Geleceğin çevre bilgisi

Avrupa Birliği’nde (AB) çevre mevzuatının ilk yasal düzenlemeleri, kırk yıldan daha uzun bir süre önce yürürlüğe girmiştir. Bu yürürlüğe giriş tarihinden itibaren AB Üyesi Ülkeler, şehirlerdeki saatlik çevre kirletici madde konsantrasyonlarından, mevsimsel deniz suyu kalitesi ölçümlerine kadar değişen, çevre ile ilgili çok çeşitli sorunlar hakkındaki karşılaştırılabilir verileri düzenli olarak toplamakta ve bildirmektedir. Ayrıca sera gazı emisyonlarının, enerji tüketimlerinin, endüstriyel tesislerden salınan çevre kirletici maddelerin, koruma altına alınan alanların büyüklüğü ve konumunun, vs. kaydını da tutmaktadırlar. Bu veri akışları, çevre mevzuatının etkili bir şekilde uygulanmasının sağlanması ve bu konuda kaydedilen ilerlemenin izlenmesi bakımından büyük önem taşımaktadır.

Çevreyle ilgili verilerin toplanması, bildirilmesi ve analiz edilmesinde kullanılan teknoloji, bu dönem süresince önemli ölçüde gelişmiştir. Artık daha fazla miktarda veriyi toplayabilmekte, depolayabilmekte ve işleyebilmekteyiz. Nelerin meydana geldiği ve neden meydana geldikleri hakkında, giderel daha doğru analizlerin yapılmasını sağlamak için, farklı veri akışlarını da birbirlerine bağlayabilmekteyiz. Modeller, verilen konumlardaki nüfus yoğunluğuna karşı hava kirletici madde konsantrasyonlarının grafiğini çizerek, hava kirliliğinin etkileri konusunda tahminde bulunabilmektedir. AB’nin yeryüzü gözlem programı Copernicus’tan elde edilenler de dâhil olmak üzere, uydu gözlemlerinden elde edilen veriler, kara ve denizdeki izleme ekipmanı aracılığıyla bildirilen verilerle birleştirilebilmektedir. Çevresel degradasyonun ve iklim değişikliğinin şimdiki ve gelecekteki etkilerini tahmin edebilecek durumdayız.

Ortak AB kuralları, Avrupa çapında verilerin karşılaştırılabilirliğini sağlamakta ve karşılıklı veri ve bilgi alışverişini kolaylaştırmaktadır. Bununla birlikte, çevreyle ilgili eğilimlerin anlaşılabilmesi için, sadece Avrupa Birliği dâhilinde değil, Avrupa’da daha geniş çapta ve uluslararası bir düzeyde de işbirliği sağlanması büyük önem taşımaktadır. Çevre Bilgileri ve Gözlem Ağı (Eionet) ve Avrupa’daki ve uluslararası ortakları sayesinde Avrupa Çevre Ajansı, çevreyle ilgili bilgileri işleme ve gelecekteki bilgi gereksinimlerini öngörme konusunda benzersiz bir konumdadır.

Daha sistemik analiz gereksinimi

Bazı alanlardaki eksikliklere rağmen, çevre hakkındaki güncel bilgi birikimi etkileyicidir. Spesifik sorunları anlama yetimiz, zaman içinde artmıştır. Ancak anlayışın artması, aynı zamanda ‘büyük resmi’ görme gereksinimini, yani hareket sistemi ve gıda sistemi gibi, sistemleri bir bütün olarak inceleme, daha çok sayıda sistematik analizler yapma gereksinimini de vurgulamıştır. Hava kirletici madde konsantrasyonlarının izlenmesi, bizi sadece belirli bir noktaya kadar getirmektedir. Ulaşıma, araç filolarının dizelleştirilmesine, tarıma, çarpık kentleşmeye ve tüketim eğilimlerine bakılmaksızın hava kirliliğini analiz etmemiz ve bununla mücadele etmemiz mümkün değildir. Çevre karmaşıktır ve bilgi tabanımızın bu karmaşıklığı hesaba katabilmesi gerekir. Gelecekte daha sistemik ve birbiriyle kesişen bilgilere giderek daha fazla gerek duyacağımız bariz hale gelmiştir.

Sistemik analiz, AÇA’nın en son Avrupa’da çevre — durum ve genel görünüm 2015 başlıklı dokümanının çekirdeğini oluşturmaktadır. Global megatrendler ile ilgili çalışmamızla, Avrupa’da çevre üzerine global eğilimlerin etkisini ve bunun aksine global eğilimler üzerine çevrenin etkisini değerlendirmeye çalıştık. Ayrıca tematik AÇA raporları da inceledikleri sorunu daha geniş çaplı bir sistemik analiz dâhilinde ele almaya çalışmaktadır.

Bu tür analiz genellikle, sosyo-ekonomik verileri çevresel verilerle yakından ilişkilendiren farklı türdeki veri akışlarını ve veri yönetimini gerektirir. Bunun yanı sıra, verilerin giderek artan bir kısmı vatandaşlar ve özel şirketler tarafından toplanmaktadır. Bu durum kamu ve özel, yerel ve global veri sahipleri ve toplayıcıları arasında yeni veri ortaklıkları kurmamızı da gerektirebilir.

Çevre ile ilgili verilerin bilgiye dönüştürülmesi

Veri mülkiyeti ve yönetimi sorunlarına ek olarak, büyük miktardaki veriler, başka bir zorluğu; büyük çaptaki veri akışlarından bilgilerin, özellikle de politika ile ilgili bilgilerin, nasıl ayrıştırılacağı konusunu ortaya koymaktadır. Çevreyi daha iyileştirmek için neleri bilmemiz gerekir? Bu düşünce, izlemek üzere yeni alanların tanımlanmasına, diğerlerinin izlenmesinin bırakılmasına veya daha az sıklıkta izlenmesine yol açabilir. Ayrıca veri grupları arasında yeni bağlantılar kurulmasını da gerektirebilir. Dahası, bir şehir planlamacısının bilgi gereksinimleri, Avrupalı bir politika belirleyicisininkilerden çok farklı olabilir. Çevre ile ilgili bilgiler, şehirler gibi karmaşık sistemlerin yönetimine nasıl katkıda bulunabilir?

Ortaklarıyla yakın işbirliği sayesinde AÇA, Avrupa’daki çevre ile ilgili bilgi tabanına sistemik-entegre ve tematik değerlendirmelerle katkıda bulunmaktadır. Sadece geçmişteki eğilimlere ve güncel duruma değil, aynı zamanda ortaya çıkan sorunlara ve gelecekteki bilgi gereksinimlerine de odaklanmaktayız.

Sonuç olarak söz konusu bilginin etkisi, kullanılıp kullanılmadığına ve nasıl kullanıldığına bağlıdır. Çevrede iyileşmelere neden olabilmesi için bilginin erişilebilir ve konuyla ilgili olması gerekir. Ayrıca, karar alma süreçlerini etkileyebilenler kesimlere iletilmesi ve bunlar tarafından kullanılabilmesi de gerekir. AÇA, bugün ve gelecekte çevreyle ilgili olarak gerek duyulan bilgileri uyarlama, elde etme ve iletmek için çalışmaktadır.

Hans Bruyninckx

AÇA İcra Direktörü