Υγεία και περιβάλλον, ατμοσφαιρική ρύπανση και ηχορύπανση — Η ανάδειξη του έργου του ΕΟΠ

Catherine, γιατί δραστηριοποιείται ο ΕΟΠ στον τομέα της υγείας και του περιβάλλοντος; Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για την ευημερία μας;

Η ανθρώπινη υγεία και η υγεία των οικοσυστημάτων είναι άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους. Ο οργανισμός μας χρειάζεται καθημερινά καθαρό αέρα, νερό και τροφή για να μπορεί να λειτουργήσει. Ευημερούμε ως άνθρωποι και ως κοινότητες περνώντας χρόνο στη φύση, μέσα από τη σωματική άσκηση, τις κοινωνικές συναναστροφές και τη χαλάρωση. Την ίδια στιγμή, όταν ζούμε, εργαζόμαστε, πηγαίνουμε σχολείο ή παίζουμε σε μολυσμένα περιβάλλοντα, υποφέρει τόσο το σώμα όσο και το πνεύμα μας. Η προστασία της φύσης δεν έχει σχέση με την προστασία του πλανήτη. Έχει σχέση με τη διασφάλιση της υγείας και της ευημερίας, τόσο της δικής μας όσο και των παιδιών μας. Η πρόληψη της ρύπανσης αποτελεί μέτρο δημόσιας υγείας.

Οι μεγαλύτεροι άμεσοι κίνδυνοι για την υγεία μας είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση και η ηχορύπανση, ειδικά στις πόλεις. Μακροπρόθεσμα, η κλιματική αλλαγή συνιστά υπαρξιακή απειλή για τον ίδιο τον τρόπο ζωής μας. Αυτό περιλαμβάνει την άμεση απώλεια ανθρώπινων ζωών λόγω καύσωνα, δασικών πυρκαγιών και πλημμυρών, καθώς και πιο μακροπρόθεσμες απειλές για την παραγωγή τροφίμων λόγω των μεταβαλλόμενων καιρικών φαινομένων. Παρατηρούμε επίσης μεταβολές στην κατανομή των λοιμωδών νοσημάτων, καθώς τα έντομα-φορείς αυτών των νόσων μετακινούνται βόρεια λόγω αύξησης της θερμοκρασίας.  Γνωρίζουμε επίσης ότι ορισμένα χημικά είναι επικίνδυνα για την υγεία.

Τι έργο έχει αναλάβει ο ΕΟΠ μέχρι τώρα σε αυτόν τον τομέα;

Εργαζόμαστε για την καλύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το περιβάλλον επηρεάζει την υγεία και την ευημερία μας. Συλλέγουμε στοιχεία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι σε ολόκληρη την Ευρώπη εκτίθενται σε μια σειρά περιβαλλοντικών κινδύνων, μεταξύ των οποίων η ατμοσφαιρική ρύπανση, ο θόρυβος, η κλιματική αλλαγή και τα χημικά. Η πρόσφατη έκθεσή μας Healthy environment, healthy lives: how the environment influences health and well-being in Europe — European Environment Agency (Υγιές περιβάλλον, υγιείς ζωές: πώς το περιβάλλον επηρεάζει την υγεία και την ευημερία στην Ευρώπη — Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος) συγκεντρώνει τα πιο πρόσφατα στοιχεία και αξιολογεί τον αντίκτυπο για την υγεία. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι στην Ευρώπη ένας στους οκτώ θανάτους είναι αποτέλεσμα της περιβαλλοντικής ρύπανσης. Αυτοί οι θάνατοι μπορούν να προληφθούν και θα μπορούσαν να αποφευχθούν μέσα από προσπάθειες για τη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος.

Διερευνούμε επίσης τον τρόπο με τον οποίο οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι κατανέμονται σε ολόκληρη την κοινωνία και διαπιστώνουμε ότι τα πλέον ευάλωτα άτομα στην κοινωνία μας πλήττονται περισσότερο από περιβαλλοντικούς παράγοντες πίεσης. Οι κοινωνικά μειονεκτούσες κοινότητες εκτίθενται σε υψηλότερο φορτίο ρύπανσης. Οι φτωχότεροι άνθρωποι, τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και οι άνθρωποι με προβλήματα υγείας επηρεάζονται  περισσότερο αρνητικά από άλλους από τους περιβαλλοντικούς κινδύνους για την υγεία. Αυτή η άνιση κατανομή κινδύνου οξύνει περισσότερο τις υφιστάμενες ανισότητες στον τομέα της υγείας στην Ευρώπη.

Από τη θετική πλευρά τώρα, εξετάζουμε επίσης τα οφέλη που μας παρέχει η φύση. Ειδικότερα, η μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων στην Ευρώπη έχει πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας πόσιμο νερό, ενώ τα ευρωπαϊκά ύδατα κολύμβησης είναι εξαιρετικής ποιότητας και προσφέρουν ευκαιρίες για άσκηση και αναψυχή.

Πώς υποστηρίζει το έργο του ΕΟΠ την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία;

Το έργο του ΕΟΠ στον τομέα του περιβάλλοντος και της υγείας συγκεντρώνει τα διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η υγεία στην Ευρώπη επηρεάζεται από τη ρύπανση, την κλιματική αλλαγή και την υποβάθμιση των οικοσυστημάτων. Η πρόσφατη έκθεσή μας The European environment — state and outlook 2020 (Το ευρωπαϊκό περιβάλλον — κατάσταση και προοπτικές 2020) (SOER 2020) περιγράφει το πώς ο σημερινός τρόπος ζωής μας, όσον αφορά τα προϊόντα που παράγουμε και καταναλώνουμε, τη χρήση ενέργειας, τις επιλογές μέσων μεταφοράς και το σύστημα τροφίμων μας, οδηγεί στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Αυτό το γνωσιακό υπόβαθρο στηρίζει τις προσπάθειες για αλλαγή της τρέχουσας δυναμικής μέσω μιας μετάβασης στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

Alberto, γιατί η ποιότητα του αέρα είναι τόσο σημαντικός παράγοντας για την υγεία των Ευρωπαίων;

Η ατμοσφαιρική ρύπανση θεωρείται από μόνη της ο μεγαλύτερος περιβαλλοντικός κίνδυνος στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις μας, η έκθεση σε μικροσωματίδια (ο ρύπος με τις πιο σοβαρές επιπτώσεις για την ανθρώπινη υγεία) προκάλεσε περισσότερους από 400.000 θανάτους που θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί στην Ευρώπη το 2018. Αυτοί οι θάνατοι οφείλονταν κυρίως σε καρδιαγγειακές και αναπνευστικές νόσους και στον καρκίνο. Πέρα όμως από τις πολύ σοβαρές αυτές νόσους, υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις ότι η έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση συνδέεται και με άλλες επιπτώσεις για την υγεία. Μεταξύ αυτών θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τον επανεμφανισθέντα διαβήτη τύπου 2, τη συστημική φλεγμονή ή τις ψυχικές διαταραχές, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ και η άνοια.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση επηρεάζει επίσης το περιβάλλον, π.χ. μειώνοντας τη βιοποικιλότητα σε ορισμένα οικοσυστήματα και επηρεάζοντας την ανάπτυξη της βλάστησης και των καλλιεργειών. Επηρεάζει επίσης το δομημένο περιβάλλον, καταστρέφοντας π.χ. την πολιτιστική μας κληρονομιά.

Πώς έχει βελτιωθεί η κατάσταση κατά τα τελευταία λίγα χρόνια; Ποια προβλήματα μένουν ακόμα να αντιμετωπιστούν;

Η εφαρμογή πολιτικών και μέτρων σε ενωσιακό, εθνικό και τοπικό επίπεδο έχει οδηγήσει σε μείωση των εκπομπών όλων των ρύπων και η επακόλουθη μείωση της έκθεσης του πληθυσμού συνεπάγεται λιγότερες επιπτώσεις για την υγεία.

Οι εκπομπές διαφέρουν ανάλογα με τους ρύπους και τους οικονομικούς τομείς. Για παράδειγμα, η γεωργία και η χρήση καυσίμων για οικιακή θέρμανση είναι δύο από τους τομείς με τις περισσότερες δυνατότητες περαιτέρω μείωσης των εκπομπών. Ένα ακόμη πρόβλημα που εξακολουθεί να υπάρχει, παρά τον σταθερό περιορισμό του, είναι ότι συνεχίζουμε να πληρώνουμε βαρύ τίμημα από πλευράς θανάτων που θα μπορούσαν να προληφθούν. Η αυξανόμενη επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην παραγωγή ορισμένων ρύπων, όπως το όζον, συνιστά επίσης παράγοντα ανησυχίας, όπως και η ανάγκη αναζήτησης συνεργειών στον τομέα των πολιτικών για την καταπολέμηση τόσο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης όσο και της κλιματικής αλλαγής.

Eulalia, για ποιους λόγους παραβλέπεται συχνά η ηχορύπανση και τι κάνει ο ΕΟΠ σε αυτόν τον τομέα;

Πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι η ηχορύπανση αποτελεί σημαντικό πρόβλημα. Έχει αντίκτυπο στην υγεία μας. Όταν μιλάμε για αρνητικές επιπτώσεις του θορύβου για την υγεία μας, σκεφτόμαστε συνήθως περιπτώσεις όπως το να παρακολουθούμε μια συναυλία ή να βρισκόμαστε κοντά σε μια θορυβώδη μηχανή που βλάπτει την ακοή μας. Ωστόσο, αυτό που δεν συνειδητοποιούμε είναι ότι η διαρκής στάθμη θορύβου, π.χ. από την οδική κυκλοφορία, μπορεί να έχει άλλες συνέπειες, ο οποίες δεν συνδέονται με βλάβες της ακοής αλλά είναι πολύ σοβαρές, όπως η ισχαιμική καρδιοπάθεια, η παχυσαρκία, ο διαβήτης, κλπ. Οι αρχές αναγνωρίζουν ότι ο θόρυβος αποτελεί όντως πρόβλημα και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο διαθέτουμε μια ευρωπαϊκή οδηγία για τον περιβαλλοντικό θόρυβο από το 2002, καθώς και νέες κατευθυντήριες γραμμές από τον ΠΟΥ. Το πρόβλημα εντοπίζεται περισσότερο στην ανάληψη δράσεων και στη διάθεση οικονομικών μέσων για την υλοποίησή τους. Είναι ένα δύσκολο ζήτημα διότι, για παράδειγμα, ο πληθυσμός των πόλεων και των προαστίων αυξάνεται συνεχώς με αποτέλεσμα να αυξάνονται και οι ανάγκες κινητικότητας.

Το έργο του Οργανισμού στον τομέα του θορύβου επικεντρώνεται στην αξιολόγηση του αντίκτυπου της ηχορύπανσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.  Αξιολογούμε τον αντίκτυπο της έκθεσης στον θόρυβο για την υγεία του ευρωπαϊκού πληθυσμού, βάσει των πιο πρόσφατων ευρωπαϊκών δεδομένων.

Ποια είναι τα κύρια πορίσματα του ενημερωτικού σας σημειώματος; Ποια η διαφορά σε σχέση με την έκθεση του ΕΟΠ που δημοσιεύτηκε νωρίτερα στη διάρκεια του έτους;

Η έκθεση του ΕΟΠ Περιβαλλοντικός θόρυβος στην Ευρώπη δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο. Τώρα δημοσιεύουμε ένα ενημερωτικό σημείωμα  το οποίο περιγράφει τους κινδύνους για την υγεία λόγω της έκθεσης στον περιβαλλοντικό θόρυβο στην Ευρώπη. Το ενημερωτικό σημείωμα περιγράφει δείκτες που θα χρησιμοποιηθούν για την ενημέρωση των μελλοντικών στόχων προκειμένου να μειωθούν οι επιπτώσεις του θορύβου για την υγεία. Όσον αφορά συγκεκριμένες επιπτώσεις για την υγεία, εκτιμούμε ότι η χρόνια έκθεση στον θόρυβο προκαλεί 48.000 νέες περιπτώσεις καρδιοπάθειας και 12.000 πρόωρους θανάτους κάθε χρόνο στην Ευρώπη. Επιπλέον, 22 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από χρόνια υψηλή ενόχληση και 6,5 εκατομμύρια υποφέρουν από χρόνια σοβαρή διαταραχή ύπνου.

Πώς βλέπετε όλοι να εξελίσσεται το έργο στους τομείς σας κατά τα επόμενα χρόνια;

Αναμένουμε πιο ενεργό δραστηριοποίηση του ΕΟΠ σε αυτούς τους τομείς. Ελπίζουμε ότι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία θα αλλάξει σημαντικά τα δεδομένα στην Ευρώπη, γεγονός το οποίο θα οδηγήσει σε αύξηση της ευαισθητοποίησης όσον αφορά τα περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση και η ηχορύπανση, καθώς και σε καλύτερες πολιτικές.

Πέραν της Πράσινης Συμφωνίας, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δημοσίευσε πρόσφατα κατευθυντήριες οδηγίες για τον περιβαλλοντικό θόρυβο, ενώ αναμένεται να δημοσιεύσει και νέες κατευθυντήριες γραμμές για την ποιότητα του αέρα. Προσμένουμε ότι η δημοσίευση αυτών των κατευθυντήριων γραμμών θα αναδείξει ακόμη περισσότερο το πρόβλημα της ηχορύπανσης και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.