Η έκθεση του ΕΟΠ με τίτλο «Το Ευρωπαϊκό περιβάλλον — κατάσταση και προοπτικές για το 2020» διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ανανεωμένη προσπάθεια της Ευρώπης για βιωσιμότητα

Ποια είναι τα σημαντικότερα μηνύματα της έκθεσης SOER 2020; Πώς καταλήξατε στα σχετικά συμπεράσματα;

Η έκθεση «Το Ευρωπαϊκό περιβάλλον — κατάσταση και προοπτικές για το 2020» παροτρύνει τις χώρες, τους ηγέτες και τους αρμόδιους χάραξης πολιτικής στην Ευρώπη, να δράσουν τώρα και να εκμεταλλευτούν την επόμενη δεκαετία ούτως ώστε να επεκτείνουν και να επιταχύνουν δραστικά τις ενέργειες που θα επαναφέρουν την Ευρώπη στην τροχιά της επίτευξης τόσο των μεσοπρόθεσμων όσο και των μακροπρόθεσμων στόχων και σκοπών της περιβαλλοντικής πολιτικής της, προκειμένου να αποφευχθούν μη αναστρέψιμες μεταβολές και βλάβες. Η εικόνα που αποτυπώνουμε ενδεχομένως να απεικονίζει τον επείγοντα χαρακτήρα της κατάστασης και να έχει αρκετά αρνητική χροιά, εντούτοις είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η έκθεση SOER 2020 βασίζεται σε μια προσέγγιση προσανατολισμένη στην παροχή λύσεων απέναντι στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε και μπορούμε ακόμη να ανατρέψουμε. Η έκθεση αφιερώνει ένα ολόκληρο τμήμα —τρία κεφάλαια— στην κατανόηση των συστημάτων (όπως το ενεργειακό σύστημα, το σύστημα κινητικότητας και το σύστημα τροφίμων) καθώς και στην εκτίμηση των λόγων για τους οποίους η συστηματική προσέγγιση κρίνεται απαραίτητη και χρήσιμη για την κατανόηση των συστημάτων αυτών και για την παραγωγή γνώσεων με γνώμονα την παροχή λύσεων. Στην έκθεση, αναφερόμαστε κυρίως σε συγκεκριμένα σημεία παρέμβασης, για παράδειγμα, σε επίπεδο κυβερνήσεων και γενικότερα διακυβέρνησης, πόλεων καθώς και χρηματοοικονομικών και φορολογικών συστημάτων.

Γιατί είναι τόσο σημαντική η έκθεση SOER 2020;

Η έκθεση SOER 2020 αποτελεί τη σημαντικότερη έκθεση του ΕΟΠ, και προσφέρει την πληρέστερη εικόνα της κατάστασης που επικρατεί στην Ευρώπη σε σχέση με το περιβάλλον και το κλίμα. Βάσει του ιδρυτικού μας κανονισμού, είμαστε υποχρεωμένοι να δημοσιεύουμε την έκθεση αυτή κάθε πέντε χρόνια. Ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι η έκθεση αυτή έχει κερδίσει την προσοχή μεγάλης μερίδας ανθρώπων, κυρίως σε επίπεδο οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διότι συνδέει την αναλυτική περιβαλλοντική και κλιματική μας εκτίμηση με έναν μεγάλο αριθμό ευρωπαϊκών στόχων πολιτικής. Επομένως, έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον των υπευθύνων λήψης αποφάσεων περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη αξιολόγηση του ΕΟΠ, και χρησιμοποιείται ως σημείο αναφοράς σε πολλές περιπτώσεις.

Η έκθεση SOER 2020 έχει ήδη χρησιμοποιηθεί για την τεκμηρίωση της ανακοίνωσης για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία η οποία επίσης παρουσιάστηκε λίγο μετά τη δημοσίευση της έκθεσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επίσης χαρακτηρίσει την έκθεσή μας ως ένα σημαντικό εργαλείο  αξιολόγησης που θα στηρίξει την περαιτέρω ανάπτυξη και εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στην ΕΕ βασίζονται αποκλειστικά και μόνο στην έκθεση SOER 2020, αλλά ότι ανάλογα με το πεδίο του ενδιαφέροντός τους ανατρέχουν σε συγκεκριμένους θεματικούς τομείς τους οποίους εμπλουτίζουν με εκτενέστερες πληροφορίες.

Οι χώρες χρησιμοποιούν επίσης την έκθεση SOER ως σημείο αναφοράς, ιδίως σε ό,τι αφορά τα όσα συμβαίνουν σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Εντούτοις, είναι σαφές ότι πολλές από τις λύσεις είναι διασυνοριακές, και πολλά από τα ζητήματα τα οποία εξετάζουμε είναι παγκόσμιας εμβέλειας και δεν περιορίζονται σε συγκεκριμένες χώρες όπως, για παράδειγμα, ο ρόλος των διαφόρων φορέων χρηματοδότησης προς όφελος διαφορετικών πτυχών της μετάβασης προς τη βιωσιμότητα. Όσον αφορά τον τομέα του φυσικού κεφαλαίου, οι δημόσιες επενδύσεις είναι εκείνες που θα πρέπει να αυξηθούν, ενώ στον τομέα της ενέργειας και των μεταφορών, η ιδιωτική και δημόσια χρηματοδότηση είναι πιο διαδεδομένες. Αυτό ισχύει σχεδόν σε όλες τις χώρες.

Πώς εκπονήθηκε η έκθεση SOER 2020; Μπορείτε να μας εξηγήσετε τη διαδικασία που ακολουθήθηκε;

Η SOER 2020 είναι μια πολύ μεγάλη έκθεση. Στην εκπόνησή της συνέβαλαν περίπου 20 επικεφαλής συντάκτες και 40 επιπλέον συνεργάτες. Αποτελείται από περίπου 500 σελίδες, των οποίων το περιεχόμενο διαμορφώθηκε και συντάχθηκε τα τελευταία 3,5 χρόνια. Ωστόσο, οι εν λόγω σελίδες δεν αποτελούν παρά μόνο την κορυφή ενός παγόβουνου που αποτελείται από περίπου 50 εκθέσεις και ενημερωτικά δελτία τα οποία εκπονεί ο ΕΟΠ ετησίως. Στην πραγματικότητα, η έκθεση SOER 2020 αποτελεί την καταγραφή των ενεργειών μας κατά την τελευταία πενταετία, και πιο συγκεκριμένα από το 2015 που είχε δημοσιευθεί η τελευταία έκθεση SOER. Το έργο αυτό αντιστοιχεί σε σχεδόν 300 εκθέσεις και ενημερωτικά δελτία που στηρίζουν την έκθεση SOER 2020 και τα οποία υποστηρίζονται με τη σειρά τους από δείκτες και άλλα (διαδικτυακά) προϊόντα.

Η έκθεση SOER 2020 βασίστηκε σε μια επαναληπτική και ολοκληρωμένη προσέγγιση για την ενίσχυση της ανάλυσης των διασυνδέσεων μεταξύ των διαφόρων θεμάτων. Η αξιολόγηση περιλαμβάνει επίσης περίπου 100 σελίδες παραπομπών, με έμφαση στην επιστημονική τεκμηρίωση των δηλώσεών μας.

Η παράθεση αναφορών ανέκαθεν είχε μεγάλη σημασία για όλες τις εκθέσεις SOER όπως, άλλωστε, και η επιστημονική ακρίβεια σε επίπεδο διατύπωσης και αναθεώρησης. Για την παρούσα έκθεση, επιλέξαμε σκοπίμως να χρησιμοποιήσουμε μια βελτιωμένη προσέγγιση για την αξιολόγηση και την κοινοποίηση πτυχών της ποιότητας και της αβεβαιότητας. Αυτό αντικατοπτρίζεται σε ολόκληρη την έκθεση, με τη συμπερίληψη συνοπτικών αναλυτικών πινάκων στους οποίους οι αναγνώστες μπορούν να βρουν πληροφορίες σχετικά με προηγούμενες τάσεις και προβλέψεις, καθώς και σχετικά με την αξιοπιστία των αποδεικτικών στοιχείων, τον βαθμό στον οποίο έχει ληφθεί υπόψη η κρίση εμπειρογνωμόνων, καθώς και σχετικά με τυχόν κενά που υπάρχουν σε επίπεδο βασικών δεδομένων και πληροφοριών.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα;

Ήδη βλέπουμε να υλοποιούνται τα επόμενα βήματα, καθώς η έκθεση SOER 2020 συμβάλλει στο έργο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Επιπλέον, θα εκπονήσουμε μια έκθεση παρακολούθησης το επόμενο έτος, η οποία θα επικαιροποιήσει ορισμένα μέρη της έκθεσης SOER 2020. Για παράδειγμα, θα συμπεριλάβουμε μια νέα εκτίμηση της βιοποικιλότητας και της φύσης με βάση τις τελευταίες εκθέσεις για την περίοδο 2013-2018 που εκπονήθηκαν σύμφωνα με τις οδηγίες για τα πτηνά και τους οικοτόπους. Σκοπός της εν λόγω έκθεσης παρακολούθησης είναι, μεταξύ άλλων, να αναδειχθούν τρόποι με τους οποίους η γνώση μπορεί να στηρίξει δράσεις για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων που απορρέουν από τη δέσμη μέτρων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

Η εν λόγω προσέγγιση θα στηρίξει επίσης τις δομικές μονάδες για την εκπόνηση της έκθεσης SOER 2025. Σχεδιάζουμε να διατηρήσουμε τη βασική δομή της έκθεσης SOER 2020 με θεματικές και τομεακές αξιολογήσεις, συνοδεύοντάς την από μια προσέγγιση που θα βασίζεται στα συστήματα και στην εύρεση λύσεων, μιας και διαπιστώνουμε την ολοένα αυξανόμενη σημασία τους.