Ενημερωτικό σημείωμα — Καθαρότερος αέρας, σταθερό κλίμα και υγιέστερη ζωή

Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις μας, τουλάχιστον 253 000 θάνατοι στην ΕΕ το 2021 οφείλονταν στην έκθεση σε επίπεδα λεπτών σωματιδίων που υπερέβαιναν την κατευθυντήρια τιμή των 5 mg/m³ του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Παρά τη θετική τάση, ο αριθμός των θανάτων που σχετίζονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση παραμένει σε εντυπωσιακά υψηλά επίπεδα.

Τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι πλήττονται περισσότερο

Η επιβάρυνση από την ατμοσφαιρική ρύπανση πλήττει δυσανάλογα τις πιο ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας μας, καθώς οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες συνδέονται με την έκθεση σε αέρα χαμηλότερης ποιότητας. Τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι συχνά υφίστανται τις πιο δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία από την εισπνοή ρυπασμένου αέρα, ενώ τα άτομα με χαμηλότερα εισοδήματα ζουν συχνά στις περιοχές με τη μεγαλύτερη ρύπανση.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση, πέρα από τους θανάτους που προκαλεί, για παράδειγμα λόγω του καρκίνου και των καρδιαγγειακών νοσημάτων, επηρεάζει την ποιότητα ζωής των ανθρώπων που πάσχουν από ασθένειες. Πολλοί από εμάς πάσχουμε ή έχουμε μέλη της οικογένειάς μας που πάσχουν από ασθένειες όπως άσθμα, καρδιαγγειακά νοσήματα ή διαβήτη, και γνωρίζουμε ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να παρεμποδίσει την ικανότητά μας να εκτελούμε απλές καθημερινές εργασίες. Δεν θα πρέπει επίσης να λησμονείται το σημαντικό κόστος που εξακολουθεί να προκαλεί η ατμοσφαιρική ρύπανση στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης.

Συνδυασμός πολύ υψηλών θερμοκρασιών και ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Στα ανωτέρω προστίθενται οι αυξανόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, οι οποίες επίσης επιδεινώνουν το πρόβλημα, όπως τα ακραία κύματα καύσωνα που έχουν σημειωθεί τα τελευταία έτη ή οι δασικές πυρκαγιές που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Οι μεταβολές στις καιρικές συνθήκες μπορούν επίσης να αυξήσουν τους κινδύνους που ενέχει η ατμοσφαιρική ρύπανση. Για παράδειγμα, οι συγκεντρώσεις τροποσφαιρικού όζοντος μπορούν να αυξηθούν κατά τη διάρκεια θερμών και ξηρών περιόδων. Η μείωση των βροχοπτώσεων μπορεί επίσης να οδηγήσει σε υψηλότερες συγκεντρώσεις σωματιδίων στον αέρα.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση σε συνδυασμό με πολύ υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας, ιδιαίτερα για τους ηλικιωμένους και τους ήδη νοσούντες. Ο εν λόγω αυξημένος κίνδυνος καθιστά ακόμα πιο επείγουσα την ανάληψη δράσης με στόχο τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τη μείωση των σχετικών ασθενειών και την ενίσχυση της ικανότητας του πληθυσμού να αντεπεξέρχεται σε υψηλότερες θερμοκρασίες. Ο συνδυασμός ρύπανσης και υψηλής θερμοκρασίας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικός στις πόλεις, όπου η ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα είναι κακή, ενώ το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας οδηγεί σε ακόμα υψηλότερες τοπικές θερμοκρασίες.

Μπορεί να αναρωτηθείτε «γιατί απαιτείται η ανάληψη δράσης;». Η απάντηση είναι ότι οι εν λόγω θάνατοι που οφείλονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση μπορούν να προληφθούν. Μπορούμε να βελτιώσουμε την καθημερινή ζωή εκατομμυρίων Ευρωπαίων, των οποίων η υγεία και η ποιότητα ζωής επηρεάζονται από την ατμοσφαιρική ρύπανση, είτε έντονα είτε με λιγότερο εμφανή τρόπο.

Η ανάληψη δράσης για την ποιότητα του αέρα σώζει και βελτιώνει τη ζωή των ανθρώπων

Χάρη στη νομοθεσία της ΕΕ και την ανάληψη δράσης σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, ο αριθμός των θανάτων που οφείλονται στην έκθεση σε ρύπανση από λεπτά σωματίδια στην ΕΕ έχει σχεδόν μειωθεί κατά το ήμισυ τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Η Ευρώπη βρίσκεται σε καλό δρόμο για την επίτευξη του στόχου του σχεδίου δράσης για μηδενική ρύπανση, που προβλέπει τη μείωση των θανάτων αυτών κατά 55 % έως το 2030, σε σύγκριση με το 2005.

Ακόμα και με την επίτευξη του στόχου αυτού θα εξακολουθήσει να υφίσταται σημαντικός αριθμός θανάτων κάθε έτος. Προκειμένου να προστατευτεί η υγεία των πολιτών, η ΕΕ και οι χώρες μέλη του ΕΟΠ θα πρέπει ουσιαστικά να στοχεύσουν στην επίτευξη των κατευθυντήριων γραμμών του ΠΟΥ σχετικά με την ατμοσφαιρική ρύπανση. Η ενίσχυση των υφιστάμενων προτύπων στο πλαίσιο της νομοθεσίας της ΕΕ θα στηρίξει τον στόχο αυτόν καθώς και τις δράσεις για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σύμφωνα με τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ.

Οι πρόσφατες συζητήσεις για το κλίμα που διεξάχθηκαν στο Ντουμπάι, στο πλαίσιο της COP28, ολοκληρώθηκαν με τη σύναψη μιας σημαντικής συμφωνίας που αποσκοπεί, μεταξύ άλλων, στην ακόμα ταχύτερη μείωση των εκπομπών και στην εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων. Η συμφωνία απαιτεί την ανάληψη δράσης ώστε να διατηρηθεί εφικτός ο στόχος του 1,5° C, κάτι το οποίο με τη σειρά του θα μειώσει τους κινδύνους που επιφέρουν οι συνδυασμένες επιπτώσεις των υψηλών θερμοκρασιών και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία.

Σε πολλές περιπτώσεις, η ανάληψη δράσης για την κλιματική αλλαγή ή την ποιότητα του αέρα αποφέρει αμοιβαία οφέλη. Για παράδειγμα, ένα βιώσιμο σύστημα κινητικότητας και ενέργειας, που περιλαμβάνει τη θέρμανση και την ψύξη των κτιρίων, μπορεί να μειώσει τις εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων, καθώς και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ομοίως, η σημαντική μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου μπορεί να μειώσει τον αυξημένο κίνδυνο που αντιμετωπίζουμε από τις συνδυασμένες επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των πολύ υψηλών θερμοκρασιών. Τα μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, τα οποία αποφέρουν απτά οφέλη στις τοπικές κοινότητες, δηλαδή καθαρότερο αέρα και καλύτερη υγεία, είναι επίσης πιθανότερο να τύχουν θετικής υποδοχής από τις κοινότητες αυτές.

Υποστήριξη της λήψης τεκμηριωμένων αποφάσεων

Η γνώση διαδραματίζει καίριο ρόλο στον καθορισμό και στην εφαρμογή πολιτικών και μέτρων στην πράξη. Οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων σε ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο πρέπει να έχουν πλήρη επίγνωση των επιπτώσεων που έχει η ατμοσφαιρική ρύπανση στην υγεία των πολιτών και στα οικοσυστήματα, καθώς και της επείγουσας ανάγκης να προστατευθούν αυτοί και αυτά που πλήττονται περισσότερο. Η καλύτερη ενημέρωση των πολιτών για τις επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία μπορεί επίσης να συμβάλει στη μεγαλύτερη στήριξη των νέων πολιτικών και δράσεων για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος προσφέρει ένα ευρύ φάσμα προϊόντων, από ετήσιες αναλύσεις έως σύνολα δεδομένων, και από δείκτες έως εφαρμογές για την παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα, που δίνουν τη δυνατότητα στους χρήστες να ελέγχουν την ποιότητα του αέρα στον τόπο διαμονής τους. Στο πλαίσιο αυτό παραμένουμε αφοσιωμένοι στην παροχή έγκαιρων, συναφών και αξιόπιστων πληροφοριών στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τους Ευρωπαίους πολίτες.

Δεν θα πρέπει να λησμονείται ότι ο καθαρότερος αέρας συνεπάγεται μια υγιέστερη ζωή για όλους.

Εύχομαι σε όλους σας καλές γιορτές και ευτυχισμένο το νέο έτος.