Opracowany przez EEA raport „Środowisko Europy 2020 — stan i prognozy” jest kluczowym dokumentem wspierającym odnowione europejskie działania w dążeniu do zrównoważonego rozwoju

Jaki jest główny przekaz raportu SOER 2020? Jak doszliście do takich wniosków?

W raporcie „Środowisko Europy 2020 — stan i prognozy” wzywamy państwa europejskie, przywódców i polityków do natychmiastowych działań, aby w ciągu najbliższej dekady radykalnie nasilić i przyspieszyć starania na rzecz powrotu Europy na drogę do osiągnięcia średnio- i długoterminowych celów polityki środowiskowej, aby uniknąć nieodwracalnych zmian i szkód dla naszego środowiska. Przedstawiony przez nas obraz jest naglący i w pewnym stopniu negatywny, ale trzeba pamiętać, że SOER 2020 zawiera też podejście ukierunkowane na rozwiązanie problemów, przed którymi stoimy i których jeszcze możemy uniknąć. Jedna z części raportu, złożona z trzech rozdziałów, dotyczy zrozumienia systemów (takich jak energii, mobilności i żywności) i wyjaśnia, dlaczego podejście systemowe jest nie tylko niezbędne, lecz także użyteczne do ich zrozumienia systemów i poznania sposobów ukierunkowanych na rozwiązanie ich problemów. W raporcie wskazaliśmy dość konkretne dźwignie, na przykład w odniesieniu do rządów i zarządzania w szerszej perspektywie, miast, finansów i systemów podatkowych.

Dlaczego raport SOER 2020 jest tak ważny?

Jako sztandarowy raport EEA przedstawia on najbardziej wszechstronny obraz sytuacji panującej w Europie w odniesieniu do środowiska i klimatu. Zgodnie z naszymi zasadami założycielskimi mamy obowiązek publikować taki raport co pięć lat. Ważniejsze jest jednak to, że wiele osób zwraca na niego uwagę — zwłaszcza w instytucjach Unii Europejskiej — ponieważ odnosi on naszą kompleksową ocenę środowiska i klimatu do różnych celów polityki europejskiej. Dlatego też jest podawany do wiadomości decydentów o wiele częściej niż pozostałe oceny EEA i stanowi w wielu przypadkach punkt odniesienia.

SOER 2020 został już wykorzystany do poparcia komunikatu dotyczącego Europejskiego Zielonego Ładu, przedstawionego krótko po opublikowaniu raportu. Komisja Europejska uznała nasz raport za ważną ocenę, która będzie stanowiła podstawę dalszego rozwoju i realizacji strategii Europejskiego Zielonego Ładu. Nie oznacza to, że politycy w UE będą polegali wyłącznie na SOER 2020 — w zależności od dziedziny, którą się zajmują, zwrócą się do konkretnych obszarów tematycznych by uzupełnić bardziej szczegółowe informacje.

Również państwa mogą korzystać z raportu jako punktu odniesienia, zwłaszcza w kontekście tego, co dzieje się w skali Europy. Jasne jest jednak, że wiele z przedstawionych rozwiązań jest transgranicznych, a poruszone przez nas kwestie — jak na przykład rola organów finansujących w różnych aspektach przechodzenia na zrównoważony rozwój — są uniwersalne i nie ograniczają się do pojedynczych krajów. Patrząc na kapitał naturalny, trzeba przede wszystkim zwiększać inwestycje publiczne, podczas gdy w energetyce i transporcie częstsze są prywatne i publiczne udziały w finansowaniu. Tak jest prawie we wszystkich państwach.

Jak opracowano SOER 2020? Czy mógłby Pan objaśnić ten proces?

SOER 2020 to ogromny raport. Nad przygotowaniem wersji roboczej pracowało około 20 głównych autorów i 40 dodatkowych współautorów. Raport zawiera około 500 stron, a zaprojektowanie i opracowanie treści zajęło ostatnie trzy i pół roku. Niemniej ten dokument to zaledwie czubek góry lodowej złożonej z prawie 50 raportów i briefingów przygotowywanych każdego roku przez EEA. W rzeczywistości SOER 2020 podsumowuje to, nad czym pracowaliśmy przez ostatnich pięć lat — od momentu opublikowania poprzedniego raportu SOER w 2015 r. To w sumie prawie 300 raportów i briefingów będących podstawą opracowania SOER 2020, a te z kolei bazują na wskaźnikach i innych (internetowych) publikacjach.

Prace nad SOER 2020 rozpoczęto od zastosowania bardzo iteracyjnego i zintegrowanego podejścia, które miało na celu wzmocnić analizę powiązań między różnymi tematami. W ocenie uwzględniono też około 100 stron źródeł, co podkreśla poparcie dla naszych opracowań w dowodach naukowych.

Korzystanie ze źródeł jest istotnym elementem pracy nad raportami SOER, także w kontekście naukowego rygoru tworzenia treści i recenzowania. W przypadku tego raportu świadomie zdecydowaliśmy się ulepszyć podejście do oceny i komunikowania aspektów związanych z jakością i niepewnością. Podejście to znajduje odzwierciedlenie w różnych częściach raportu, w tym w zwięzłych tabelach podsumowujących (w których czytelnicy mogą znaleźć informacje o trendach i perspektywach przedstawianych w przeszłości), a także w zakresie gruntowności dowodów, stopnia, w jakim polegano na opiniach ekspertów, oraz w braku kluczowych danych i informacji.

Jakie będą następne kroki?

Następne kroki już są podejmowane — SOER 2020 pomaga w opracowaniu strategii Europejskiego Zielonego Ładu. Ponadto w przyszłym roku przygotujemy sprawozdanie uzupełniające, które uaktualni niektóre części raportu. Sprawozdanie to obejmie na przykład nową ocenę bioróżnorodności i środowiska naturalnego, opracowaną na podstawie związanych z dyrektywą ptasią i dyrektywą siedliskową raportów z lat 2013–2018. To jest właśnie celem sprawozdania uzupełniającego — ale jest nim też wykazanie, w jaki sposób wiedza może wspierać działania związane z priorytetowymi kwestiami wynikającymi z pakietu Europejskiego Zielonego Ładu.

Takie podejście będzie również pomocne w kompilacji materiałów, na podstawie których opracujemy SOER 2025. Planujemy zachowanie podstawowej struktury raportu SOER 2020, w której oceny tematyczne i sektorowe uzupełniono informacjami z perspektywy zorientowanej na systemy i rozwiązania, ponieważ takie podejście staje się coraz ważniejsze.