EEA's rapport ‘Het milieu in Europa — staat en vooruitzichten 2020’ speelt een bepalende rol in de ondersteuning van Europa's vernieuwde ijver voor duurzaamheid

Wat zijn de belangrijkste boodschappen van het SOER 2020-rapport?  Hoe kwamen jullie tot deze conclusies?

Het rapport ‘Het milieu in Europa — staat en vooruitzichten 2020’ dringt er bij de Europese landen, leiders en beleidsmakers op aan om de kans te grijpen en in de komende tien jaar de acties drastisch op te voeren om Europa weer op weg te helpen met zijn milieudoelstellingen op (middel)lange termijn en zo onomkeerbare veranderingen en schade aan ons milieu te voorkomen. Het beeld dat we schetsen is spoedeisend en enigszins negatief, maar het is belangrijk om op te merken dat SOER 2020 een oplossingsgerichte aanpak omvat voor de uitdagingen waar we voor staan en dat we nog altijd van koers kunnen veranderen. Het rapport bevat een volledig deel – drie hoofdstukken – over het begrip van systemen (zoals energie, mobiliteit en voeding) en een pleidooi voor de noodzaak en het nut van een systeembenadering. Zo kunnen systemen begrepen worden en kan er oplossingsgerichte kennis op de tafel gelegd worden. In het rapport wijzen we op tamelijk concrete aangrijpingspunten, bijvoorbeeld met betrekking tot regeringen en bestuur in ruimere zin, steden en financiën en fiscale systemen.

Waarom is SOER 2020 zo belangrijk?

Het vlaggenschiprapport van het EEA verschaft een allesomvattend overzicht van de situatie in Europa in verband met het milieu en klimaat. Bij de oprichting van het EEA zijn we verplicht dit overzicht om de vijf jaar op te maken. Belangrijker echter is dat vele mensen er aandacht aan schenken, vooral bij de instellingen van de Europese Unie, omdat het onze ruime milieu- en klimaatbeoordeling koppelt aan een breed spectrum van Europese beleidsdoelstellingen.  Daarom is het onder de aandacht gebracht van besluitvormers zoals dat bij geen enkele ander rapport van het EEA gebeurt. Ook wordt het gebruikt als referentiepunt in vele zaken.

SOER 2020 is al gebruikt om de mededeling van de Europese Green Deal te ondersteunen. Deze mededeling werd ook korte tijd nadat het rapport was uitgegeven, voorgesteld. De Europese Commissie heeft ons rapport ook erkend als een belangrijke beoordeling die de verdere ontwikkeling en implementatie van de Europese Green Deal zal onderbouwen.  Dit betekent niet dat de Europese beleidsmakers enkel SOER 2020 in ogenschouw nemen. Afhankelijk van hun vakgebied zouden ze echter te rade gaan bij specifieke thematische gebieden om hun kennis aan te vullen met meer diepgaande informatie.

Landen gebruiken SOER ook als een referentiepunt, in het bijzonder voor wat er aan het gebeuren is op Europese schaal. Het is echter duidelijk dat veel van de oplossingen grensoverschrijdend zijn. Ook zijn vele van de kwesties die we aanstippen universeel en niet beperkt tot specifieke landen, zoals de rol van verschillende financieringsorganen voor verschillende aspecten van duurzaamheidsovergangen.  Als je kijkt naar natuurlijk kapitaal zullen hoofdzakelijk overheidsinvesteringen aangetrokken moeten worden, terwijl in energie en transport private en publieke financieringsaandelen gebruikelijker zijn. Dit geldt voor bijna alle landen.

Hoe werd SOER 2020 opgesteld? Kunt u de werkwijze uitleggen?

SOER 2020 is een omvangrijk rapport. Er waren ongeveer 20 hoofdauteurs en 40 extra medewerkers betrokken bij het opstellen ervan. Het rapport telt ongeveer vijfhonderd pagina's, die de afgelopen drie en een half jaar werden geconceptualiseerd en opgesteld. Deze pagina's zijn echter maar het topje van de ijsberg van de ruwweg 50 rapporten en briefings die het EEA elk jaar opstelt. In feite maakt SOER 2020 de balans op van wat we de voorbije vijf jaar hebben gedaan sinds de publicatie van het laatste SOER in 2015. Dit komt neer op bijna driehonderd rapporten en briefings die SOER 2020 onderbouwen en deze werken werden dan weer ondersteund door indicators en andere (webgebaseerde) werken.

Het SOER 2020-rapport ging van start met een erg iteratieve en geïntegreerde benadering om de analyse van verbanden tussen thema's te versterken. Het rapport omvat ook ongeveer honderd pagina's referenties, wat de ondersteuning van onze beweringen met wetenschappelijk bewijs beklemtoont.

Het is altijd van essentieel belang geweest dat elk SOER van referenties werd voorzien, ook wanneer het wetenschappelijke nauwkeurigheid met betrekking tot de bewoording en het revisieproces betreft. Voor dit rapport maakten we de weloverwogen keuze om te investeren in een verbeterde benadering van de beoordeling en communicatie van aspecten van kwaliteit en onzekerheid. Dit wordt weerspiegeld in het hele rapport, inclusief bondige overzichtstabellen waarin lezers informatie kunnen vinden over voorbije tendensen en verwachtingen, maar ook over de betrouwbaarheid van het bewijs, de mate waarin deskundig oordeel is opgenomen en kerngegevens en hiaten in de informatie.

Wat zijn de volgende stappen?

We zijn ons al bewust van de volgende stappen nu het SOER 2020-rapport bijdraagt aan het werk van de Europese Green Deal. Voorts zullen we volgend jaar een vervolgrapport uitwerken, dat enkele delen van SOER 2020 zal bijwerken. Dit zal bijvoorbeeld een nieuwe biodiversiteits- en natuurbeoordeling omvatten gebaseerd op de laatste berichtgeving van 2013-2018 onder de vogel- en habitatrichtlijnen. Dat is het doel van deze opvolging, ook wordt er getoond hoe kennis acties kan ondersteunen die toewerken naar de prioriteiten voortkomend uit de Europese Green Deal.

Deze benadering zal ook de bouwstenen ondersteunen voor SOER 2025, waar we ons nu op voorbereiden. We nemen ons voor de fundamentele structuur van SOER 2020 te behouden, met thematische en sectorale beoordelingen aangevuld met een systeem- en oplossingsgericht perspectief, aangezien dit steeds relevanter wordt.