Zdeterminowani i zaangażowani w zrównoważony rozwój Europy

Zagrożenia, przed którymi obecnie stoimy 

Dziś, pięćdziesiąt lat później, stoimy w obliczu najbardziej palących zagrożeń dla współczesnego społeczeństwa – zmian klimatycznych, utraty bioróżnorodności, postępującego zanieczyszczenia i uszczuplenia zasobów Ziemi w połączeniu z ekstremalnie nieetycznymi nierównościami na całym świecie. Niemal w każdym obszarze uregulowaliśmy i zinstytucjonalizowaliśmy politykę ochrony środowiska, rozwinęliśmy wiedzę naukową i technologię, zwiększyliśmy świadomość oraz stworzyliśmy rozległą infrastrukturę globalnego zarządzania. Nie udało nam się jednak rozwiązać problemu fundamentalnego braku zrównoważenia naszego dominującego modelu gospodarczego wraz z jego systemami produkcji i konsumpcji.

Jak twierdzi wiceprzewodniczący wykonawczy Komisji Europejskiej Frans Timmermans : „ten model przestał działać; potrzebujemy nowego modelu”. 

Trzy generacje globalnych celów – od Agendy 21 po milenijne cele rozwoju i cele zrównoważonego rozwoju – nie zmieniły zasadniczo tej sytuacji. Będziemy musieli skupić się nie tylko na usprawnieniu naszych działań, ale przede wszystkim na zmianie sposobu, w jaki działamy. 

Odpowiedź UE: Europejski Zielony Ład 

Unia Europejska przejęła wiodącą rolę w reagowaniu na te kryzysy, tworząc Europejski Zielony Ład. Jest to bez wątpienia najbardziej ambitna, zintegrowana, systemowa i przyszłościowa strategia polityczna i organizacyjna, jaką kiedykolwiek sformułowano – nie tylko w Europie, ale również na całym świecie. To przełom.  Łączy cele środowiskowe i klimatyczne z wymiarem społecznym i gospodarczym, w tym również z rolą świata finansów i przemysłową przyszłością Europy, w sposób, który do niedawna był nie do pomyślenia w UE. 

Należy również zauważyć, że Europejski Zielony Ład nie traci na znaczeniu w obliczu kryzysu związanego z COVID-19, wojny w Ukrainie, silnej presji na naszą gospodarkę i finanse publiczne oraz napięć społecznych w Europie. W niektórych obszarach kryzysy te zwiększyły nawet potrzebę pilnych zmian, tak jak miało to miejsce w przypadku transformacji energetycznej, ukierunkowania europejskich budżetów i finansowania oraz procesu sprawiedliwej transformacji. W naszych inwestycjach w rozwój wiedzy można dostrzec konsekwencje życia w świecie VUCA (zmiennym, niepewnym, złożonym, niejednoznacznym). Więcej uwagi poświęca się badaniom systemowym i tworzeniu wiedzy ukierunkowanej na działania i wiedzy prognostycznej. Coraz większy nacisk kładzie się również na współpracę nauki i polityki w obliczu konieczności reagowania na sytuacje kryzysowe. Kryzysy te zapoczątkowały także szerszą debatę na temat roli Europy na świecie i zewnętrznych wymiarów naszego modelu zrównoważonego rozwoju. 

Jednocześnie pojawiły się różne argumenty umniejszające znaczenie proekologicznych ambicji Europy. W argumentach tych nie uwzględniono podstawowej pilnej potrzeby podjęcia działań w związku ze zmianą klimatu, utratą bioróżnorodności i brakiem zrównoważenia w zakresie wykorzystywania zasobów. Plan prac Komisji Europejskiej na 2023 r. jest w tej kwestii wyjątkowo jasny: musimy przyspieszyć systemową transformację naszych społeczeństw! 

Spowolnienie przemian lub ograniczenie ambicji oznacza dalsze pogorszenie sytuacji, a tym samym stanowi nieodpowiedzialne rozwiązanie, które jedynie przenosi ciężar na przyszłe pokolenia. 

Nasza wizja, nasza determinacja 

Wróćmy do mojego ojca.  Był zdeklarowanym Europejczykiem. Wierzył w wyjątkowy projekt polityczny polegający na zjednoczeniu kontynentu, który przez wieki był świadkiem nieskończonej liczby wojen. Europa stanowiła dla niego znacznie więcej niż wolny rynek. Byłby entuzjastycznie nastawiony do Europejskiego Zielonego Ładu - nie tylko dlatego, że wymienia on sztandarowe sprawozdanie Agencji SOER 2020 jako podstawę wiedzy. Byłby jednak równie zaniepokojony czasem, który już straciliśmy,  krótkoterminowym i wąskim podejściem osób próbujących ograniczać ambicje lub trwających w przekonaniu, że możemy zbudować przyszłość na planecie, którą wyjaławiamy, zanieczyszczamy i niszczymy. 

Można w tym miejscu użyć słów Jeana Monneta w odpowiedzi na pytanie, czy jest optymistą: „nie jestem ani pesymistą, ani optymistą. Jestem zdeterminowany”.  Wdrożenie idei Europejskiego Zielonego Ładu będzie prawdopodobnie wymagać od nas jeszcze większej determinacji w najbliższych dziesięcioleciach, niż było to konieczne w poprzednich czterech latach formułowania i stanowienia prawa. 

W ciągu ostatnich dziesięciu lat miałem ogromną przyjemność pracować w EEA z najbardziej zaangażowanymi współpracownikami i równie zaangażowanymi partnerami w naszej sieci i innych europejskich sieciach czołowych specjalistów. Z całego serca dziękuję wam za ten przywilej. 

Życzę nam wszystkim determinacji osobistej i zbiorowej!