niet gezien als een eenvoudige taak. En de pandemie en het herstel ervan kunnen dit nog moeilijker maken.

Zoals uit ons laatste rapport over “Trends en prognoses” blijkt, is de doelstelling van een vermindering van 55 % tegen 2030 echter niet onrealistisch. Met extra inspanningen en beleid kan Europa dit doel bereiken. Op onze nieuwe website Klimaat en Energie in de EU vindt u gedetailleerde informatie over de voortgang van de EU-lidstaten richting hun doelstellingen voor 2030.

Moeilijke keuzes: het antwoord is sociale solidariteit

We leven nog steeds met de economische gevolgen van de COVID-19-crisis. Het plotselinge stilvallen van diverse economische activiteiten als gevolg van lockdowns heeft geleid tot (gedeeltelijke) werkloosheid, een daling van de productie en druk op de overheidsfinanciën. Na de aanvankelijke krimp ondervinden we momenteel een onverwacht hoge opleving van de groei, terwijl de wereldhandel verstoord is.

Ondertussen, met de wintermaanden in aantocht, stijgen de energieprijzen. Met name de gasprijzen bereikten een recordhoogte – tot tien keer het niveau van een jaar geleden. Veel Europese landen zijn afhankelijk van aardgas en de prijspiek is in veel huishoudens voelbaar. Dit kan leiden tot een stijging van het gebruik van meer vervuilende brandstoffen zoals steenkool of simpelweg tot energiearmoede. In een tijd waarin een lagere economische activiteit leidt tot lagere belastinginkomsten en hogere overheidsuitgaven als gevolg van de uitgaven voor gezondheidszorg en werkloosheid, waardoor de overheidsfinanciën extra onder druk komen te staan, zijn dergelijke beleidsbeslissingen nooit eenvoudig.

Verlagen we ons ambitieniveau of vertragen we, nu we geconfronteerd worden met dergelijke moeilijkheden? In het geheel niet.

Vertraagde maatregelen of het uitblijven van maatregelen zullen er niet toe leiden dat de uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd verdwijnen. Integendeel, elke vertraging zal zeer waarschijnlijk leiden tot hogere maatschappelijke en gezondheidskosten op lange termijn. Vooruitgang op het gebied van klimaat en milieu kan echter concrete voordelen opleveren. Zo heeft schonere lucht in Europa honderdduizenden levens gered. Door strengere richtsnoeren van de Wereldgezondheidsorganisatie hadden we in 2019 170 000 vroegtijdige sterfgevallen kunnen voorkomen. Zo kunnen we ook klimaatactie ondernemen en tegelijkertijd de maatschappelijke kosten aanpakken en de meest getroffenen helpen.

Hoe moeilijk onze dagelijkse besluiten in 2022 misschien ook zijn, we moeten de moed hebben om op koers te blijven in de richting van de duurzaamheidsdoelstelling die in de Europese Green Deal is vastgelegd en die wordt verwezenlijkt door middel van wetgevingspakketten, zoals het “Fit for 55”-pakket.

De sleutel ligt in sociale solidariteit. Europa heeft al een aantal financieringsmechanismen ingevoerd om de getroffenen te helpen. We moeten deze sociale component van onze inspanningen versterken en de sociale ongelijkheid aanpakken die de economische transitie kan veroorzaken. En ik geloof dat we samen aan een betere toekomst voor ons allemaal kunnen werken.

Laten we de komende twaalf maanden aangrijpen om onze ambitie op te voeren om van 2022 het jaar van solidariteit, moed en hoop te maken.

Hoofdartikel gepubliceerd in de nieuwsbrief van EEA, december 2021