Het klimaat, de natuur en de mensheid vragen onze aandacht

Het Europese milieu: een uitdaging voor iedereen

Om de vijf jaar brengt het Europees Milieuagentschap een uitgebreid verslag uit over de stand van zaken en vooruitzichten op het gebied van het milieu in Europa. De zesde editie met de titel ‘Het Europese milieu - staat en vooruitzichten 2020’, werd onlangs gepubliceerd en versterkt de groeiende oproep tot gedurfde, vastberaden en onmiddellijke acties. SOER 2020 laat zien dat de Europese wetgeving en beleidsdoelstellingen op vele fronten geslaagd zijn. De uitstoot van verontreinigende stoffen in de lucht is gedaald, de uitstoot van broeikasgassen is afgenomen en een groter deel van de Europese land- en zeegebieden is nu beschermd. Ook hergebruikt Europa een groter deel van zijn stedelijk afval. Hoewel het tempo van deze verbeteringen zeer hoog ligt, is het onvoldoende gezien de grote uitdagingen die voor ons liggen.

SOER 2020 bevestigt dat onze productie- en consumptiesystemen nog steeds meer grondstoffen uit de natuur halen en sneller dan de natuur in een bepaalde periode kan aanvullen. Bovendien komen er verontreinigende stoffen in het milieu terecht door de manier waarop we goederen en diensten produceren en consumeren. Deze verontreinigende stoffen hebben de neiging zich te vermengen en op te stapelen, met alle gevolgen van dien voor ecosystemen en de menselijke gezondheid. In combinatie met de gevolgen van de klimaatcrisis en het verlies aan biodiversiteit wordt onze toekomst dus steeds fragieler. Vele gemeenschappen en groepen in heel Europa hebben hier al de invloed van ondervonden. Boeren hebben te maken met onvoorspelbare weersomstandigheden. Miljoenen Europeanen worden nog steeds blootgesteld aan schadelijke niveaus van luchtvervuiling of krijgen vaker te maken met overstromingen. Stedelijke gebieden blijven productieve landbouwgrond in beslag nemen en de ontwikkeling van de infrastructuur blijft het landschap versnipperen. Als Europa een aantal van deze verontrustende trends wil ombuigen, moet het gaan samenwerken met andere regio's en mondiale partners.

Gaan voor een betere uitvoering en een systeem benadering

De Europese landen moeten de goedgekeurde wetgeving volledig gaan uitvoeren. Dit zal zeker verdere verbeteringen opleveren. Maar desondanks deze wetgeving bevestigen de bevindingen van SOER 2020 ook dat een verbeterd rendement, zoals efficiëntere auto's of schonere brandstoffen, niet zal volstaan om veranderingen tot stand te brengen in het gehele systeem. Dergelijke stappen zullen niet leiden tot een schoon mobiliteitssysteem. Stedelijk afval sorteren zal niet leiden tot een circulaire economie. Producten en productieprocessen moeten zodanig worden ontworpen dat de gewonnen grondstoffen binnen de economie blijven. We moeten de belangrijkste systemen die onze economieën en ons dagelijks leven onderbouwen, opnieuw overwegen, ontwerpen en opbouwen, te beginnen met de energie-, voedsel- en mobiliteitssystemen. Enkel op die manier kunnen we het volgende bereiken: koolstofneutraliteit, een circulaire economie, een strategie om alle verontreiniging tot nul terug te dringen en een rechtvaardige samenleving. Zonder de betrokken groepen te ondersteunen, hebben deze veranderingen geen enkele kans van slagen. Een gezond en eerlijk voedselsysteem moet het gebruik van chemische stoffen in de landbouw verminderen en het landschapsbeheer verbeteren. Tegelijkertijd moet het zorgen voor een hoge productiviteit en een beter inkomen voor de boeren.

Deze grote aanpassingen kunnen enkel tot stand komen met de juiste investeringen. Alleen door duurzame oplossingen op te schalen en te versnellen, en niet-duurzame en vervuilende praktijken geleidelijk aan af te schaffen of stop te zetten, kan dit bereikt worden. De juiste investeringen - in mensen, innovatie en schone industrieën - kunnen betere kansen creëren en een hogere levenskwaliteit voor iedereen.

We moeten de belangrijkste systemen die onze economieën en ons dagelijks leven onderbouwen, opnieuw bedenken, ontwerpen en opbouwen, te beginnen met de energie-, voedsel- en mobiliteitssystemen. Enkel op die manier kunnen we het volgende bereiken: koolstofneutraliteit, een circulaire economie, een strategie om alle verontreiniging tot nul terug te dringen en een rechtvaardige samenleving.

Een veelbelovende reactie op het beleid: de Europese Green Deal

De hoofdconclusies uit ons SOER 2020-verslag sluiten nauw aan op de conclusies in de communicatie van de Europese Green Deal dat vorige week werd gepubliceerd door de Europese Commissie. In de communicatie wordt een actieplan voor de komende vijf jaar geschetst, waarin de Commissie-Von der Leyen een aantal voorstellen zal doen. Het gaat onder meer om een aanzienlijke verhoging van de Europese klimaatambities, een strategie rond biodiversiteit, schone mobiliteit en duurzame financiën. Dit alles wordt ondersteund door nauw op elkaar afgestemde Europese fondsen en het Just Transition Mechanism dat mensen helpt die door deze overgang worden getroffen. De overeenkomst zal een rol spelen in de Europese verwezenlijking van de mondiale doelstellingen, met inbegrip van de VN-doelstellingen voor duurzame ontwikkeling.

De Europese Green Deal van de Europese Commissie ontving grote steun in het Europees Parlement en de Europese Raad. Dit toont de visie en de vastberadenheid van Europa om een nieuwe weg in te slaan richting een duurzame en rechtvaardige samenleving. Het bestaat uit een Europese beleidsreactie op de groeiende oproep van een toenemend aantal Europeanen om gedurfde maatregelen te nemen. Vele mensen in Europa, van studenten en gezinnen tot steden en regio's, hebben al actie ondernomen in deze richting. Maar de Europese Green Deal vormt nu een ongekende gelegenheid: het schetst een gemeenschappelijke en coherente visie voor een heel continent.

Het zal niet eenvoudig zijn om de visie van de Europese Green Deal te verwezenlijken. De communicatie die vorige week werd voorgesteld, is slechts het begin van een lang proces. Tijdens deze uitdagende, maar opwindende reis zet het Europees Milieuagentschap zich in om de best beschikbare kennis te leveren ter ondersteuning van het milieu- en klimaatdebat in Europa.