Sel, kuraklık ve su kalitesinden kaynaklanan iklim sağlığı riskleri acil eylem çağrısı

“Responding to climate change impacts on human health in Europe: focus on floods, droughts and water quality” (İklim değişikliğinin Avrupa'da insan sağlığı üzerindeki etkilerine müdahalede bulunmak: sellere, kuraklıklara ve su kalitesine odaklanmak) başlıklı AÇA raporu, iklim değişikliğinin sağlık ve refah üzerindeki suyla ilgili etkilerine dikkat çekmektedir. Avrupa’da hâlihazırda hissedilen bu etkiler arasında ölümler, yaralanmalar, bulaşıcı hastalık salgınları ve ruh sağlığı sonuçları yer almaktadır. 

1980 ve 2022 yılları arasında 32 Avrupa ülkesinde sele bağlı 5.582 ve orman yangınına bağlı 702 ölüm kaydedilmiştir. Günümüzde her sekiz Avrupalıdan biri potansiyel olarak nehir taşkınlarına yatkın bölgelerde yaşamakta ve Güney Avrupa'daki insanların yaklaşık %30'u sürekli su sıkıntısı çekmektedir. İklim değişikliği nedeniyle insanların, ciddi sağlık sonuçlarını beraberinde getiren şiddetli hava şartlarına maruz kalma oranı daha da artacaktır. Yaşlılar, çocuklar, sağlık durumu kötü olanlar, düşük gelir grupları, çiftçiler ve acil servis ekipleri sel, kuraklık, orman yangınları veya su ve vektör kaynaklı hastalıklardan en fazla etkilenen gruplar arasında yer almaktadır. 

Bu gerçekler ışığında rapor, başta çeşitli Avrupa iklim, su ve sağlık politikaları olmak üzere mevcut AB mevzuatının acilen uygulanması ve bunların daha fazla entegre edilmesinin yanı sıra yaşamları korumak, olumsuz sağlık sonuçlarını önlemek ve refahı artırmak için hâlihazırda var olan çözümlerin tüm sektörlerde ve hükûmet kademelerinde yaygınlaştırılması yönündeki kritik ihtiyacın altını çizmektedir.

İnsan hayatını ve sağlığını kuraklık, sel ve kötüleşen su kalitesi de dâhil olmak üzere iklim değişikliğinin etkilerinden korumak son derece önemli ve acildir. Mevcut Avrupa iklim, su ve sağlık politikaları eylem için sağlam bir temel sunmaktadır, ancak bunların daha geniş kapsamlı ve sistematik bir şekilde uygulanması gerekmektedir. Gelecekteki refahımızı güvence altına almak için çeşitli sektörlerdeki tüm hükûmet kademelerinin, fiziksel ve ruhsal sağlık üzerindeki etkileri önleyebilmemiz ve azaltabilmemiz için etkili çözümleri uygulamaya koyması gerekmektedir. Biz de söz konusu hükûmet kademelerini, AÇA ve Avrupa İklim ve Sağlık Gözlemevi'nin faaliyetleri aracılığıyla bilgi ile destekliyoruz.

Leena Ylä-Mononen

AÇA İcra Direktörü

Etkili çözümlerin daha hızlı kullanıma sunulması

Gelecekte sel, su kıtlığı ve bozulan su kalitesinden kaynaklanan iklimle ilgili sağlık sorunlarına karşı daha hazırlıklı olmak için hem sağlık sektöründe hem de su yönetimi, mekânsal planlama, bina tasarımı veya sigorta gibi sağlık üzerinde etkisi olan diğer sektörlerde müdahalelere ihtiyaç vardır.

AÇA raporu, AÇA üyesi ve iş birlikçi ülkelerde uygulanan çeşitli pratik çözüm örneklerini göstererek harekete geçmeyi amaçlamaktadır.

İklim değişikliğinin Üye Devletlerdeki sağlık politikalarına entegrasyonunu artırmak ve alt ulusal düzeylerde sağlık odaklı iklim değişikliğine uyum sağlama için kaynakları ve yetkinlikleri artırmak, büyük ölçekli eylemin bir ön koşuludur. Hızlı kazanımlar arasında riskler ve çözümlerle ilgili kamu bilincinin artırılması yer alırken altyapı iyileştirmeleri ve doğa temelli çözümler de dâhil olmak üzere daha uzun vadeli eylemler sistematik planlama ve yatırım gerektirmektedir. Çeşitli nüfus gruplarının farklı düzeylerdeki savunmasızlıkları ve etkilerin coğrafi çeşitliliği, değişen iklimin etkisi altındaki herkes için sağlığa etkileri önlemek amacıyla eşitlik temelli, hedefli bir yaklaşım gerektirir.

Eylem gerektiren önemli riskler

Sel baskınları

• 1980 ve 2022 yılları arasında AÇA üyesi 32 ülkede sele bağlı 5.584 ölüm kaydedilmiştir.
• Şu anda yaklaşık 53 milyon insan (Avrupa nüfusunun %12'si) nehir taşkınlarına potansiyel olarak yatkın bölgelerde yaşamaktadır, ancak çoğu zaman taşkına karşı korunma imkânları mevcuttur. Bu sayı 2011 ile 2021 yılları arasında 935.000 artarak taşkın yatakları üzerinde sürekli bir gelişme olduğunu göstermektedir.
• Avrupa'daki her dokuz hastaneden biri potansiyel olarak nehir taşkınlarına açık bölgelerde yer almaktadır.

Kuraklık ve su kıtlığı

• Su talebi ve kuraklık nedeniyle Avrupa'daki bölgeler neredeyse sürekli su stresi altındadır ve bu durum sadece güney için geçerli değildir.
• Uzun süreli kuru ve sıcak hava dalgaları başta güney Avrupa'da olmak üzere giderek diğer bölgelerde de orman yangınlarının yayılmasını kolaylaştırmaktadır. 1980 ve 2022 yılları arasında AÇA üyesi 32 ülkede 702 kişi doğrudan orman yangınları nedeniyle hayatını kaybetmiş ve çok daha fazlası orman yangını dumanından etkilenmiştir.

Su kalitesi

• Yükselen hava ve su sıcaklıkları patojen büyümesini kolaylaştırır ve su kaynaklı hastalık riskini arttırır.
• Şiddetli yağış olayları, kirlenmiş akıntı ve beraberindeki kanalizasyon taşmaları nedeniyle su kütlelerinde zararlı patojen konsantrasyonlarının bulunması olasılığını iki katına çıkarmaktadır.
• Alçak bölgelerde deniz seviyesinin yükselmesi tuzlu suyun yeraltı ve yer üstü su akiferlerine sızmasına neden olmakta ve bu da ekinlere yayılma etkisi yaratmaktadır.
• Kuru dönemlerdeki düşük akışlar, maliyetli atık su arıtımı gerektiren daha yüksek kirletici konsantrasyonlarına neden olmaktadır. Kuru ve sıcak dönemlerde, besin açısından zengin sulardaki siyanobakteriyel çiçeklenmeler su kalitesini tehlikeye atabilmektedir.

Rapor hakkında

Rapor, Avrupa İklim ve Sağlık Gözlemevi'nin faaliyetleri kapsamında yayınlanmış olup Gözlemevi'nin çalışmalarını temel almakta ve tamamlamaktadır. Rapor, bu yılın başlarında yayımlanan ve sağlık sektörünü risk altındaki sektörlerden biri olarak vurgulayan Avrupa İklim Riski Değerlendirmesi’nden alınmıştır.