Iðnaður

Iðnaður Evrópu skilar miklum hagrænum og félagslegum ávinningi: hann framleiðir vörur og framleiðsluvörur, og skapar störf og skatttekjur. Hins vegar standa stærstu iðnaðarverksmiðjur Evrópu á bak við umtalsverðan hlut af heildarlosun mikilvægra mengandi efna í loft og gróðurhúsalofttegunda(GHG), auk þess sem verksmiðjurnar hafa önnur mikilvæg umhverfisáhrif, þar með talin losun mengandi efna í vatn og jarðveg, myndun úrgangs og orkunotkun.

Iðnaður er lykilþáttur í hagkerfi Evrópu, en um leið mengunarvaldur. Í mörg ár hafa umhverfisreglur takmarkað ýmis áhrif þessa mengunarvalda á heilsu fólks og umhverfis. Þær Evrópureglur sem þegar eru í gildi til að takmarka mengun af völdum iðnaðar eru eftirfarandi:

• Í tilskipun um losun í iðnaði (IED) koma fram þær kröfur sem gerðar eru til 50.000 stórra iðnaðarmannvirkja til að forðast eða draga úr losun mengandi efna í andrúmslofti, vatni og jarðvegi. Í tilskipuninni er þess einnig krafist að dregið sé úr losun úrgangs frá þessum mannvirkjum. Fyrir tiltekna starfsemi, t.d. stór brennsluver, sorpbrennslustöðvar og sambrennslustöðvar, notkun leysiefna og framleiðslu á títandíoxíði setur tilskipunin fram útblásturstakmarkanir fyrir tiltekna mengunarvalda.
• Í tilskipuninni um meðalstórar brennslustöðvar kemur fram að frá 2018 verði settar skorður á brennisteinstvíoxíð (SO₂), köfnunarefnisoxíð (NO_X) og ryk frá bruna á eldsneyti í stöðvum með nafnvarmaafl meira en 1 megavatt (MWth) og minna en 50 MWth.
• Í rammatilkskipun um visthönnun eru settar fram Evrópureglur til að bæta orkunýtingu  vara, s.s. heimilistækja, tölvu- og samskiptabúnaðar eða hönnunar.
• Með viðskiptakerfi ESB með losunarheimildir (ETS) er dregið úr gróðurhúsalofttegundum frá yfir 12.000 orkuframleiðslu- og framleiðslustöðvum í 31 landi sem og frá flugumferð. Viðskiptakerfið nær yfir um 45% af útblæstri gróðurhúsalofttegunda í ESB
• Í rammatilskipun um vatn er þess krafist að aðildarríkin dragi smám saman úr vatnsmengun af völdum efna sem saman eru nefnd „forgangsefni“. Þess er einnig krafist að aðildarríkin hætti eða dragi úr útblæstri, losun og leka á hættulegri mengunarefnum sem saman nefnast „hættuleg forgangsefni“.
• Í tilskipun um hreinsun skólps frá þéttbýli er fjallað um verndun umhverfis gegn hættulegum áhrifum losunar frá skólpi úr þéttbýli og tilteknum öðrum iðnaðargeirum.

Almennur aðgangur að upplýsingum um mengandi iðnað hefur batnað stórlega á síðustu áratugum. Þar hefur  Evrópuskrá yfir losun og flutning mengunarefna  veitt ýtarlegt yfirlit yfir mengandi útblástur og yfirfærslu frá stærri iðnaði. Hún hefur að geyma árlegar upplýsingar frá meira en 30.000 iðnaðarmannvirkjum í 33 Evrópulöndum um magn mengunar í lofti, vatni og landi sem og frárennsli frá vinnslustöðvum og um mengunarefni í skólpi.

Aðgerðir í átt að sjálfbærni

Einnig hafa verið sett fram skilyrði um sjálfbærni til að draga úr áhrifum iðnaðar á umhverfi.  Dæmi um slíkar aðgerðir eru útbreidd upptaka umhverfisstjórnunaraðgerða í gegnum umhverfisstjórnunarkerfi Evrópubandalagsins (EMAS) og ISO14001.

Einnig var ráðist í frumkvæðisverkefni tengd samfélagslegri ábyrgð fyrirtækja til að ná fram félagslegum og umhverfislegum markmiðum umfram lagakröfur.  Dæmi um það eru verkefnið Responsible Care innan efnaiðnaðarins, Global e-Sustainability Initiative (GeSI), stjórnunarstefna alþjóðaráðsins um námugröft og málmvinnslu og viðskiptanetið CSR Europe.

Innan Evrópusambandsins hefur framkvæmdastjórnin innleitt stefnumótun um samfélagslega ábyrgð fyrirtækja og í alþjóðlegu tilliti veitir ISO 26000 staðallinn um samfélagslega ábyrgð leiðbeiningar um hvernig fyrirtæki og stofnanir geta starfað á samfélagslega ábyrgan hátt.

Aðgerðir EEA

Umhverfisstofnun Evrópu (EEA) kemur að innleiðingu og mati á mengunarstefnu ESB. Við vinnum einnig að þróun á stefnumótun til langs tíma til að draga úr umhverfislegum og heilsufarslegum áhrifum af völdum iðnaðar.

EEA, Umhverfisstofnun Evrópu, styður við þróun ESB á langtímastefnumörkun til að draga úr umhverfislegum þrýstingi vegna iðnaðar með því að gefa álit og veita upplýsingar til stefnumótandi aðila. Meginstarfsemi okkar og þjónusta felst í að gera þau gögn tiltæk sem koma frá Evrópulöndum og eru hluti af tilkynningaskyldu þeirra samkvæmt Evrópulögum.

• Tvær helstu tilkynningarskyldur iðnfyrirtækja, þegar kemur að mengun frá iðnaði, eru skrár yfir losunargögn frá Stórum brennsluverum og upplýsingar sem koma fram í Evrópuskrá yfir mengunarlosun og flutning (E-PRTR)

• Iðnfyrirtæki tilkynna einnig um aðrar umhverfishliðar svo sem losun gróðurhúsalofttegunda, úrgangsmyndun eða auðlindanotkun.

EEA styður við þróun ESB á verkefnum sem auka einfalda skýrslugjöf um útblástur frá iðnaði. Þar á meðal eru verkefni sem samræma og einfalda löggjöf um upplýsingagjöf aðildarríkja ESB og fyrirtækja um iðnað.

Mat og skýrslur

EEA gefur út ýmsar matsskýrslur sem fjalla um umhverfisáhrif iðnaðar í Evrópu. Þar á meðal eru skýrslur EEA sem koma út á fimm ára fresti, „Umhverfismál í Evrópu - Ástand og horfur“, og aðrar sértækari skýrslur.

EEA þróar röð vísa um iðnaðarmengunarhliðar. Við þróum líka Landsupplýsingar til að sýna aðstæðurnar í aðildarlöndum okkar.

Með notkun tiltækra gagnauppspretta, nefnilega Evrópuskrá yfir mengunarlosun og flutning, beinir EEA kastljósinu að tilteknum málum á hverju ári með röð samantekta um mengun frá iðnaði.

Horfur

Til að iðnaður í Evrópu verði umhverfisvænni í framtíðinni þarf heildstæða nálgun sem eykur mengunarstjórnun á upprunastað og hvetur til breytinga á aðferðum og upptöku nýrrar og betri tækni.

Stefnumótendur telja það vera forgangsatriði að stækka þekkingargrunn Evrópu um iðnaðarmengun. Í samræmi við Árósarsáttmálann inniheldur 7. umhverfisaðgerðaáætlunin markmið um að bæta aðgengi að upplýsingum um innleiðingu löggjafar um mengunarstjórnun. Í tilskipuninni um losun í iðnaði er þess krafist að aðildarríki veiti betri samantektarupplýsingar um iðnaðarmannvirki.

Full innleiðing endurbættrar löggjafar mun stuðla að betri stjórnun losunar í iðnaði.

• Tilskipunin mun koma á strangari reglum um iðnaðarstarfsemi en hin fyrri tilskipun um mengunarvarnir og mengunarstjórnun í iðnaði. Reglurnar fela í sér meginregluna um bestu fáanlegu tækni (Best Available Technique, BAT), sem nær til víðtækari iðnaðarstarfsemi en tilskipunin um mengunarvarnir og mengunarstjórnun í iðnaði, og einnig innleiðingu hámarkslosunargilda sem kveðið er á um í tilskipuninni um losun í iðnaði, sérstaklega fyrir stór brennsluver, þar sem þau eru strangari en þau sem tilskipunin um stór brennsluver segir til um (2001/80/EB).
• Tilskipun um meðalstór brennsluver mun minnka árlega losun mikilvægu lofttegundanna SO₂, NO_X og PM verulega.

Að því er varðar losun gróðurhúsalofttegunda var viðskiptakerfi ESB með losunarheimildir hannað til að hvetja til upptöku tækni sem losar lítinn koltvísíring. Árið 2020 verður losun úr iðnaði sem viðskiptakerfið nær til 21% minni en árið 2005. Árið 2030 verður hún 43% minni, samkvæmt niðurstöðum leiðtogaráðsins í október 2014.

Til langs tíma leggur vegvísir framkvæmdastjórnarinnar að auðlindanýtinni Evrópudrög að því hvernig Evrópuhagkerfið gæti orðið sjálfbært fyrir árið 2050. Þar er stungið upp á leiðum til að auka framleiðni og aðskilja vöxt frá notkun á auðlindum en forðast á sama tíma að festast í tiltekinni tækni, svo að minnka megi losun gróðurhúsalofttegunda um 80% af magni þeirra árið 1990 fyrir árið 2050. Pakkinn um hringlaga hagkerfi kom á aðgerðaáætlun fyrir ferlið í heild sinni: frá framleiðslu og notkunar til úrgangsstjórnunar og markaðs fyrir endurunnin hráefni. Frekari upplýsingar er að finna í vefsíðukaflanum um „Auðlindaskilvirkni og úrgang“.