Ώρα για δράση για το κλίμα, τη φύση και τον άνθρωπο

Η Κατάσταση του περιβάλλοντος στην Ευρώπη: η επικείμενη πρόκληση

Κάθε πέντε χρόνια, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος εκπονεί μια αναλυτική έκθεση σχετικά με την κατάσταση και τις προοπτικές του περιβάλλοντος στην Ευρώπη. Η έκτη έκδοση με τίτλο «Το Ευρωπαϊκό περιβάλλον — κατάσταση και προοπτικές 2020», που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, ενισχύει τις αυξανόμενες εκκλήσεις για τολμηρή, αποφασιστική και άμεση δράση. Η έκθεση SOER 2020 αποδεικνύει ότι η Ευρωπαϊκή νομοθεσία και οι στόχοι πολιτικής έχουν κερδίσει τη μάχη σε πολλά περιβαλλοντικά μέτωπα. Οι εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων καθώς και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έχουν μειωθεί, το μεγαλύτερο ποσοστό των εδαφών και των θαλάσσιων περιοχών της Ευρώπης είναι πλέον προστατευμένα, και η Ευρώπη ανακυκλώνει όλο και περισσότερο τα αστικά της απόβλητα. Παρόλο που τα οφέλη αυτά είναι σημαντικά, ο ρυθμός προόδου που παρατηρείται δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση των επικείμενων προκλήσεων.

Η έκθεση SOER 2020 αποδεικνύει ότι τα συστήματα παραγωγής και κατανάλωσης εξακολουθούν να αντλούν περισσότερους φυσικούς πόρους και με ρυθμό ταχύτερο του φυσικού ρυθμού αναπλήρωσής τους σε δεδομένη χρονική περίοδο. Επιπλέον, ο τρόπος που παράγουμε και καταναλώνουμε αγαθά και υπηρεσίες οδηγεί στην έκλυση ρύπων στο περιβάλλον. Οι ρύποι αυτοί τείνουν να αναμειγνύονται και να συσσωρεύονται, υποβαθμίζοντας τα οικοσυστήματα και την ανθρώπινη υγεία. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τον αντίκτυπο της κλιματικής κρίσης και της απώλειας της βιοποικιλότητας, κάνει το μέλλον μας να φαντάζει ακόμα πιο αβέβαιο. Πολλές κοινότητες και ομάδες ανά την Ευρώπη πλήττονται ήδη από τις συνέπειες αυτές. Οι γεωργοί αντιμετωπίζουν απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες. Εκατομμύρια Ευρωπαίοι εξακολουθούν να εκτίθενται σε επιβλαβή επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης ή σε συχνότερες πλημμύρες. Οι αστικές περιοχές εξακολουθούν να καταλαμβάνουν παραγωγικές αρόσιμες εκτάσεις και η ανάπτυξη των υποδομών συνεχίζει να κατακερματίζει το τοπίο. Για την ανατροπή ορισμένων από τις ανησυχητικές αυτές τάσεις, η Ευρώπη πρέπει να συνεργαστεί με άλλες περιοχές και παγκόσμιους εταίρους.

Στόχευση στην καλύτερη εφαρμογή των μέτρων και στα βασικά συστήματα

Οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να διασφαλίζουν την πλήρη εφαρμογή της νομοθεσίας που έχει ήδη θεσπισθεί, μιας και είναι βέβαιο πως έτσι θα επιτευχθούν περαιτέρω βελτιώσεις. Επιπλέον, τα πορίσματα της έκθεσης SOER 2020 επιβεβαιώνουν επίσης ότι τα σταδιακά οφέλη σε επίπεδο απόδοσης, όπως η κατασκευή αποτελεσματικότερων αυτοκινήτων ή καθαρότερων καυσίμων, δεν επαρκούν για την επίτευξη μιας συστημικής αλλαγής. Τα μέτρα αυτά δεν είναι ικανά να οδηγήσουν σε ένα σύστημα καθαρής κινητικότητας. Η διαλογή των αστικών αποβλήτων δεν θα οδηγήσει σε μια κυκλική οικονομία. Τα προϊόντα και οι διαδικασίες παραγωγής πρέπει να σχεδιάζονται κατά τέτοιο τρόπο ώστε οι εξαγόμενοι πόροι να διατηρούνται εντός της οικονομίας. Για την επίτευξη ουδέτερου ισοζυγίου διοξειδίου του άνθρακα, κυκλικής οικονομίας, στρατηγικής μηδενικής ρύπανσης, καθώς και μιας δίκαιης οικονομίας, πρέπει να επανεξετάσουμε, να ανασχεδιάσουμε και να ανοικοδομήσουμε τα συστήματα στα οποία στηρίζονται οι οικονομίες μας αλλά και η καθημερινή μας ζωή, αρχίζοντας από το ενεργειακό σύστημα, το σύστημα τροφίμων και το σύστημα κινητικότητας. Οι εν λόγω αλλαγές δεν μπορούν να επιτευχθούν χωρίς τη στήριξη των θιγόμενων ομάδων. Για την επίτευξη ενός υγιεινού και δίκαιου συστήματος τροφίμων απαιτείται η μείωση της χρήσης χημικών στη γεωργία και η καλύτερη διαχείριση της γης, σε συνδυασμό με τη διασφάλιση υψηλότερης παραγωγικότητας και καλύτερης ποιότητας ζωής για τους αγρότες.

Αυτές οι μετασχηματιστικές αλλαγές απαιτούν την πραγματοποίηση των κατάλληλων επενδύσεων για την αναβάθμιση και την επιτάχυνση βιώσιμων λύσεων, τη σταδιακή κατάργηση ή τη διακοπή της χρήσης μη βιώσιμων και ρυπογόνων πρακτικών. Οι σωστές επενδύσεις —στους ανθρώπους, την καινοτομία και τις καθαρές βιομηχανίες— μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία καλύτερων ευκαιριών και στη διασφάλιση καλύτερης ποιότητας ζωής για όλους.

Για την επίτευξη ενός ουδέτερου ισοζυγίου διοξειδίου του άνθρακα, μιας κυκλικής οικονομίας, μιας στρατηγικής μηδενικής ρύπανσης, καθώς και μιας δίκαιης κοινωνίας, πρέπει να επανεξετάσουμε, να ανασχεδιάσουμε και να ανοικοδομήσουμε τα συστήματα στα οποία στηρίζονται οι οικονομίες μας αλλά και η καθημερινή μας ζωή, αρχίζοντας από το ενεργειακό σύστημα, το σύστημα τροφίμων και το σύστημα 

Ένα ελπιδοφόρο πολιτικό μέτρο: Ευρωπαϊκή Πράσινη συμφωνία

Η ανακοίνωση για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία που δημοσιεύτηκε την προηγούμενη εβδομάδα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αντικατοπτρίζει τα εν λόγω βασικά συμπεράσματα της έκθεσης SOER 2020.  Η ανακοίνωση θεσπίζει ένα σχέδιο δράσης για τα επόμενα πέντε έτη, εντός των οποίων η Επιτροπή της von der Leyen θα καταθέσει μια σειρά προτάσεων. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται η σημαντική αύξηση των φιλοδοξιών της ΕΕ για το κλίμα, μια στρατηγική για τη βιοποικιλότητα, η καθαρή κινητικότητα και η βιώσιμη χρηματοδότηση, οι οποίες στηρίζονται από στενά ευθυγραμμισμένα κονδύλια της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου ενός Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης για τη στήριξη των ατόμων που επηρεάζονται από αυτή τη μετάβαση. Η συμφωνία θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο για την πραγματική συμβολή της Ευρώπης στους παγκόσμιους στόχους, συμπεριλαμβανομένων των στόχων που έχουν τεθεί στο πλαίσιο των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ.

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η ευρεία υποστήριξη που έλαβε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποτελούν απτές ενδείξεις του οράματος και της αποφασιστικότητας της Ευρώπης να χαράξει μια νέα πορεία προς μια βιώσιμη και δίκαιη κοινωνία, και μια πανευρωπαϊκή πολιτική απάντηση στις αυξανόμενες εκκλήσεις για τολμηρή δράση από όλο και περισσότερους Ευρωπαίους. Μαθητές, οικογένειες, ολόκληρες πόλεις και περιφέρειες αλλά και πολλοί πολίτες σε όλη την Ευρώπη έχουν ήδη αρχίσει να κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αποτελεί, ωστόσο, μια πρωτοφανή ευκαιρία: θεσπίζει ένα κοινό και συνεκτικό όραμα για μια ολόκληρη ήπειρο.

Η επίτευξη του οράματος που περιγράφεται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία δεν θα είναι ένα εύκολο έργο. Η ανακοίνωση που παρουσιάστηκε την περασμένη εβδομάδα δεν είναι παρά μόνο η αρχή μιας μακράς διαδικασίας. Σε αυτό το δύσκολο αλλά και συναρπαστικό ταξίδι, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος δεσμεύεται να παρέχει τις βέλτιστες γνώσεις που έχει στη διάθεσή του προκειμένου να στηρίξει τον διάλογο για το κλίμα και το περιβάλλον στην Ευρώπη.