Με καθαρότερο αέρα θα μπορούσαν να είχαν σωθεί τουλάχιστον 178 000 ζωές σε ολόκληρη την ΕΕ το 2019

Το ενημερωτικό δελτίο του ΕΟΠ με τίτλο «Health impacts of air pollution in Europe» (Επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία στην Ευρώπη) παρουσιάζει επικαιροποιημένες εκτιμήσεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τρεις βασικοί ρύποι —λεπτά αιωρούμενα σωματίδια, διοξείδιο του αζώτου, τροποσφαιρικό όζον— επηρέασαν την υγεία των Ευρωπαίων το 2019. Το ενημερωτικό δελτίο αξιολογεί επίσης τα πιθανά οφέλη από τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα προς την κατεύθυνση των νέων κατευθυντήριων επιπέδων που συνιστά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ). Επιπλέον, το ενημερωτικό δελτίο αξιολογεί την πρόοδο προς την επίτευξη του στόχου του σχεδίου δράσης της ΕΕ για μηδενική ρύπανση όσον αφορά τη μείωση του αριθμού των πρόωρων θανάτων λόγω έκθεσης σε λεπτά αιωρούμενα σωματίδια κατά περισσότερο από 55 % έως το 2030.

• Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις του ΕΟΠ, 307 000 άνθρωποι πέθαναν πρόωρα λόγω της έκθεσης σε ρύπανση από λεπτά αιωρούμενα σωματίδια στην ΕΕ το 2019^[1]. Τουλάχιστον το 58 % ή 178 000 από αυτούς τους θανάτους θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, εάν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ είχαν φτάσει στο νέο επίπεδο των κατευθυντήριων γραμμών του ΠΟΥ για την ποιότητα του αέρα ύψους 5 µg/m3.
• Η ποιότητα του αέρα στην Ευρώπη ήταν καλύτερη το 2019 από ό,τι το 2018, γεγονός που είχε επίσης ως αποτέλεσμα λιγότερες αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία. Η μείωση της ρύπανσης ακολουθεί μια μακροπρόθεσμη τάση, η οποία καθοδηγείται από πολιτικές για τη μείωση των εκπομπών και τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα.
• Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, το σχέδιο δράσης της ΕΕ για μηδενική ρύπανση θέτει ως στόχο τη μείωση του αριθμού των πρόωρων θανάτων λόγω έκθεσης σε λεπτά αιωρούμενα σωματίδια κατά περισσότερο από 55 % έως το 2030, σε σύγκριση με το 2005. Σύμφωνα με ανάλυση του ΕΟΠ, η ΕΕ βρίσκεται επί του παρόντος σε καλό δρόμο για την επίτευξη του στόχου, καθώς ο αριθμός των θανάτων αυτών έχει μειωθεί κατά το ένα τρίτο περίπου από το 2005 έως το 2019. 

«Οι επενδύσεις σε καθαρότερη θέρμανση, κινητικότητα, γεωργία και βιομηχανία συνεπάγονται καλύτερη υγεία, παραγωγικότητα και ποιότητα ζωής για όλους τους Ευρωπαίους και ειδικά για τους πλέον ευάλωτους. Οι επενδύσεις αυτές σώζουν ζωές και, παράλληλα, συμβάλλουν στην επιτάχυνση της προόδου προς την επίτευξη ουδέτερου ισοζυγίου άνθρακα και την ενίσχυση της βιοποικιλότητας», δήλωσε ο Hans Bruyninckx, εκτελεστικός διευθυντής του ΕΟΠ.

«Το να αναπνέουμε καθαρό αέρα θα έπρεπε να αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Είναι απαραίτητη προϋπόθεση για υγιείς και παραγωγικές κοινωνίες. Ακόμη και με τις βελτιώσεις που έχουν επιτευχθεί στην ποιότητα του αέρα τα τελευταία χρόνια στην περιοχή μας, έχουμε ακόμη πολύ δρόμο να διανύσουμε για να επιτύχουμε τα επίπεδα των νέων κατευθυντήριων γραμμών του ΠΟΥ για την ποιότητα του αέρα», δήλωσε ο περιφερειακός διευθυντής του ΠΟΥ για την Ευρώπη, Δρ. Hans Henri P. Kluge. «Στον ΠΟΥ, χαιρετίζουμε το έργο που επιτελεί ο ΕΟΠ, δείχνοντάς μας όλες τις ζωές που θα μπορούσαν να σωθούν εάν επιτυγχάνονταν τα νέα επίπεδα ποιότητας του αέρα, παρέχοντας στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής τεκμηριωμένα στοιχεία σχετικά με την επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης αυτού του επιβαρυντικού παράγοντα για την υγεία».

Το ενημερωτικό δελτίο του ΕΟΠ δημοσιεύεται λίγο πριν από το Ευρωπαϊκό φόρουμ «Καθαρός αέρας», το οποίο θα πραγματοποιηθεί στις 18 και 19 Νοεμβρίου 2021. Στο φόρουμ συμμετέχουν φορείς λήψης αποφάσεων, ενδιαφερόμενα μέρη και εμπειρογνώμονες προκειμένου να συζητήσουν σχετικά με την ανάπτυξη και εφαρμογή αποτελεσματικών ευρωπαϊκών, εθνικών και τοπικών πολιτικών, έργων και προγραμμάτων για τον αέρα, αλλά και να ενημερώσουν σχετικά με την εν εξελίξει αναθεώρηση των κανόνων της ΕΕ, μεταξύ άλλων όσον αφορά την ενίσχυση της ευθυγράμμισής τους με τις κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ για την ποιότητα του αέρα.

Ιστορικό

Η ατμοσφαιρική ρύπανση συνιστά σημαντική αιτία πρόωρων θανάτων και ασθενειών και αποτελεί τον μεγαλύτερο περιβαλλοντικό κίνδυνο για την υγεία στην Ευρώπη. Οι καρδιαγγειακές παθήσεις και τα εγκεφαλικά επεισόδια αποτελούν τις πιο συνηθισμένες αιτίες των πρόωρων θανάτων που αποδίδονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση και ακολουθούν οι πνευμονοπάθειες και ο καρκίνος του πνεύμονα.

Οι οδηγίες της ΕΕ για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα θέτουν πρότυπα για τους βασικούς ατμοσφαιρικούς ρύπους. Οι εν λόγω τιμές λαμβάνουν υπόψη τις κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ του 2005, καθώς και τις πτυχές της τεχνικής και οικονομικής σκοπιμότητας κατά τον χρόνο έκδοσής τους.

Όπως καταδεικνύουν τα στοιχεία του ΕΟΠ, που δημοσιεύθηκαν νωρίτερα φέτος το φθινόπωρο, τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης παραμένουν πάνω από τα νόμιμα όρια της ΕΕ στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Ο ΠΟΥ θέσπισε πρόσφατα νέες παγκόσμιες κατευθυντήριες γραμμές για την ποιότητα του αέρα με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας. Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές βασίζονται στη συστημική ανασκόπηση των βέλτιστων διαθέσιμων επιστημονικών στοιχείων σχετικά με τις επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην ανθρώπινη υγεία, τα οποία καταδεικνύουν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση βλάπτει την ανθρώπινη υγεία ακόμη και σε χαμηλότερες συγκεντρώσεις από ό,τι θεωρούνταν στο παρελθόν.

Τα ενωσιακά πρότυπα για την ποιότητα του αέρα αποτελούν βασικό εργαλείο πολιτικής, η δε ενίσχυση της ευθυγράμμισης των προτύπων αυτών με τις συστάσεις του ΠΟΥ θα αποτελούσε σημαντικό βήμα για την επίτευξη καθαρότερου αέρα για την Ευρώπη, σε συνδυασμό με βελτιωμένες πολιτικές για τη μείωση της ρύπανσης στην πηγή.

Η αξιολόγηση των δυνητικών οφελών από τον ΕΟΠ βασίζεται σε ένα σενάριο στο πλαίσιο του οποίου όλες οι περιοχές στην ΕΕ-27 που το 2019 ήταν πάνω από το επίπεδο των κατευθυντήριων γραμμών του ΠΟΥ για την ποιότητα του αέρα όσον αφορά τα λεπτά αιωρούμενα σωματίδια θα είχαν φτάσει το επίπεδο των κατευθυντήριων γραμμών, ενώ όλες οι υπόλοιπες περιοχές θα είχαν διατηρήσει τις μετρούμενες συγκεντρώσεις του 2019. Ως εκ τούτου, το σενάριο αυτό και οι αντίστοιχες εκτιμήσεις αντιπροσωπεύουν τα ελάχιστα δυνητικά οφέλη που προκύπτουν από τις βελτιώσεις στην ποιότητα του αέρα, με πιθανότητα να παρατηρηθούν μειώσεις στους πρόωρους θανάτους και σε περιοχές όπου το επίπεδο των κατευθυντήριων γραμμών είχε ήδη επιτευχθεί, αλλά που πιθανόν θα ωφελούνταν επίσης από τον καθαρότερο αέρα στις γύρω περιοχές.

Η ανάλυση των επιπτώσεων στην υγεία για το 2019 από τον ΕΟΠ πραγματοποιήθηκε με τη χρήση των συναρτήσεων συγκέντρωσης-απόκρισης που εισηγήθηκε ο ΠΟΥ το 2013, ώστε να συμβαδίζει με τις εκτιμήσεις των προηγούμενων ετών του ΕΟΠ. Ωστόσο, από το επόμενο έτος, ο ΕΟΠ αναμένεται να ευθυγραμμίσει πλήρως την ανάλυσή του με τις νέες παγκόσμιες κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ για την ποιότητα του αέρα.