Klimat, przyroda i ludzie: wspólna przyszłość dla naszej planety

Wraz z końcem roku świat skupił się na jednym wezwaniu do działania – musimy pilnie zająć się zmianą klimatu oraz powstrzymać i odwrócić utratę różnorodności biologicznej.

Globalne rozmowy na temat klimatu, powszechnie zwane konferencjami COP w sprawie zmiany klimatu (Konferencje Stron), gromadzą przedstawicieli państw z całego świata w celu znalezienia rozwiązania i uzgodnienia szeregu kwestii związanych ze zmianą klimatu, w tym jej łagodzeniem – sposobami ograniczania globalnych emisji, przystosowaniem się – wspieraniem krajów w przygotowaniu się na coraz większą liczbę niekorzystnych skutków zmiany klimatu, oraz finansami – podziałem kosztów.

W praktyce w COP w sprawie zmiany klimatu bierze udział około trzydziestu do czterdziestu tysięcy zarejestrowanych uczestników, w tym przywódcy z ponad 100 krajów, dziesiątki tysięcy delegatów, dziesiątki tysięcy obserwatorów (takich jak przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego i młodzieży) oraz tysiące dziennikarzy. Wynik intensywnych negocjacji w ramach COP jest zawsze kompromisem. Rozmowy te pomagają jednak nakreślić globalną wizję i kierunek, dają głos wszystkim krajom i różnym zainteresowanym stronom, w tym młodzieży i społecznościom rdzennym, oraz umożliwiają dotarcie do odbiorców na całym świecie.

Od COP 26 do COP 27: krok naprzód?

Konferencja COP w sprawie zmiany klimatu, która odbyła się w Glasgow (COP 26) w 2021 r., miała na celu wprowadzenie świata na ścieżkę zerowych emisji netto do 2050 r. i ograniczenie ocieplenia do 1,5 stopnia – po raz pierwszy określonego w porozumieniu paryskim w kontekście COP 21 w 2015 r. Aby osiągnąć te cele, kraje uzgodniły między innymi szereg decyzji i działań, które opierają się na porozumieniu paryskim.

W pakcie z Glasgow przyjętym na COP 26 zwrócono uwagę na pilną potrzebę działania, wezwano do przyspieszenia działań, stopniowego wycofywania energii węglowej i wycofania „nieefektywnych” dotacji do paliw kopalnych. W pakcie wezwano również do zwiększenia wsparcia na rzecz przystosowania się i obiecano, że głównym tematem kolejnej konferencji będą straty i szkody. Inne ustalenia i zapowiedzi na COP 26 dotyczyły lasów, metanu, samochodów osobowych i finansów prywatnych. Pomimo niedociągnięć i kompromisów postęp w negocjacjach był wyraźny i pozwolił utrzymać cel 1,5 stopnia.

Rok później w listopadzie miała miejsce konferencja COP 27 w Szarm el-Szejk w Egipcie, w zupełnie innym globalnym kontekście i rzeczywistości. Konferencja odbywała się na tle wojny w Ukrainie, wysokich cen energii wiążących się z problemami bezpieczeństwa dostaw energii, wysokich wskaźników inflacji, które wpływają na Europejczyków w niestabilnej gospodarce po zakończeniu pandemii, oraz katastrofalnych skutków zmiany klimatu.

W Szarm el-Szejk zabrakło powszechnego optymizmu, który pojawił się pod koniec konferencji w Glasgow. Wiele osób, w tym wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej Franz Timmermans, stwierdziło, że potrzebie pilnej i drastycznej redukcji emisji gazów cieplarnianych nie odpowiadają konkretne działania i zobowiązania wyrażone przez kraje podczas COP 27. Jego zdaniem „stoimy przed dylematem moralnym. Ponieważ porozumienie to nie wystarczy, aby złagodzić zmianę klimatu”.

Jednocześnie kraje zgodziły się na stworzenie nowego funduszu, który ma pomóc najbardziej podatnym krajom dotkniętym stratami i szkodami spowodowanymi skutkami zmiany klimatu. Pytania dotyczące kwestii, kto i ile będzie płacił, kto skorzysta i kto będzie decydował, pozostają otwarte. Pomimo obecnej sytuacji Franz Timmermans potwierdził stanowisko UE i jej zaangażowanie w realizację celów w zakresie klimatu i środowiska oraz stałe wsparcie UE na rzecz najbardziej podatnych krajów. Nasza obecna rzeczywistość sprawia, że pilne i zdecydowane działania na rzecz klimatu są tym bardziej konieczne.

COP 15 w sprawie różnorodności biologicznej: o co toczy się gra?

Przedstawiciele z całego świata spotkali się ponownie w grudniu, tym razem w Montrealu w Kanadzie, aby uzgodnić globalne działania na rzecz ochrony przyrody. Świat traci swoją różnorodność biologiczną w zastraszającym tempie, a pogorszenie następuje coraz szybciej. Około milionowi gatunków grozi obecnie wyginięcie, a wiele kluczowych dla naszej planety i naszego dobrostanu ekosystemów znajduje się na skraju nieodwracalnych szkód. Z myślą o obecnych i przyszłych pokoleniach musimy pilnie zatrzymać i odwrócić proces utraty różnorodności biologicznej oraz odtworzyć obszary naturalne na całym świecie i w Europie.

Celem obecnej Konferencji Stron w sprawie różnorodności biologicznej, zwanej powszechnie COP 15 (ze względu na 15. posiedzenie Konferencji Stron Konwencji o różnorodności biologicznej), jest opracowanie globalnych ram różnorodności biologicznej na okres po 2020 roku. W ramach tych określono 21 celów, w tym cel polegający na ochronie 30% naszej planety do 2030 r. Uznano w nich także potrzebę podjęcia pilnych globalnych działań, ale podkreślono również konieczność przekształcenia naszych modeli gospodarczych, społecznych i finansowych w celu zatrzymania i odwrócenia obecnych tendencji.

Działania obejmują w szczególności ochronę i odbudowę większej liczby obszarów lądowych i morskich oraz zajęcie się niezrównoważoną działalnością w kluczowych sektorach, takich jak rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo.

Powodzenie w odwracaniu tendencji będzie zależało od naszych działań w praktyce. Na przykład 30% obszarów, które mają zostać objęte ochroną, musi obejmować istotne dla całego świata kluczowe obszary różnorodności biologicznej. Znaczenie ma również sposób, w jaki chronimy te obszary. Systemy ochrony muszą umożliwiać odbudowę przyrody. Obszary te mogą być również naszym największym sprzymierzeńcem w ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, pełniąc rolę pochłaniaczy dwutlenku węgla, oraz w radzeniu sobie z negatywnymi skutkami zmiany klimatu.

Rozwiązanie problemu wykorzystania zasobów

Zarówno na COP w sprawie zmiany klimatu, jak i na COP w sprawie różnorodności biologicznej, omawiamy ten sam problem i to samo rozwiązanie. Zmiana klimatu i utrata różnorodności biologicznej to dwa przejawy tego samego problemu.

W Europie i na całym świecie zużywamy więcej zasobów niż nasza planeta może zapewnić. Sposób, w jaki wytwarzamy towary, i usługi, które konsumujemy, powodują zmianę klimatu i degradację świata przyrody. Niedawne kryzysy rzuciły również światło na istniejące i niestety rosnące nierówności z jednej strony w zakresie korzyści, a z drugiej strony wpływu na zdrowie, wrażliwości na zmiany klimatu i ryzyka utraty źródeł utrzymania.

Obecnie koszty zmiany klimatu i degradacji środowiska mogą dotyczyć niektórych z nas w większym stopniu niż innych. Ale dotyczą nas wszystkich i w dłuższej perspektywie wpływ ten będzie się zwiększał, jeśli nie wykorzystamy tej kluczowej dekady, aby odwrócić obecne tendencje. Powyższe COP wzywają nas wszystkich do podjęcia odważnych działań i okazania solidarności z całym życiem na Ziemi.

Inna przyszłość jest możliwa. Możemy dostosować i przyjąć nowe nawyki, zbudować nowe systemy. Razem możemy napisać inną historię dla naszej planety, w której wszyscy korzystamy ze zdrowszej przyrody i stabilnego klimatu, i w której udało nam się zminimalizować ryzyko i skutki. W 2030 r. możemy być o krok bliżej tej przyszłości.