Industrie

De verschillende industrietakken in Europa hebben tal van belangrijke economische en sociale voordelen: zij leveren goederen en producten en creëren werkgelegenheid en belastinginkomsten. Evenwel zijn de grootste industrie-installaties van Europa verantwoordelijk voor een aanzienlijk deel van de totale uitstoot van de voornaamste broeikasgassen en luchtverontreinigende stoffen, en voor andere ernstige milieubelastingen, onder meer in de vorm van water- en bodemverontreiniging, afvalproductie en energiegebruik.

De industrie vormt een belangrijk deel van de Europese economie, maar is tevens een bron van vervuiling. Al jaren beperkt milieuregelgeving de schadelijke invloed van deze vervuiling op de menselijke gezondheid en het milieu. Het EU-beleid dat momenteel wordt toegepast om industriële vervuiling tegen te gaan, omvat onder meer het volgende:

• In de richtlijn inzake industriële emissies (IED) is vastgelegd welke verplichtingen de circa 50 000 grote industriële installaties moeten nakomen om verontreinigende emissies in lucht, water en bodem te voorkomen of te minimaliseren. Ook verplicht de richtlijn deze installaties ertoe de hoeveelheid afval die ze produceren te verminderen. Voor bepaalde activiteiten, namelijk grote stookinstallaties, afvalverbrandings- en afvalmeeverbrandingsinstallaties, activiteiten waarbij oplosmiddelen worden gebruikt en de productie van titaniumdioxide, legt de richtlijn grenswaarden voor de emissie van bepaalde specifieke verontreinigende stoffen vast die in de gehele EU van kracht zijn.
• De richtlijn inzake middelgrote stookinstallaties reguleert emissies van zwaveldioxide (SO₂), stikstofoxides (NO_X) en bij het stoken van brandstoffen vrijkomend stof voor installaties met een nominaal thermisch vermogen gelijk aan of groter dan 1 megawatt (MWth) en kleiner dan 50 MWth.
• In de kaderrichtlijn inzake ecologisch ontwerp zijn regels vastgelegd die in de gehele EU van kracht zijn ter verbetering van de energie-efficiëntie van producten, bijvoorbeeld huishoudelijke apparaten, informatie- en communicatietechnologieën of producten op het gebied van mechanische techniek.
• Het systeem van de Europese Unie voor de handel in emissierechten (EU ETS) reduceert de uitstoot van broeikasgassen van meer dan 12 000 elektriciteitscentrales en fabrieken in 31 landen en beperkt emissies in de luchtvaart. Het systeem is van toepassing op ongeveer 45% van de broeikasgasemissies binnen de EU.
• De kaderrichtlijn water verplicht de lidstaten ertoe de verontreiniging van het water met zogenoemde 'prioriteitsstoffen' geleidelijk terug te dringen . Tevens verplicht de kaderrichtlijn de lidstaten ertoe emissies, lozingen en verliezen van zogenoemde 'prioritaire gevaarlijke stoffen', die nog gevaarlijker zijn dan prioriteitsstoffen, stop te zetten of geleidelijk te beëindigen.
• De richtlijn inzake de behandeling van stedelijk afvalwater beschermt het milieu tegen de schadelijke gevolgen van lozingen van stedelijk afvalwater en bepaalde industriële sectoren.

Informatie over industriële vervuiling is in de afgelopen decennia aanmerkelijk beter toegankelijk geworden voor het algemeen publiek. Met name het Europees register inzake de uitstoot en overbrenging van verontreinigende stoffen (E-PRTR) is een veelomvattend register van emissies en overbrengingen van vervuilende stoffen die verband houden met grote industriële activiteiten. Het register bevat over meer dan 30 000 industriële installaties in 33 Europese landen informatie met betrekking tot de hoeveelheden emissies van verontreinigende stoffen in water, lucht of bodem, alsook met betrekking tot de overbrenging van afval en vervuilende stoffen in afvalwater van het bedrijfsterrein naar elders.

Duurzaamheidscriteria met beperking tot de effecten van de industrie op het milieu werden eveneens ingevoerd. Voorbeelden van dergelijke initiatieven in de industriële sector zijn de weidverspreide milieuzorgsystemen de vele bedrijven hebben ingevoerd via het Europees Milieumanagement- en Audit Schema (EMAS) en ISO 14001 certificatie.

Ook zijn er vrijwillige initiatieven op het terrein van maatschappelijk verantwoord ondernemen geïntroduceerd om sociale en milieudoelstellingen te realiseren die verder gaan dan de wettelijke vereisten. Voorbeelden zijn het initiatief Responsible Care van de chemische industrie, het Global e-Sustainability Initiative (GeSI), het Materials Stewardship Policy van de International Council on Mining and Metals en het zakelijk netwerk CSR Europe.

Op het niveau van het EU-beleid hanteert de Commissie een strategie op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Op internationaal niveau biedt de ISO 26000-norm een leiddraad voor ondernemingen en organisaties.

Het Europees Milieuagentschap (EMA) ondersteunt de uitvoering en evaluatie van EU-beleid op het gebied van industriële vervuiling. Tevens ondersteunen we de ontwikkeling van langetermijnstrategieën ter beperking van de nadelige invloed die de sector heeft op het milieu en de volksgezondheid.

Het Europees Milieuagentschap ondersteunt de Europese Unie bij het formuleren van langetermijnstrategieën die de met industriële activiteit gepaard gaande milieulast moet verminderen. Het doet dit door evaluaties te maken en aan beleidsmakers informatie te verstrekken. Tot onze belangrijkste activiteiten en producten behoort het beschikbaar maken van gegevens die door Europese landen worden gemeld als onderdeel van hun rapportageverplichtingen in het kader van Europese wetgeving.

• De twee belangrijkste rapportageverplichtingen voor industriële exploitanten wat industriële vervuiling betreft, zijn de inventarissen van emissiegegevens van grote stookinstallaties (LCP) en informatie in het Europees register inzake de uitstoot en overbrenging van verontreinigende stoffen (E-PRTR).

• Industriële exploitanten brengen ook verslag uit over andere milieuaspecten zoals de uitstoot van broeikasgassen, productie van afval of het verbruik van grondstoffen.

Het Europees Milieuagentschap ondersteunt de Europese Unie bij de ontwikkeling van initiatieven die de rapportage over industriële emissies verder moeten stroomlijnen. Het kan daarbij gaan om initiatieven ten behoeve van een geharmoniseerde en vereenvoudigde rapportage van industriële informatie voor EU-lidstaten en bedrijven in de EU, waar nog verschillen in wetgeving bestaan.

Het EEA publiceert een reeks evaluatierapporten over de invloed van de industriesector in Europa op het milieu. Zo publiceert het iedere vijf jaar het verslag ‘Het milieu in Europa – toestand en verkenningen’, naast meer specifieke verslagen.

Het EEA ontwikkelt een reeks indicatoren betreffende industriële vervuiling. Wij werken ook aan landenprofielen die de situatie in de aangesloten landen weergeven.

Met behulp van de beschikbare gegevensbronnen, te weten het Europese register inzake de uitstoot en overbrenging van verontreinigende stoffen, belicht het ieder jaar specifieke thema’s in een reeks nota’s over industriële vervuiling.

Om in de toekomst de transitie naar een groenere Europese industriesector te kunnen bewerkstelligen is een geïntegreerde aanpak noodzakelijk met een focus opde beperking van milieuverontreiniging bij de bron en die de verandering van bestaande bedrijfspraktijken en de invoering van nieuwe innovatieve technologieën stimuleert.

Onder beleidsmakers geldt de verbetering van Europa's kennisbestand op het vlak van industriële verontreiniging als een prioriteit. In overeenstemming met het Verdrag van Aarhus bevat het zevende milieuactieprogramma onder andere als doelstelling een grotere en efficiëntere beschikbaarstelling van informatie over de uitvoering van wetgeving inzake de beperking van milieuverontreiniging. De richtlijn inzake industriële emissies verplicht de lidstaten ertoe betere geconsolideerde informatie te verstrekken over industriële installaties.

De volledige uitvoering van de versterkte wetgeving zal de beperking van industriële emissies vergemakkelijken.

• De richtlijn inzake industriële emissies (IED) zal leiden tot striktere beperkingen voor de industrie dan de richtlijn inzake de preventie en bestrijding van industriële verontreiniging (IPPC richtlijn). Deze beperkingen zullen gebaseerd zijn op het principe van de 'beste beschikbare techniek' voor een breder scala aan industriële activiteiten dan de IPPC richtlijn, alsmede op de tenuitvoerlegging van de emissiegrenswaarden van de IED richtlijn, in het bijzonder die voor grote stookinstallaties, die strikter zijn dan die van de richtlijn inzake grote stookinstallaties (2001/80/EG).
• De richtlijn inzake middelgrote stookinstallaties zal de uitstoot van de belangrijke luchtvervuilende stoffen SO₂, NO_X en PM jaarlijks significant terugdringen.

Voor de uitstoot van broeikasgassen is het EU ETS systeem ontwikkeld om de invoering van koolstofarme technologie in de industriesector een impuls te geven. In 2020 zullen de emissies uit sectoren die onder het emissiehandelssysteem van de EU vallen met 21% zijn teruggebracht ten opzichte van 2005. In 2030 zullen de emissies met 43% zijn teruggebracht, in overeenstemming met de conclusies van de Europese Raad van oktober 2014.

Wat de langere termijn betreft, geeft het  Commissie stappenplan voor efficiënt hulpbronnengebruik in Europaaan hoe de Europese economie ervoor kan zorgen dat ze duurzaam is in 2050. Het stappenplan stelt manieren voor om het hulpbronnengebruik efficiënter te maken en groei los te koppelen van hulpbronnengebruik, zonder dat daarbij uitsluitend op één bepaalde technologie wordt ingezet. Aan de hand van deze voorstellen wordt voor 2050 een reductie van de uitstoot van broeikasgassen van 80% ten opzichte van de niveaus in 1990 in het vooruitzicht gesteld. Het kringloopeconomiepakket biedt een actieprogramma met maatregelen die de hele cyclus bestrijken: van productie en verbruik tot afvalbeheer en de markt voor secundaire grondstoffen. Meer informatie is te vinden in de rubriek over een efficiënt gebruik van grondstoffen en afval.