News

Mengun, ofnotkun og loftslagsbreytingar ógna viðnámsþoli vatns í Evrópu

Breyta tungumáli

Þessi vefsíða er með takmarkaða virkni með slökkt á javascript. Vinsamlegast gakktu úr skugga um að javascript sé virk í vafranum þínum.

News Útgefið 18 Nov 2024 Síðast breytt 18 Nov 2024

4 min read

Photo: © Stefano Scagliarini, My City /EEA

Topics: Vatns- og hafssvæði

Mengun, hnignun búsvæða, áhrif loftslagsbreytinga og ofnotkun ferskvatnsauðlinda setja þrýsting á stöðuvötn, ár, strandsjó og grunnvatn sem aldrei fyrr. Samkvæmt stærsta mati á heilsu vatnshlota Evrópu, sem birt var í dag af Umhverfisstofnun Evrópu (EEA), er Evrópa ekki á réttri leið til að ná markmiðum sínum um að bæta heilsu vatns samkvæmt reglum ESB. Betri vatnsstjórnun er lykillinn að því að bæta vatnsþol, draga úr þrýstingi á vatn og tryggja evrópskum borgurum, náttúrunni og iðnaðinum nóg af gæðavatni.

This product has been translated for convenience purposes only using the services of the Centre of Translation for the bodies of the EU. While every effort has been made to ensure accuracy and completeness, we cannot guarantee it. Therefore, it should not be relied upon for legal or official purposes. The original English text should be considered the official version.

Landbúnaður er mesti áhrifavaldurinn sem setur þrýsting bæði á yfirborð og grunnvatn, samkvæmt skýrslu EEA „Ástand vatns í Evrópu 2024: þörfin fyrir bætt viðnámsþol vatns“. Þetta stafar af vatnsnotkun og mengun vegna mikillar notkunar næringarefna og varnarefna, samkvæmt eigin eftirliti aðildarríkjanna. Landbúnaður er langhæsti nettóvatnsneytandi í Evrópu og án breytinga á starfsháttum er líklegt að eftirspurn frá áveitulandbúnaði aukist með loftslagsbreytingum.

Skýrsla EEA sýnir að þrátt fyrir nokkrar framfarir verða vötn og vatnavistkerfi Evrópu enn fyrir alvarlegum áhrifum af efnum, aðallega vegna aðallega af loftmengun frá kolaknúnri orkuframleiðslu og dreifðri mengun af völdum næringarefna og skordýraeiturs frá landbúnaði. Hnignun búsvæða er einnig útbreidd. Loftslagsbreytingar, sem hafa áhrif á veðurfar og setja aukið álag á vatnsauðlindir og stjórnun, gera verndun vatnavistkerfa enn erfiðari.

Aðeins 37 % af yfirborðsvatnshlotum Evrópu náðu "góðu" eða "háu" vistfræðilegu ástandi, mælikvarða á heilbrigði vatnavistkerfa, samkvæmt rammatilskipun ESB um vatn og aðeins 29 % náðu góðu efnafræðilegu ástandi á tímabilinu 2015-2021, samkvæmt gögnum frá aðildarríkjum ESB.

Heilbrigði vatnsins í Evrópu er ekki gott. Vatnið okkar stendur frammi fyrir fordæmalausum áskorunum sem ógna vatnsöryggi Evrópu. Við þurfum að tvöfalda viðleitni okkar til að endurheimta heilbrigði dýrðmæta áa okkar, vatna, strandsvæða og annarra vatnshlota og tryggja að þessi mikilvæga auðlind sé viðnámsþolin og örugg fyrir komandi kynslóðir.

Leena Ylä-Mononen
Framkvæmdastjóri EEA

Takmarkaðar framfarir hingað til

Með ráðstöfunum sem aðildarríkin hafa gripið til hefur tekist að koma í veg fyrir frekari hnignun á ástandi vatns í ESB með því að takast á við hluta af efnamengun og bæta horfur sumra tegunda, s.s. kræklinga og krabbadýra, en engar heildarumbætur hafa komið fram frá síðasta vöktunarferli.

Grunnvatn í Evrópu er í betri stöðu en yfirborðsvatn, þar sem 77% eru í góðu efnafræðilegu ástandi og hvað varðar framboð er sagt að 91% grunnvatns sé til staðar í nægilegu magni. En vandamál eru áfram til staðar hvað varðar mengun af völdum varnarefna og næringarefna. Neysluvatnið okkar kemur að stórum hluta úr grunnvatni, sem er líka nauðsynlegt fyrir iðnað, landbúnað og umhverfið.

Frestur sem settur var í vatnatilskipun ESB (e. Water Framework Directive - WFD) til að mæta góðu ástandi yfirborðs- og grunnvatns var 2015, og í síðasta lagi 2027. Miðað við núverandi þróun verður þessu marki ekki náð.

Leiðin fram á við

Það er hægt að bæta viðnámsþol vatns í Evrópu. Að draga úr vatnsnotkun og bæta skilvirkni er lykillinn að því að takast á við vatnsálag í landbúnaði, iðnaði og á heimilum. Markmiðssetning, með áherslu á að spara vatn eða draga úr eftirspurn, gæti hjálpað til við að knýja fram aðgerðir og auðvelda eftirlit með framförum í átt til aukins viðnámsþols vatns. Uppfærðar og tímabærari upplýsingar um vatnsmagn og gæði eru einnig nauðsynlegar til að bæta vatnsstjórnun.

Það ætti að minnka þrýstinginn. Koma verður í veg fyrir mengun í samræmi við markmið aðgerðaáætlunar ESB um núllmengun. Til skamms tíma þarf að draga úr notkun og koma í veg fyrir losun skaðlegra efna og næringarefna í vatn.

Heilbrigð, líffræðileg lífríki ferskvatnsvistkerfis geta framleitt hágæða vatn, geymt kolefni og dregið úr áhrifum öfgakenndra veðuratburða. Þessu er hægt að ná með endurheimt náttúrunnar, sem felur í sér endurreisn áa og flæðarsvæða þeirra ásamt því að endurheimta votlendi og mólendi.

Um skýrsluna

EEA-skýrslan er stærsta úttekt á heilsu vatnshlota Evrópu, sem tekur til meira en 120.000 yfirborðsvatnshlota og 3,8 milljón km svæðis grunnvatnshlota í ESB og Noregi. Skýrslan er byggð á gögnum frá 19 aðildarríkjum ESB. Hún nær til 85% yfirborðsvatnshlota og 87% grunnvatnshlota í ESB-27.

Allar lykilniðurstöður og gögn sem greint hefur verið frá um aðildarríki ESB og Noreg er að finna í upplýsingakerfinu WISE um ferskvatn.

EEA skýrslan er einnig viðbót við væntanlegt mat framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins á 3. Stjórnunaráætlun fyrir vatnasvið og 2. Stjórnunaráætlun um flóðaáhættu sem mun gera úttekt á stöðu innleiðingar vatnatilskipunarinnar og flóðatilskipunarinnar í ESB.