Arazi ve toprak insan faaliyetlerindeki yerini kaybediyor

Arazi ve toprağı tehdit eden sorunlar neler?

Arazi ve toprak sınırlı, yenilenemeyen, sürekli bozulan, bu nedenle işlev görme ve hizmet verme özelliği etkilenen kaynaklardır. Gıda yetiştirme, biyokütle ve biyoyakıt üretimi, karbon depolama, toprak biyoçeşitliliği, suyun filtrelenmesi ve besin döngüsü, ham maddelerin sağlanması artan baskı altındadır. Toprağın doğal ve arkeolojik mirası da tehdit altına girmiştir.

Toprak erozyonu, topraktaki organik maddenin azalması, toprak kirlenmesi ve toprak sızdırmazlığı (su geçirmez yüzeylerle toprağın üzerinin kaplanması) gibi pek çok işlem bu bozulmaya neden olur. Bunlar, arazi dönüştürme, arazi kullanım yoğunluğu (kırsal arazilerde kullanılan besin miktarına yansıyanlar arasında) ve arazi terki gibi insan faaliyetlerinden kaynaklanmaktadır. Her işlemin arazi örtüsü/arazi kullanımı, bitki örtüsü ve toprak üzerinde etkileri vardır. Bunlar arazi kaynak stoklarını, işlevlerini, elde edilen mal ve hizmet akışını belirlemekte ve aynı zamanda arazinin gerçek değerini, insan sağlığı ve refahına katkısını da etkilemektedir.

Bu sorunları çözmek için neler yapılıyor?

Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SKH'ler) arazi ve toprakla ilgili sorunları çözmek için küresel çaba gerektiren hedefler belirleyecektir. Bu bağlamda, uzun vadede karşılaştırılabilen ve küresel düzeyde uygulanabilir bir dizi arazi göstergesi geliştirmek için 2012'de Global Arazi Göstergeleri İnisiyatifi oluşturuldu. Öncelikli olarak arazi haklarına odaklanan bu inisiyatif, aynı zamanda 2015 sonrası küresel gündemi etkilemeyi de amaçlamaktadır. Ancak, çevre bileşeni önerilen göstergeler arasında yer almamaktaydı. Bunu düzeltmek için, AÇA ve Gelişmiş Sürdürülebilirlik Çalışmaları Enstitüsü arazi örtüsü/arazi kullanımı, arazi verimliliği ve toprak organik karbonunda meydana gelen değişiklikler bakımından SKH'lerin başarısını izlemek için arazi ve toprak göstergeleri önermiştir.

AÇA bu çalışmaya nasıl katkıda bulunuyor?

Çalışmamız, AB arazi ve toprak politikasının geliştirilmesinde kullanılmaktadır. Yakınlarda yayınlanan toprağın ekosistem hizmetleri sağlaması hakkındaki Avrupa değerlendirmesi buna bir örnektir. Çok Yıllık Çalışma Programımız arazi kaynak verimliliği, ekosistem değerlendirmesi ve sermaye muhasebesini de konu almaktadır.

Arazi kaynak verimliliği, arazi arzı ile arazinin işlevsel talebi arasındaki dengeyi inceler. Kaynak verimliliği yaklaşımı arazinin sınırlı ve yenilenemez olduğunu dikkate alarak altyapı ve endüstriyel amaçlar için arazi kullanımının değiştirilmesinin araziden sağlanan ekosistem hizmetlerine olan etkisine bakar. Ayrıca, arazi dönüştürülmesine cevap olarak arazi geri dönüşümü ve daha önceden terkedilmiş arazilerin yeniden kullanımını teşvik etmek gibi konuları da içermektedir.

Azot ve fosfor gibi toprak besinlerinin, aynı zamanda bakır, çinko, kadmiyum ve kurşun gibi metallerin dengelenmesi üzerine yapılan çalışma AÇA'nın ekosistem değerlendirmesi ve doğal sermaye hesaplama projelerine katkı sağlamaktadır. AB ve ulusal bütçe tahminleri 2014'te gerçekleştirildi ve şu anda biyoçeşitliliğe göre amonyak emisyon birikiminin kritik yük aşımı, zemin ve yüzey suyuna göre azot ve fosfor sızıntısı ve akıntısı, gıda kalitesiyle ilişkili olarak kadmiyum alınımı incelenmektedir.

AÇA Avrupa genelinde karşılaştırılabilir ülke verileri elde etmek için bu konularda uyumlu hale getirilmiş veriler istemektedir. Bu nedenle Avrupa Toprak Verileri Merkezi yetkisi altında toprak verilerini toplayan Ortak Araştırma Merkezi (JRC) ile işbirliği yapmaktadır. Sızdırmazlığı da içeren arazi verileri Corine Arazi Örtüsü (CLC) Yüksek Çözünürlük Katmanları'ndaki (YÇK'ler) uydu gözlemlerinden elde edilmektedir.

AÇA, arazi ve toprak görünürlüğünü artırmak için konusal bir gösterge kümesi de oluşturmuştur. Bu şu anda arazi kullanım, sızdırmazlık, kirlenen alanların yönetimi ve arazi bölünmesinden oluşur ve topraktaki organik madde, toprak erozyonu ve toprak nemi dahil iklim değişikliği çalışmasından elde edilen göstergeleri içerir.

Arazi ve toprak politikası hakkında ne söyleyebilirsiniz?

Arazi ve toprakla ilgili AB politikaları dağınık durumdadır ve çevresel, tarımsal veya bölgesel politikaların mevcut hükümleri koordineli ya da bütüncül değildir. Toprak Tematik Stratejisi 2006 toprak işlevlerinin devamlılığının sağlanması, korunması ve toprakların sürdürülebilir kullanımı için neden daha fazla eylem yapılmasının gerekçelerini açıklayan rehber bir belgedir. Bununla birlikte, 2006'da öne sürülen Toprak Çerçevesi Direktifi geçen sene geri çekilmiştir.

Avrupa Komisyonu mevcut AB ve ulusal politikalarda toprak, toprak verimliliği ve uyumluluğu konularında olası boşlukları saptamayı planlamaktadır. Bu plan, AB'nin toprağı sürdürülebilir bir şekilde kullanma ve yönetmeyi, aynı zamanda bunu orantılılık ve tamamlama ilkelerine bağlı kalarak en iyi şekilde gerçekleştirme yollarını bulmayı taahhüt ettiği 7. Çevre Eylem Programı doğrultusundadır.

Eylül ayında BM Üye Devletlerinin SKH'leri kabul etmeleri beklenmektedir. Şu anki içeriğiyle, arazi ve toprak birden fazla hedefe eklenmiştir. Ancak, küresel olarak arazi ve toprak kaynaklarını kaybetme eğiliminin tersine çevrilmesi SKH'lerin ulusal ve bölgesel seviyede uygulanmasına bağlıdır.

Geertrui Louwagie

2015/2 sayılı AÇA bültende yayımlanan röportaj, Haziran 2015.