Ritstjórnargrein — Hreinna loft, stöðugt loftslag og heilbrigðara líf

Samkvæmt nýjustu áætlunum okkar voru a.m.k. 253,000 dauðsföll í ESB árið 2021 sem rekja til útsetningar fyrir fínum svifryksgildum yfir viðmiðunargildi Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (WHO) sem er 5 µg/m³. Þrátt fyrir jákvæða þróun er fjöldi dauðsfalla af völdum loftmengunar enn sláandi hár.

Börn og aldraðir þjást mest

Loftmengunarbyrðin fellur óhóflega á þá viðkvæmustu í samfélagi okkar, þar sem félagslegur og efnahagslegur ójöfnuður tengist útsetningu fyrir lakari loftgæðum. Börn og aldraðir hafa tilhneigingu til að þjást af verstu heilsufarslegum afleiðingum þess að anda í menguðu lofti, á meðan fólk með lægri tekjur býr oft á menguðustu svæðunum.

Fyrir utan það að valda dauðsföllum, til dæmis vegna krabbameins og hjartasjúkdóma, hefur loftmengun áhrif á lífsgæði fólks sem býr við sjúkdóma. Mörg okkar þjást eða eiga fjölskyldumeðlimi sem þjást af sjúkdómum eins og astma, hjartasjúkdómum eða sykursýki og vita hvernig loftmengun getur hamlað getu okkar til að sinna einföldum daglegum verkefnum. Við megum heldur ekki gleyma þeim verulega kostnaði sem loftmengun heldur áfram að leggja á heilbrigðiskerfi okkar.

Samanlögð áhrif mikils hita og loftmengunar

Við þetta bætist aukin áhrif loftslagsbreytinga, eins og hitabylgjurnar sem við höfum séð undanfarin ár eða skógareldar sem tengjast loftslagsbreytingum, sem einnig auka á vandann. Breytingar á veðurfari geta einnig aukið hættuna sem stafar af loftmengun. Uppsöfnun ósons við yfirborð jarðar getur t.d. aukist á heitum og þurrum tímabilum. Minnkandi úrkoma getur einnig leitt til hærri styrks svifryks í loftinu.

Þegar loftmengun og mikill hiti koma saman getur það leitt til hærri dánartíðni, sérstaklega hjá öldruðum og fólki með undirliggjandi sjúkdóma. Þessi aukna hætta kallar á enn brýnni aðgerðir til að draga úr loftmengun, vernda fólk með undirliggjandi sjúkdóma og auka getu íbúa til að takast á við hærra hitastig. Sambland mengunar og hita er sérstaklega alvarlegt í borgum þar sem loftgæði eru léleg og þar sem uppsöfnuð þéttbýlisáhrif leiða til aukins staðbundins hitastigs.

Þú gætir spurt: "Af hverju að grípa til aðgerða?" Vegna þess að hægt er að koma í veg fyrir þessi dauðsföll sem rekja má til loftmengunar. Vegna þess að við getum bætt daglegt líf milljóna Evrópubúa, sem verða fyrir áhrifum á heilsu og lífsgæði vegna loftmengunar – með alvarlegum og langvarandi hætti.

Loftgæðaaðgerðir bjarga mannslífum og bæta lífsgæði

Þökk sé löggjöf ESB og aðgerðum á landsvísu, sem og svæðisbundnum og staðbundnum vettvangi hefur fjöldi dauðsfalla sem rekja má til útsetningar fyrir fínkornamengun í ESB nærri helmingast á síðustu tveimur áratugum. Evrópa er á réttri leið með að ná markmiði sínu um aðgerðaáætlun gegn mengunarlausri um að fækka þessum dauðsföllum um 55% fyrir 2030, samanborið við 2005.

En áður en markmiðinu er náð mun verulegur fjöldi dauðsfalla eiga sér stað á hverju ári. Til að vernda heilsu borgara okkar ættu ESB og öll aðildarríki að stefna að því að ná viðmiðunarreglum Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar um loftmengun. Styrking núverandi staðla í löggjöf ESB mun styðja þetta markmið sem og aðgerðir til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda í samræmi við loftslagsmarkmið ESB.

Nýlegum loftslagsviðræðum í Dubai, COP28, lauk með mikilvægu samkomulagi, meðal annars um að draga enn hraðar úr losun og minnka notkun jarðefnaeldsneytis. Samningurinn kallar á aðgerðir til að halda 1,5°C innan seilingar, sem aftur mun draga úr áhættu af samsettum heilsufarsáhrifum hita og loftmengunar.

Í mörgum tilvikum hafa aðgerðir vegna loftslagsbreytinga eða loftgæða í för með sér gagnkvæman ávinning. Til dæmis getur sjálfbært hreyfanleika- og orkukerfi, þar með talið upphitun og kæling fyrir byggingar, dregið úr losun loftmengunarefna sem og losun gróðurhúsalofttegunda. Á sama hátt getur verulegur niðurskurður í losun gróðurhúsalofttegunda dregið úr þeirri aukinni hættu sem við stöndum frammi fyrir vegna samsettra áhrifa loftmengunar og mikils hita. Aðgerðir vegna loftslagsbreytinga, sem hafa í för með sér áþreifanlegan ávinning fyrir samfélög hvað varðar hreinna loft og betri heilsu, eru einnig líklegri til að vera tekin vel af þessum samfélögum.

Stuðningur við upplýstar ákvarðanir

Þekking gegnir mikilvægu hlutverki við að ákvarða og innleiða stefnu og aðgerðir á staðnum. Þeir sem taka ákvarðanir á evrópskum, innlendum og staðbundnum vettvangi þurfa að gera sér fulla grein fyrir þeim áhrifum sem loftmengun hefur á heilbrigði borgaranna og á vistkerfi og hversu brýnt er að vernda þá sem verða fyrir mestum áhrifum. Betri vitund almennings um heilsufarsleg áhrif loftmengunar getur einnig stuðlað að auknum stuðningi við nýjar stefnur og aðgerðir til að bæta loftgæði.

Við hjá Umhverfisstofnun Evrópu bjóðum við upp á fjölbreytt úrval af vörum, allt frá árlegri greiningu til gagnasafna og vísbendinga til loftgæðaforrita, sem gera notendum kleift að athuga loftgæði þar sem þeir búa. Og við erum staðráðin í því að veita stefnumótendum og almenningi í Evrópu tímanlega, viðeigandi og áreiðanlega þekkingu.

Við megum ekki gleyma hvað hreinna loft mun þýða: heilbrigðara líf fyrir alla.

Ég óska ykkur öllum gleðilegra hátíða og farsældar á nýju ári.