Βιομηχανία

Οι βιομηχανικοί τομείς της Ευρώπης προσφέρουν πολυάριθμα σημαντικά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη: παράγουν αγαθά και προϊόντα και δημιουργούν θέσεις απασχόλησης και φορολογικά έσοδα. Ωστόσο, οι μεγαλύτερες βιομηχανικές εγκαταστάσεις της Ευρώπης καταλαμβάνουν σημαντικό μερίδιο των συνολικών εκπομπών βασικών ατμοσφαιρικών ρύπων και αερίων του θερμοκηπίου, ενώ ευθύνονται, επίσης, για άλλες σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως η απελευθέρωση ρύπων στα ύδατα και το έδαφος, η δημιουργία αποβλήτων και η χρήση ενέργειας.

Η βιομηχανία είναι βασική συνιστώσα της οικονομίας της Ευρώπης, αλλά είναι και πηγή ρύπανσης. Επί πολλά χρόνια, οι περιβαλλοντικές ρυθμίσεις περιορίζουν τις δυσμενείς συνέπειες της ρύπανσης στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον. Οι πολιτικές της ΕΕ οι οποίες εφαρμόζονται επί του παρόντος για τον περιορισμό της βιομηχανικής ρύπανσης περιλαμβάνουν τα εξής μέτρα:

• Η οδηγία περί βιομηχανικών εκπομπών (οδηγία ΒΕ) ορίζει τις υποχρεώσεις περίπου 50 000 μεγάλων βιομηχανικών εγκαταστάσεων για την αποφυγή ή την ελαχιστοποίηση ρυπογόνων εκπομπών στην ατμόσφαιρα, στα ύδατα και στο έδαφος. Η οδηγία ΒΕ απαιτεί επίσης από τις εν λόγω εγκαταστάσεις να μειώσουν τα απόβλητά τους. Για ορισμένες δραστηριότητες, όπως μεγάλες μονάδες καύσης, μονάδες αποτέφρωσης και συναποτέφρωσης αποβλήτων, δραστηριότητες στο πλαίσιο των οποίων γίνεται χρήση διαλυτών και παράγεται διοξείδιο του τιτανίου, η οδηγία ΒΕ καθορίζει οριακές τιμές εκπομπών για επιλεγμένους ρύπους σε ολόκληρη την ΕΕ.
• Η οδηγία για τις μεσαίου μεγέθους μονάδες καύσης θα ρυθμίζει από το 2018 τις εκπομπές διοξειδίου του θείου (SO₂), οξειδίων του αζώτου (NO_X) και σκόνης από την καύση καυσίμων σε μονάδες με συνολική ονομαστική θερμική ισχύ ίση ή μεγαλύτερη από 1 MW και μικρότερη από 50 MW.
• Η οδηγία-πλαίσιο για τον οικολογικό σχεδιασμό προβλέπει κανόνες με ισχύ σε ολόκληρη την ΕΕ για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των προϊόντων, όπως οι οικιακές συσκευές, οι συσκευές τεχνολογίας των πληροφοριών και επικοινωνιών ή μηχανικής.
• Το σύστημα εμπορίας εκπομπών ΕΕ (EU ETS) μειώνει τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου που προκύπτουν από περισσότερους από 12 000 σταθμούς παραγωγής ενέργειας και βιομηχανικές μονάδες σε 31 χώρες, καθώς και από την αεροπορία. Το ETS καλύπτει περίπου το 45 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ.
• Η οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα υποχρεώνει τα κράτη μέλη να μειώσουν σταδιακά τη ρύπανση των υδάτων από ομάδα ρύπων που ορίζονται ως «ουσίες προτεραιότητας». Υποχρεώνει επίσης τα κράτη μέλη να παύσουν ή να εξαλείψουν σταδιακά τις εκπομπές, τις απορρίψεις και τις διαρροές μιας ομάδας πιο επικίνδυνων ρύπων οι οποίοι ορίζονται ως «επικίνδυνες ουσίες προτεραιότητας».
• Η οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων προστατεύει το περιβάλλον από τις επιβλαβείς συνέπειες της απόρριψης αστικών λυμάτων και υπολειμμάτων ορισμένων άλλων βιομηχανικών τομέων.

Η πρόσβαση του κοινού σε πληροφορίες σχετικά με τη βιομηχανική ρύπανση βελτιώθηκε σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες. Ειδικότερα, το ευρωπαϊκό μητρώο έκλυσης και μεταφοράς ρύπων (E-PRTR) αποτελεί ολοκληρωμένο μητρώο εκπομπών και μεταφορών ρύπων από τις κύριες βιομηχανικές δραστηριότητες. Περιέχει ετήσιες πληροφορίες για περισσότερες από 30 000 βιομηχανικές εγκαταστάσεις σε 33 ευρωπαϊκές χώρες σχετικά με τον όγκο ρύπων που εκλύονται από τις δραστηριότητές τους στην ατμόσφαιρα, στα ύδατα και στη γη, καθώς και τις εκτός του χώρου των εγκαταστάσεών τους μεταφορές αποβλήτων και ρύπων στα λύματα.

Θεσπίστηκαν επίσης κριτήρια βιωσιμότητας για τη μείωση των επιπτώσεων της βιομηχανίας στο περιβάλλον. Παραδείγματα τέτοιων πρωτοβουλιών της βιομηχανίας είναι η διαδεδομένη υιοθέτηση πρακτικών περιβαλλοντικής διαχείρισης μέσω του ευρωπαϊκού συστήματος οικολογικής διαχείρισης και οικονομικού ελέγχου (EMAS) και του προτύπου ISO14001.

Αναλήφθηκαν επίσης οικειοθελείς πρωτοβουλίες εταιρικής κοινωνικής ευθύνης για την επίτευξη κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων, επιπλέον των νόμιμων απαιτήσεων. Παραδείγματα αποτελούν η πρωτοβουλία της χημικής βιομηχανίας με τίτλο «Υπεύθυνη φροντίδα», η πρωτοβουλία για την παγκόσμια ηλεκτρονική βιωσιμότητα (GeSI), η πολιτική διαχείρισης υλικών του Διεθνούς Συμβουλίου Μεταλλευμάτων και Μετάλλων και το επιχειρηματικό δίκτυο CSR Europe.

Σε επίπεδο πολιτικής της ΕΕ, η Επιτροπή εξέδωσε στρατηγική για την εταιρική κοινωνική ευθύνη και, σε διεθνές επίπεδο, το πρότυπο ISO 26000 για την κοινωνική ευθύνη, το οποίο παρέχει καθοδήγηση σχετικά με τρόπους κοινωνικά υπεύθυνης λειτουργίας επιχειρήσεων και οργανισμών.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) υποστηρίζει την εφαρμογή και την αξιολόγηση των πολιτικών της ΕΕ στον τομέα της βιομηχανικής ρύπανσης. Υποστηρίζει επίσης την ανάπτυξη μακροπρόθεσμων στρατηγικών για τον περιορισμό των επιπτώσεων του κλάδου στο περιβάλλον και την υγεία.

Η μελλοντική μετάβαση σε μια πιο πράσινη ευρωπαϊκή βιομηχανία απαιτεί ολοκληρωμένη προσέγγιση, η οποία θα ενισχύει τον έλεγχο της ρύπανσης στην πηγή και θα παρέχει κίνητρα για την αλλαγή των λειτουργικών πρακτικών και την εφαρμογή νέων καινοτόμων τεχνολογιών.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θεωρούν προτεραιότητα τη βελτίωση της βάσης γνώσεων της Ευρώπης σχετικά με τη βιομηχανική ρύπανση. Σύμφωνα με τη Σύμβαση του Aarhus, ένας από τους στόχους του 7ου Προγράμματος Δράσης για το Περιβάλλον είναι η ευρύτερη και αποτελεσματικότερη διάθεση πληροφοριών σχετικά με την εφαρμογή της νομοθεσίας για τον έλεγχο της ρύπανσης. Η οδηγία ΒΕ υποχρεώνει τα κράτη μέλη να παρέχουν βελτιωμένες ενοποιημένες πληροφορίες σχετικά με τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις.

Η πλήρης εφαρμογή της ενισχυμένης νομοθεσίας θα συμβάλει επίσης στον καλύτερο έλεγχο των εκπομπών από τη βιομηχανία.

• Η οδηγία ΒΕ θα προβλέπει αυστηρότερους ελέγχους σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας της βιομηχανίας σε σύγκριση με την προηγούμενη οδηγία για την ολοκληρωμένη πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης (ΟΠΕΡ). Οι εν λόγω έλεγχοι θα βασίζονται στην αρχή της βέλτιστης διαθέσιμης τεχνολογίας (ΒΔΤ) καλύπτοντας ευρύτερο φάσμα βιομηχανικών δραστηριοτήτων από ό,τι η οδηγία ΟΠΕΡ και στην εφαρμογή των οριακών τιμών εκπομπών που προβλέπονται στην οδηγία ΕΒ, ιδίως εκείνων για τις μεγάλες μονάδες καύσης, οι οποίες είναι αυστηρότερες από τις προβλεπόμενες στην οδηγία για τις μεγάλες μονάδες καύσης (2001/80/ΕΚ).
• Η οδηγία για τις μεσαίου μεγέθους μονάδες καύσης θα επιφέρει σημαντικές ετήσιες μειώσεις όσον αφορά την εκπομπή των βασικών ατμοσφαιρικών ρύπων SO₂, NO_X και σωματιδίων.

Όσον αφορά τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, το σύστημα ETS της ΕΕ σχεδιάστηκε ως βασικό εργαλείο για την εισαγωγή της τεχνολογίας χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στη βιομηχανία. Το 2020, οι εκπομπές από τους κλάδους που καλύπτει το σύστημα ETS της ΕΕ θα είναι κατά 21 % χαμηλότερες από εκείνες του 2005. Έως το 2030 αναμένεται να είναι κατά 43 % χαμηλότερες, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Οκτωβρίου του 2014.

Πιο μακροπρόθεσμα, ο χάρτης πορείας της Επιτροπής για μια αποδοτική, από πλευράς πόρων, Ευρώπηπεριγράφει με ποιον τρόπο η οικονομία της Ευρώπης μπορεί να καταστεί βιώσιμη έως το 2050. Προτείνονται τρόποι για την αύξηση της παραγωγικότητας των πόρων και την αποσύνδεση της ανάπτυξης από τη χρήση των πόρων, αποφεύγοντας παράλληλα τον εγκλωβισμό σε οποιαδήποτε συγκεκριμένη τεχνολογία και παρέχοντας έναν τρόπο μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050 στο 80 % του επιπέδου του 1990. Η δέσμη μέτρων για την κυκλική οικονομία θέσπισε ένα πρόγραμμα δράσης με μέτρα τα οποία καλύπτουν ολόκληρο τον κύκλο: από την παραγωγή και την κατανάλωση έως τη διαχείριση αποβλήτων και την αγορά δευτερογενών πρώτων υλών. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να ανατρέξετε στο τμήμα του δικτυακού τόπου με θέμα “Αποδοτική χρήση των πόρων και απόβλητα”.

Ευρωπαϊκό μητρώο έκλυσης και μεταφοράς ρύπων (E-PRTR)

Στοιχεία για τις μεγάλες μονάδες καύσης

Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΓΔ Περιβάλλον – Βιομηχανικές εκπομπές

Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΓΔ Δράση για το Κλίμα - Στρατηγικές

Ευρωπαϊκό θεματικό κέντρο για την ατμοσφαιρική ρύπανση και την κλιματική αλλαγή (ETC/ACM)