Η αλληλεγγύη είναι το κλειδί για την ανάκαμψη από την πανδημία COVID-19 και για ένα καλύτερο, βιώσιμο μέλλον

Καθώς πλησιάζει το τέλος του 2021, οι καθημερινές μας συζητήσεις εξακολουθούν να έχουν ως κύριο θέμα τη νόσο Covid-19, την τελευταία παραλλαγή του ιού Όμικρον και την αυξανόμενη διάδοσή του, τις αναμνηστικές δόσεις, την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, τους νέους περιορισμούς της κυκλοφορίας και τα περιοριστικά μέτρα. Όλοι μας έχουμε πληγεί από την πανδημία και τις συνέπειές της. Ο αριθμός των ανθρώπινων ζωών που χάθηκαν υπολογίζεται σε εκατομμύρια. Σε κάθε νέο κύμα, φοβόμαστε ότι δεν θα μπορούμε να παρέχουμε ιατρική περίθαλψη σε όσους την έχουν ανάγκη. Οι κίνδυνοι και το ανθρώπινο και κοινωνικό κόστος είναι πραγματικότητα.

Το 2021 σημειώθηκαν επίσης στην Ευρώπη θανατηφόρες πλημμύρες σε αρκετές χώρες και δασικές πυρκαγιές στον Νότο. Δυστυχώς, αυτό δεν προκαλεί έκπληξη. Η έρευνα, συμπεριλαμβανομένης της πλέον πρόσφατης έκθεσής μας σχετικά με τους κλιματικούς κινδύνους, καταδεικνύει την ολοένα αυξανόμενη συχνότητα και σοβαρότητα αυτών των ακραίων φαινομένων που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή. Τα γεγονότα αυτά επηρεάζουν την υγεία και την ευημερία μας, μειώνοντας παράλληλα την ανθεκτικότητα της φύσης. Είναι σαφές ότι πρέπει να προσαρμοζόμαστε και να καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για να ελαχιστοποιήσουμε την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη. Ακόμη και τα δέκατα ενός βαθμού Κελσίου έχουν σημασία. Αυτό αντικατοπτρίζεται στα αποτελέσματα της κλιματικής διάσκεψης που πραγματοποιήθηκε φέτος στη Γλασκώβη, στα οποία συγκαταλέγεται η ολοκλήρωση του εγχειριδίου κανόνων της συμφωνίας του Παρισιού και η διατήρηση των στόχων του Παρισιού και της δυνατότητας να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου.

Η Ευρώπη θέτει πιο φιλόδοξους στόχους πολιτικής

Το 2021 δεν χαρακτηρίζεται μόνο από την πανδημία και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Η Ευρώπη ανέλαβε πολλές πρωτοβουλίες πολιτικής για την επίτευξη του οράματος που διατυπώνεται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, συμπεριλαμβανομένου του σχεδίου δράσης για μηδενική ρύπανση, της νέας στρατηγικής για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, της δασικής στρατηγικής και, πιο πρόσφατα, της στρατηγικής για το έδαφος.

Μία από τις σημαντικότερες προσπάθειες πολιτικής αυτού του έτους ήταν το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα, ήτοι η νομικά δεσμευτική υποχρέωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιτύχει κλιματική ουδετερότητα, να καταστεί ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή έως το 2050 και να μειώσει τις καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % κάτω από τα επίπεδα του 1990 έως το 2030,  ως ορόσημο προς την κλιματική ουδετερότητα. Για την επίτευξη του στόχου του 55 %, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε ορισμένες πρωτοβουλίες — γνωστές ως ««δέσμη μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55 %»».

Η δέσμη μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55 % («Fit for 55») αποτελείται από ένα σύνολο αλληλένδετων προτάσεων σχετικά με την τιμολόγηση, τους στόχους, τα πρότυπα και τα μέτρα στήριξης για την επίτευξη των απαιτούμενων ριζικών αλλαγών. Ο μετασχηματισμός της οικονομίας ή της κοινωνίας της Ευρώπης για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας ουδέποτε θεωρήθηκε εύκολο εγχείρημα και η πανδημία και η ανάκαμψη από αυτήν μπορεί να καταστήσουν το έργο ακόμη δυσκολότερο.

Ωστόσο, όπως προκύπτει από την τελευταία μας έκθεση με τίτλο «Trends and projections» (Τάσεις και προβολές), ο στόχος της μείωσης κατά 55 % έως το 2030 είναι ρεαλιστικός. Με πρόσθετες προσπάθειες και πολιτικές, η Ευρώπη μπορεί να επιτύχει αυτόν τον στόχο. Ο νέος μας ιστότοπος Κλίμα και ενέργεια στην ΕΕ παρέχει λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με την πρόοδο που σημείωσαν τα κράτη μέλη της ΕΕ για την επίτευξη των στόχων τους για το 2030.

Δύσκολες επιλογές: το κλειδί είναι η κοινωνική αλληλεγγύη

Εξακολουθούμε να ζούμε με τις οικονομικές συνέπειες της κρίσης της νόσου COVID-19. Η ξαφνική διακοπή πολλών οικονομικών δραστηριοτήτων λόγω των περιοριστικών μέτρων που συνδέονται με τη νόσο Covid προκάλεσε ανεργία ή υποαπασχόληση, μείωση της παραγωγής και πιέσεις στους δημόσιους πόρους. Σήμερα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια απροσδόκητα υψηλή ανάκαμψη μετά την αρχική ύφεση ενώ παράλληλα βιώνουμε διαταραχές στο παγκόσμιο εμπόριο.

Εν τω μεταξύ, οι τιμές της ενέργειας αυξάνονται, πριν από τους χειμερινούς μήνες. Ειδικότερα, οι τιμές του φυσικού αερίου ανήλθαν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα — έως και 10 φορές υψηλότερα σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες βασίζονται στο φυσικό αέριο και η αύξηση των τιμών έχει γίνει αισθητή σε πολλά νοικοκυριά. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερη χρήση των πιο ρυπογόνων καυσίμων όπως ο άνθρακας, ή απλά σε «ενεργειακή φτώχεια». Σε μια περίοδο κατά την οποία η μείωση της οικονομικής δραστηριότητας συνεπάγεται χαμηλότερα φορολογικά έσοδα και υψηλότερες δημόσιες δαπάνες, λόγω των δαπανών υγειονομικής περίθαλψης και ανεργίας που επιβαρύνουν επιπλέον τα δημόσια οικονομικά, τέτοιου είδους αποφάσεις πολιτικής δεν είναι ποτέ εύκολο να ληφθούν.

Αντιμέτωποι με τις δυσκολίες αυτές, μήπως θα πρέπει να χαμηλώσουμε το επίπεδο των φιλοδοξιών μας ή να επιβραδύνουμε τις προσπάθειες; Σε καμία περίπτωση.

Η καθυστερημένη ανάληψη δράσης ή η αδράνεια δεν σημαίνει ότι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε θα παύσουν να υφίστανται. Αντιθέτως, οποιαδήποτε καθυστέρηση είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε υψηλότερο κοινωνικό και υγειονομικό κόστος μακροπρόθεσμα. Αντιθέτως, οποιαδήποτε πρόοδος στις προσπάθειες για το κλίμα και το περιβάλλον μπορεί να αποφέρει απτά οφέλη. Για παράδειγμα, ο καθαρότερος αέρας έχει συμβάλει στο να σωθούν εκατοντάδες χιλιάδες ζωές στην Ευρώπη. Η έκδοση αυστηρότερων οδηγιών από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας θα είχε ενδεχομένως συμβάλει στο να προληφθούν 170.000 πρόωροι θάνατοι το 2019. Επίσης, μπορούμε να αναλάβουμε κλιματική δράση αντιμετωπίζοντας παράλληλα το κοινωνικό κόστος και βοηθώντας όσους πλήττονται περισσότερο.

Όσο δύσκολες και αν θα είναι οι καθημερινές μας αποφάσεις το 2022, θα πρέπει να είμαστε αρκετά θαρραλέοι ώστε να μην παρεκκλίνουμε από τον στόχο της βιωσιμότητας που ορίζεται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και υλοποιείται μέσω νομοθετικών δεσμών, όπως η «δέσμη μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55 %.

Το κλειδί είναι η κοινωνική αλληλεγγύη. Η Ευρώπη έχει ήδη θέσει σε εφαρμογή ορισμένους μηχανισμούς χρηματοδότησης για να βοηθήσει τους πληγέντες. Πρέπει να ενισχύσουμε αυτή την κοινωνική συνιστώσα των προσπαθειών μας και να αντιμετωπίσουμε τις κοινωνικές ανισότητες που μπορεί να δημιουργήσει η οικονομική μετάβαση. Πιστεύω ότι μαζί μπορούμε να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο μέλλον για όλους μας.

Ας αξιοποιήσουμε τους επόμενους 12 μήνες για να θέσουμε πιο φιλόδοξους στόχους και να οικοδομήσουμε το 2022 ως έτος αλληλεγγύης, θάρρους και ελπίδας.

Κύριο άρθρο το οποίο δημοσιεύθηκε στο ενημερωτικό δελτίο του ΕΟΠ, Δεκέμβριος 2021