Focus op gezondheid: verontreiniging naar nul voor een gezonder leven in Europa

Gezondheidsproblemen en vroegtijdige sterfte hebben niet alleen gevolgen voor de direct getroffenen, maar ook voor familieleden, vrienden en zorgverleners die voor de zieken zorgen. Elk vroegtijdig sterfgeval betekent een verlies van een familielid; elke ziektedag is een gemiste dag op school of op het werk en ook een verpleeg- of behandeldag voor de verzorgers. Het menselijk leed en de economische kosten van vroegtijdige sterfte en ziekte vormen een zware last voor individuen en gezinnen, maar ook voor de samenleving. De COVID-19-pandemie heeft laten zien hoe kwetsbaar we zijn wanneer we worden geconfronteerd met een grootschalige gezondheidscrisis. Milieuverontreiniging is een net zo wijdverbreide gezondheidscrisis, maar dan een die zich trager voltrekt. 

Milieuverontreiniging heeft gevolgen voor onze gezondheid en de kwaliteit van ons leven 

EEA heeft diverse beoordelingen gepubliceerd waarin wordt gekeken naar milieuvervuiling en de gevolgen daarvan voor de gezondheid. Uit ons meest recente rapport over de luchtkwaliteit blijkt dat tientallen jaren van maatregelen op het gebied van luchtverontreiniging de luchtkwaliteit op het hele continent aanzienlijk hebben verbeterd. Weliswaar heeft dit geleid tot een daling van het aantal vroegtijdige sterfgevallen als gevolg van luchtverontreiniging, maar toch overlijden in de EU nog steeds ongeveer 300 000 mensen per jaar vroegtijdig als gevolg van blootstelling aan één bepaalde vorm van luchtvervuiling, namelijk fijnstof. Meer dan de helft van deze vroegtijdige sterfgevallen zou kunnen worden voorkomen als de EU-lidstaten hun PM_2,5-uitstoot zouden verlagen tot de richtwaarden van de WHO. 

Uit onze beoordelingen blijkt ook dat de ziektelast door milieufactoren niet gelijk verdeeld is over Europa en over verschillende bevolkingsgroepen. Het is niet verwonderlijk dat de gezondheidsschade groot is in gebieden met veel milieuvervuiling. Omgekeerd zien we in gebieden waar de vervuiling en de blootstellingsniveaus zijn afgenomen, verbeteringen op gezondheidsgebied. 

Sommige regio’s en groepen, zoals jonge kinderen en ouderen, ondervinden meer last van vervuiling en krijgen als gevolg daarvan vaker gezondheidsproblemen, doordat ze kwetsbaarder zijn. Langdurig lijden aan een ziekte kan de levenskwaliteit aanzienlijk verminderen, niet alleen fysiek, maar ook economisch en sociaal. De pandemie en de daarmee gepaard gaande lockdowns hebben ook aangetoond hoe kwetsbaar velen van ons zijn wanneer ze geïsoleerd raken of langdurig ziek worden. 

Schoner milieu, gezondere mensen  

Het goede nieuws is dat een groot deel van de ziektelast als gevolg van milieufactoren kan worden voorkomen door maatregelen te nemen om de toestand van het milieu te verbeteren en de verontreiniging tot nul terug te brengen. In juni publiceert EEA een onderzoek naar gevallen van kanker en de milieudeterminanten ervan. Uit dit onderzoek, waarin aandacht wordt besteed aan uiteenlopende verontreinigende stoffen, komt naar voren dat een aanzienlijk deel van de gevallen van kanker in Europa verband houdt met de blootstelling aan bepaalde stoffen in het milieu en op de werkplek. Dit betekent dat deze gevallen van kanker kunnen worden voorkomen door strengere maatregelen om de verontreiniging terug te dringen. 

Het nieuwe onderzoek is het eerste in een reeks onderzoeksrapporten over de gezondheidsvoordelen van een schoner milieu. EEA’s werk op dit gebied zal later dit jaar en volgend jaar leiden tot de publicatie van studies over hart- en vaatziekten en luchtwegaandoeningen.   

In de komende weken zullen we onze monitor voor de luchtkwaliteit in Europese steden actualiseren. Daaruit komt duidelijk naar voren dat de lucht in sommige steden veel schoner is dan in andere. We onderzoeken ook hoe luchtverontreiniging kinderen treft en wat er kan worden gedaan om hen te beschermen. Geluidshinder is een ander punt van zorg in de stedelijke omgeving. Sommige steden slagen erin geluidshinder terug te dringen en stille plekken in stedelijke groene gebieden te creëren. Al deze informatie zal worden gebundeld in een milieugezondheidsatlas, die eveneens in de eerste helft van volgend jaar zal worden gepubliceerd. 

Onze activiteiten op het gebied van milieudeterminanten van gezondheidsproblemen in Europa hangen nauw samen met onze inspanningen om de verontreiniging tot nul terug te brengen. In dit kader willen wij een baselinebeoordeling publiceren over de doelstellingen van het EU-actieplan Verontreiniging naar nul. Dit actieplan is erop gericht vervuiling aan de bron aan te pakken in plaats van achteraf. Hierdoor kunnen negatieve gevolgen voor zowel de gezondheid van de mens als het milieu worden voorkomen. Bij onze baselinebeoordeling zal niet alleen worden gekeken naar de verbanden met gezondheid, maar ook naar verbanden met ecosystemen en maatschappelijke productie- en consumptiesystemen. 

Alle maatregelen en investeringen ter vermindering van vervuiling in overeenstemming met het EU-actieplan zullen ertoe bijdragen de gezondheid van ons allemaal én de gezondheid van ons milieu te verbeteren. Uiteindelijk is voorkomen beter dan genezen.   

Hans Bruyninckx 

Uitvoerend directeur EEA  

Hoofdartikel gepubliceerd in de nieuwsbrief van EEA, juni 2022