Europese solidariteit in oorlogstijd

De ongeprovoceerde, ongerechtvaardigde aanval van het Russische leger op Oekraïne raast nu al drie weken door. Elke dag die voorbijgaat brengt nieuwe verliezen en een nog grotere ravage met zich mee. Voor onze ogen ontvouwt zich een menselijke tragedie: zowel soldaten als burgers komen om het leven, miljoenen mensen – moeders en kinderen – zoeken hun toevlucht in de buurlanden en vele achtergeblevenen, die twee weken geleden nog onbekommerd door het leven gingen, melden zich nu aan als vrijwilliger om hun land te helpen verdedigen. Een paar maanden terug hadden maar weinigen kunnen zien aankomen wat er stond te gebeuren en hoe snel de ontwikkelingen elkaar zouden opvolgen.

Op het Europese continent zijn al vele oorlogen uitgevochten. Het was net om daar een eind aan te maken en langdurige vrede tot stand te brengen dat de Europese landen zijn gaan samenwerken op verschillende beleidsgebieden, waarvan energie er één is. De Europese Unie is eerst en vooral met dat doel voor ogen opgericht, al is dit bij velen in de vergetelheid geraakt en werd vrede steeds meer als vanzelfsprekend beschouwd tot de recente gebeurtenissen ons wakker hebben geschud. Vandaag de dag strekt de Europese samenwerking zich uit tot een breed scala aan beleidsgebieden, van humanitaire hulp en handel tot het milieu en de landbouw. Bovendien houdt de politieke situatie van vreedzame verhoudingen al meer dan zeven decennia aan.

Solidariteit tussen de lidstaten en met de Oekraïense bevolking

In deze nieuwe crisissituatie hebben de Europese Unie en haar 27 lidstaten uit die wil en inzet tot samenwerking kunnen putten om met één stem te spreken en eensgezind op te treden, zodat enerzijds gezamenlijk hulp kon worden geboden aan de vluchtelingen en er anderzijds economische sancties konden worden opgelegd aan Rusland. Deze solidaire houding binnen de EU zelf en ten opzichte van Oekraïne kreeg vorige week nog een steuntje in de rug van de Europese leiders tijdens de bijeenkomst van de Europese Raad in Versailles (Frankrijk).

Naast de hulpverlening aan Oekraïense vluchtelingen die in de EU aankomen, moet de Unie zich nu serieus gaan buigen over haar afhankelijkheid van fossiele brandstoffen uit Rusland. Sommige lidstaten halen hun energie nog steeds voornamelijk uit Rusland, waardoor zij zich in een bijzonder kwetsbare positie geplaatst zien. De wereldwijde energieprijzen kenden al vóór de Russische oorlog een stijgende tendens, maar sinds het uitbreken van het conflict zijn zij nog hoger en onstabieler geworden. Een beperking van de import uit Rusland zou de prijzen op korte termijn ongetwijfeld nog verder de hoogte in jagen.

De EU-leiders hebben de Europese Commissie verzocht een REPowerEU-plan voor te stellen om de Unie ruim vóór 2030 onafhankelijk te maken van olie, steenkool en gas uit Rusland. Tegelijkertijd moet het plan de gevolgen van de stijgende energieprijzen beperken en de overgang naar schone energie versnellen. Er moet een centralere plaats worden gegeven aan energie-efficiëntie en betere interconnectiviteit tussen energienetwerken en elektriciteitsnetten. Van de Commissie wordt ook verwacht dat zij tegen het eind van deze maand een middellangetermijnplan bekendmaakt om de energievoorraad voor volgende winter zeker te stellen.

Met de Europese Green Deal en de Europese klimaatwet was de EU al goed op weg om vóór 2050 haar doelstelling van klimaatneutraliteit te bereiken. Deze initiatieven zijn opgebouwd rond ambitieuze mijlpalen, zoals het voornemen om 55 % minder broeikasgassen uit te stoten tegen 2030. Met de recente ontwikkelingen in gedachten mag het duidelijk zijn dat de EU nog grootser moet gaan denken en handelen. Dat betekent niet dat zij van haar globale koers moet afwijken, integendeel: als we minder afhankelijk willen worden van fossiele brandstoffen voelen we ons misschien ook eerder geneigd om de energietransitie te versnellen.

Onmetelijke en onvervangbare verliezen

Oorlogen brengen verwoesting en verlies teweeg. Door deze oorlog gaan er niet alleen mensenlevens en eigendommen verloren; de slachtoffers raken hun dierbaren, familieleden en vrienden kwijt en blijven achter met een leegte die nooit meer kan worden opgevuld. Wanneer onze veilige thuishaven en ons vertrouwen in de medemens worden weggerukt, slaat dit bovendien diepe wonden die moeilijk te helen zijn. Wat in luttele seconden is vernietigd, vergt decennialang hard werk om weer op te bouwen.

Oorlog eist ook een zware tol van het milieu. Naargelang de aangerichte verwoesting en het soort wapens waarmee de oorlog wordt uitgevochten, kunnen er giftige chemische stoffen in het water, de bodem en de lucht terechtkomen en daar tientallen jaren blijven hangen, met alle schadelijke gevolgen voor de menselijke gezondheid, habitats en soorten van dien. In tijden van oorlog en de daaropvolgende wederopbouw wordt er niet alleen veel vervuiling, puin en afval gegenereerd en vernieling aangericht in ecosystemen; er zijn ook veel hulpbronnen voor nodig, waardoor energie en bouwmaterialen onder extra druk komen te staan vanwege de toegenomen vraag.

De oorlog zal naar alle waarschijnlijk ook zijn weerslag hebben op de mondiale tarwevoorraden, waardoor de voedselprijzen wereldwijd de lucht in kunnen schieten en sommige gebieden zich voor tekorten gesteld kunnen zien. Bij sommige mensen en in bepaalde regio’s komt dit soort schokken en crises harder aan, ongeacht de onderliggende oorzaak daarvoor. We moeten ons plichtsbesef en onze Europese waarden laten spreken en ons solidair opstellen met al wie onze hulp nodig heeft.

Mijn gedachten gaan uit naar alle Oekraïners die door deze crisis getroffen zijn. Ik kan alleen maar hopen dat er snel een vreedzame oplossing voor de agressie wordt gevonden, zonder dat er nog meer slachtoffers moeten vallen.