Επιβάλλεται η ανάληψη επείγουσας δράσης για την αντιμετώπιση των κλιματικών κινδύνων για την υγεία που συνδέονται με τις πλημμύρες, την ξηρασία και την ποιότητα των υδάτων

Η έκθεση του ΕΟΠ με τίτλο «Responding to climate change impacts on human health in Europe: focus on floods, droughts and water quality» (Αντίδραση στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ανθρώπινη υγεία στην Ευρώπη: πλημμύρες, ξηρασίες και ποιότητα των υδάτων) επισημαίνει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής όσον αφορά τα ύδατα στην υγεία και την ευημερία. Οι επιπτώσεις αυτές είναι ήδη αισθητές σε ολόκληρη την Ευρώπη και εκδηλώνονται, μεταξύ άλλων, με τη μορφή θανάτων, τραυματισμών, επιδημιών λοιμωδών νόσων και συνεπειών για την ψυχική υγεία. 

Από το1980 έως το 2022 κατεγράφησαν 5.582 θάνατοι λόγω πλημμυρών και 702 θάνατοι λόγω πυρκαγιών σε δασικές περιοχές σε 32 ευρωπαϊκές χώρες. Στις μέρες μας, ένας στους οκτώ Ευρωπαίους ζει σε περιοχή που είναι επιρρεπής στην υπερχείλιση ποταμού και περίπου το 30 % των κατοίκων της Νότιας Ευρώπης βρίσκονται αντιμέτωποι με μόνιμη καταπόνηση των υδάτινων πόρων. Η κλιματική αλλαγή θα αυξήσει περαιτέρω την έκθεση των ανθρώπινων πληθυσμών σε ακραία καιρικά φαινόμενα, γεγονός που θα επιφέρει σοβαρές συνέπειες για την υγεία τους. Ο αντίκτυπος που έχουν στην υγεία οι πλημμύρες, η ξηρασία, οι δασικές πυρκαγιές, οι υδατογενείς νόσοι και οι νόσοι που μεταδίδονται από φορείς είναι μεγαλύτερος για τους ηλικιωμένους, τα παιδιά, τα άτομα με προβλήματα υγείας, τις ομάδες χαμηλότερου εισοδήματος, τους αγρότες και τις ομάδες αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών. 

Με βάση τα στοιχεία αυτά, η έκθεση υπογραμμίζει την επιτακτική ανάγκη για επείγουσα εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας της ΕΕ, κυρίως τις διάφορες πολιτικές της ΕΕ για το κλίμα, τα ύδατα και την υγεία, με στόχο την περαιτέρω ενσωμάτωσή τους, καθώς και την υλοποίηση των ήδη υφιστάμενων λύσεων σε όλους τους τομείς και σε όλα τα κυβερνητικά επίπεδα για την προστασία της ζωής, την πρόληψη των δυσμενών επιπτώσεων στην υγεία και την ενίσχυση της ευεξίας.

Η προστασία της ανθρώπινης ζωής και υγείας από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, μεταξύ άλλων των ξηρασιών, των πλημμυρών και της υποβάθμισης της ποιότητας των υδάτων, είναι ύψιστης σημασίας και αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Οι υφιστάμενες ευρωπαϊκές πολιτικές για το κλίμα, τα ύδατα και την υγεία προσφέρουν στέρεες βάσεις για την ανάληψη δράσης, αλλά χρήζουν ευρύτερης και συστηματικότερης εφαρμογής. Για να διασφαλίσουμε τη μελλοντική ευημερία μας, οι φορείς, σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης και σε πολλούς τομείς, πρέπει να θέσουν σε εφαρμογή αποτελεσματικές λύσεις ούτως ώστε να μπορέσουμε να αποτρέψουμε και να μειώσουμε τις όποιες επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία. Ο ΕΟΠ στηρίζει τις προσπάθειές τους με την απόκτηση γνώσεων μέσω των δραστηριοτήτων του καθώς και των δραστηριοτήτων του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Κλίματος και Υγείας.

Leena Ylä-Mononen
Εκτελεστική διευθύντρια του ΕΟΠ

Ταχύτερη υλοποίηση αποτελεσματικών λύσεων

Για να ενισχύσουμε το επίπεδο ετοιμότητάς μας απέναντι στις μελλοντικές υγειονομικές προκλήσεις που συνδέονται με το κλίμα (πλημμύρες, λειψυδρία και υποβάθμιση της ποιότητας των υδάτων), απαιτείται η εξεύρεση λύσεων τόσο στον τομέα της υγείας όσο και σε άλλους τομείς που έχουν αντίκτυπο στην υγεία. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται η διαχείριση των υδάτων, ο χωροταξικός σχεδιασμός, ο σχεδιασμός των κτιρίων ή ο τομέας της ασφάλειας.

Η έκθεση του ΕΟΠ επιδιώκει να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για την ανάληψη δράσεων παρουσιάζοντας διάφορα παραδείγματα πρακτικών λύσεων που έχουν εφαρμοστεί στις χώρες μέλη του ΕΟΠ και στις συνεργαζόμενες χώρες.

Προϋπόθεση για την ενίσχυση των δράσεων είναι ο μεγαλύτερος βαθμός ενσωμάτωσης της κλιματικής αλλαγής στις πολιτικές για την υγεία των κρατών μελών και η αύξηση των πόρων και των αρμοδιοτήτων για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με έμφαση στην υγεία σε υποεθνικό επίπεδο. Για την ταχεία επίτευξη αποτελεσμάτων απαιτείται η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τους κινδύνους και τις λύσεις, ενώ για την υλοποίηση πιο μακροπρόθεσμων δράσεων (για παράδειγμα, βελτίωση των υποδομών και εφαρμογή περιβαλλοντικών λύσεων) απαιτούνται συστηματικός σχεδιασμός και συστηματικές επενδύσεις. Οι διαφορές ως προς την ευαλωτότητα των διαφόρων ομάδων πληθυσμού και η γεωγραφική διαφοροποίηση των επιπτώσεων καθιστούν αναγκαία μια στοχευμένη προσέγγιση με γνώμονα την ισότητα για την πρόληψη των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής για την υγεία.

Βασικοί κίνδυνοι που απαιτούν την ανάληψη δράσης

Πλημμύρες

• Από το 1980 έως το 2022 στις 32 χώρες μέλη του ΕΟΠ κατεγράφησαν 5.584 θάνατοι οι οποίοι συνδέονταν με πλημμύρες.
• Επί του παρόντος, περίπου 53 εκατομμύρια άνθρωποι (το 12% του πληθυσμού της Ευρώπης) ζουν σε περιοχές που κινδυνεύουν από την υπερχείλιση ποταμών, παρά το γεγονός ότι τις περισσότερες φορές υπάρχουν αντιπλημμυρικά έργα. Από το 2011 έως το 2021 ο αριθμός αυτός αυξήθηκε κατά 935.000, γεγονός που υποδεικνύει τη συνεχή αύξηση των πλημμυρικών περιοχών.
• Στην Ευρώπη, ένα στα εννέα νοσοκομεία βρίσκεται σε περιοχή δυνητικά επιρρεπή στην υπερχείλιση ποταμού.

Ξηρασία και λειψυδρία

• Λόγω της ζήτησης σε νερό και της ξηρασίας, υπάρχουν ορισμένες περιοχές στην Ευρώπη- και όχι μόνο στο νότιο τμήμα της- που αντιμετωπίζουν σχεδόν μόνιμη καταπόνηση των υδάτινων πόρων.
• Οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας και υψηλών θερμοκρασιών συμβάλλουν στην ευκολότερη εξάπλωση των δασικών πυρκαγιών, κυρίως στη νότια Ευρώπη, αλλά ολοένα και περισσότερο και σε άλλες περιοχές. Από το 1980 έως το 2022, στις 32 χώρες μέλη του ΕΟΠ, 702 άνθρωποι έχασαν τη ζωή από αίτια που συνδέονταν άμεσα με δασικές πυρκαγιές, ενώ πολλοί ακόμη άνθρωποι επλήγησαν από τις αναθυμιάσεις.

Ποιότητα των υδάτων

• Η άνοδος της θερμοκρασίας του αέρα και των υδάτων διευκολύνει την ανάπτυξη παθογόνων οργανισμών, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης υδατογενών νόσων.
• Οι ισχυρές βροχοπτώσεις σχεδόν διπλασιάζουν τον κίνδυνο συγκέντρωσης επιβλαβών παθογόνων στις υδάτινες μάζες λόγω των μολυσμένων απορροών υδάτων και της υπερχείλισης συνδυασμένων λυμάτων.
• Σε περιοχές χαμηλού υψομέτρου, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας προκαλεί διείσδυση αλμυρών υδάτων στα υπόγεια ύδατα και στους υδροφόρους ορίζοντες επιφανειακών υδάτων, προκαλώντας δευτερογενείς επιπτώσεις στις καλλιέργειες.
• Οι χαμηλές ροές υδάτων κατά τη διάρκεια των περιόδων ξηρασίας προκαλούν υψηλότερες συγκεντρώσεις ρύπων, με αποτέλεσμα να απαιτείται δαπανηρή επεξεργασία των λυμάτων. Κατά τη διάρκεια των ξηρών και θερμών περιόδων, ο πολλαπλασιασμός κυανοβακτηρίων σε ύδατα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ποιότητα των υδάτων.

Σχετικά με την έκθεση

Η έκθεση δημοσιεύεται στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Κλίματος και Υγείας, αξιοποιώντας και συμπληρώνοντας το έργο του Παρατηρητηρίου. Η έκθεση αποτελεί συνέχεια της Ευρωπαϊκής εκτίμησης των κλιματικών κινδύνων  που δημοσιεύτηκε νωρίτερα φέτος, και η οποία ανέδειξε την υγεία ως έναν από τους τομείς υψηλού κινδύνου.