Zdrowie i środowisko, w tym zanieczyszczenie powietrza i hałas – działania EEA w centrum uwagi

Catherine, dlaczego EEA działa na rzecz zdrowia i środowiska? Jakie są największe zagrożenia dla naszego dobrostanu?

Zdrowie ludzi i zdrowie ekosystemów są ze sobą nierozerwalnie powiązane. Nasze ciała potrzebują codziennie czystego powietrza, wody i żywności aby funkcjonować. Jako ludzie i społeczności mamy się świetnie, spędzając czas na łonie natury, ćwicząc, spotykając się z innymi i relaksując się. Jednocześnie, gdy mieszkamy, pracujemy, chodzimy do szkoły lub bawimy się w zanieczyszczonych środowiskach, cierpią zarówno nasze ciała, jak i umysły. Celem ochrona przyrody nie jest więc  ochrona planety. Chodzi o zapewnienie zdrowia i dobrego samopoczucia naszego oraz naszych dzieci. Zapobieganie zanieczyszczeniu jest środkiem ochrony zdrowia publicznego.

Największymi bezpośrednimi zagrożeniami dla zdrowia są zanieczyszczenie powietrza i hałas, zwłaszcza w miastach. W dłuższej perspektywie zmiany klimatu stanowią zagrożenie egzystencjalne dla naszego sposobu życia. Obejmuje to bezpośrednio śmiertelność spowodowaną falami upałów, pożarami lasów i powodziami, a także długoterminowe zagrożenia dla produkcji żywności wynikające ze zmieniających się warunków atmosferycznych. Obserwujemy również zmiany w rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych, ponieważ owady będące nosicielami tych chorób przemieszczają się na północ wraz z ociepleniem klimatu. Wiemy również, że określone substancje chemiczne są niebezpieczne dla zdrowia.

Jakie działania podjęła dotychczas EEA w tej dziedzinie?

Pracujemy nad lepszym zrozumieniem tego, w jaki sposób nasze środowisko wpływa na nasze zdrowie i dobrostan. Gromadzimy dowody na to, w jaki sposób ludzie w całej Europie są narażeni na szereg zagrożeń dla środowiska, takich jak zanieczyszczenie powietrza, hałas, zmiany klimatu i substancje chemiczne. W naszym niedawnym sprawozdaniu pt. „Healthy environment, healthy lives: how the environment influences health and well-being in Europe – European Environment Agency” („Zdrowe środowisko, zdrowe życie: jak środowisko w Europie wpływa na zdrowie i samopoczucie – Europejska Agencja Środowiska”) zgromadzono najnowsze dowody i oceniono wpływ na zdrowie. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że w Europie jeden na osiem zgonów wynika z zanieczyszczenia środowiska. Tym zgonom można zapobiec i można ich uniknąć dzięki wysiłkom na rzecz poprawy jakości środowiska.

Badamy również, w jaki sposób ryzyko środowiskowe rozkłada się w społeczeństwie, i stwierdzamy, że osoby najbardziej wrażliwe w naszym społeczeństwie są najbardziej dotknięte środowiskowymi czynnikami stresogennymi. Społeczności znajdujące się w trudnej sytuacji społecznej są narażone na większe zanieczyszczenie. Uboższe osoby, dzieci, osoby starsze i osoby chore są cierpią bardziej niż inni z powodu środowiskowych zagrożeń dla zdrowia. Ta nierównomierna dystrybucja ryzyka pogłębia istniejące nierówności w zakresie zdrowia w Europie.

Natomiast jeśli chodzi o pozytywne aspekty, przyglądamy się również korzyściom, jakie przynosi przyroda. W szczególności zdecydowana większość mieszkańców Europy ma dostęp do wysokiej jakości wody pitnej, zaś wody w kąpieliskach w Europie są doskonałej jakości i stwarzają możliwości do ćwiczeń i rekreacji.

W jaki sposób wysiłki EEA wspierają Europejski Zielony Ład?

W ramach prac EEA dotyczących środowiska i zdrowia zgromadzono dostępne dowody na to, w jaki sposób zanieczyszczenie, zmiany klimatu i degradacja ekosystemów wpływają na zdrowie w skali Europy. W naszym niedawnym sprawozdaniu pt. „The European environment – state and outlook 2020” („Środowisko Europy 2020 – stan i prognozy”) (SOER 2020) opisano, w jaki sposób nasz obecny sposób życia – pod względem tego, co produkujemy i konsumujemy, naszego zużycia energii, wyborów w zakresie mobilności i systemu żywnościowego – przyczynia się do degradacji środowiska. Ta baza wiedzy wspiera wysiłki na rzecz zmiany tej dynamiki poprzez transformację w ramach Europejskiego Zielonego Ładu.

Alberto, dlaczego jakość powietrza jest ważnym czynnikiem wpływającym na zdrowie Europejczyków?

Zanieczyszczenie powietrza uznaje się za największe ryzyko środowiskowe w Europie. Według naszych najnowszych szacunków narażenie na drobny pył zawieszony (zanieczyszczenie o najpoważniejszym oddziaływaniu na zdrowie ludzkie) spowodowało w 2018 r. w Europie ponad 400 000 zgonów, którym można było zapobiec. Zgony te były spowodowane głównie chorobami układu krążenia i układu oddechowego oraz nowotworami. Jednak jest coraz więcej dowodów na to, że narażenie na zanieczyszczenie powietrza wiąże się nie tylko z tymi bardzo poważnymi chorobami, lecz również z innymi skutkami dla zdrowia. Wśród nich można wymienić cukrzycę typu 2, ogólnoustrojowe zapalenie lub zaburzenia psychiczne, takie jak choroba Alzheimera i demencja.

Zanieczyszczenie powietrza ma również wpływ na środowisko, na przykład zmniejszając różnorodność biologiczną w niektórych ekosystemach i wpływając na wzrost roślinności i upraw. Oddziałuje również na budynki, niszcząc na przykład nasze dziedzictwo kulturowe.

Jak poprawiła się sytuacja w ciągu ostatnich kilku lat? Jakie problemy należy jeszcze rozwiązać?

Wdrożenie unijnych, krajowych i lokalnych polityk i środków doprowadziło do zmniejszenia emisji wszystkich substancji zanieczyszczających powietrze i do obniżenia narażenia ludności, co doprowadziło do ograniczenia wpływu na zdrowie.

Emisje różnią się w zależności od zanieczyszczeń i sektorów gospodarki. Na przykład rolnictwo i wykorzystanie paliw do ogrzewania budynków mieszkalnych to dwa z sektorów o największym potencjale dalszego ograniczenia emisji. Innym problemem, który nadal istnieje pomimo stałych redukcji, jest to, że nadal mamy do czynienia z ogromnym obciążeniem chorobami, jeśli chodzi o możliwe do uniknięcia zgony. Problemem jest również rosnący wpływ zmian klimatu na produkcję niektórych substancji zanieczyszczających, takich jak ozon, podobnie jak potrzeba poszukiwania synergii w polityce przeciwdziałania zarówno zanieczyszczeniu powietrza, jak i zmianom klimatu.

Eulalio, dlaczego zanieczyszczenie hałasem jest często pomijane i jakie działania podejmuje Europejska Agencja Środowiska w tej dziedzinie?

Wielu ludzi nie zdaje sobie sprawy, że zanieczyszczenie hałasem jest poważnym problemem. Hałas ma jednak wpływ na nasze zdrowie. Kiedy myślimy o wpływie hałasu na nasze zdrowie, myślimy o wyjściu na koncert lub przebywaniu blisko głośnej maszyny, co może uszkodzić nasz słuch. Jednak ludzie nie zdają sobie sprawy z tego, że na przykład stały poziom hałasu emitowanego przez ruch drogowy może powodować inne poważne skutki, które nie są związane z uszkodzeniem słuchu,  takie jak choroba niedokrwienna serca, wysokie ciśnienie krwi, otyłość, cukrzyca itp. Władze przyznają, że hałas jest problemem, dlatego też od 2002 r. dysponujemy europejską dyrektywą w sprawie hałasu w środowisku oraz nowymi wytycznymi WHO. Problem polega w większym stopniu na podejmowaniu działań i dysponowaniu środkami finansowymi na ich realizację. Jest to trudna kwestia, ponieważ na przykład miasta i obrzeża miast stają się coraz bardziej zaludnione i istnieje większe zapotrzebowanie na mobilność.

Prace Agencji w zakresie hałasu koncentrują się na ocenie skutków zanieczyszczenia hałasem na szczeblu europejskim. Na podstawie najnowszych danych europejskich oceniamy wpływ narażenia na hałas na zdrowie ludności Europy.

Jakie są główne wnioski z opracowania? W czym różni się on od sprawozdania EEA opublikowanego wcześniej w tym roku?

Sprawozdanie EEA pt. „Environmental Noise in Europe” („Hałas w środowisku w Europie”) zostało opublikowane w marcu. Obecnie publikujemy opracowanie (briefing) opisujące zagrożenia dla zdrowia wynikające z narażenia na hałas w środowisku w Europie. W opracowaniu opisano wskaźniki, które zostaną wykorzystane do opracowania przyszłych celów związanych z ograniczeniem wpływu hałasu na zdrowie. Jeśli chodzi o konkretne skutki zdrowotne, szacujemy, że przewlekłe narażenie na hałas powoduje 48 000 nowych przypadków chorób serca i 12 000 przedwczesnych zgonów rocznie w Europie. Ponadto 22 mln osób cierpi wskutek przewlekłej drażliwości, a 6,5 mln cierpi na przewlekłe zaburzenia snu.

W jaki sposób Waszym zdaniem prace w Waszych dziedzinach ewoluują w nadchodzących latach?

Oczekujemy większego zaangażowania Europejskiej Agencji Środowiska w tych obszarach. Mamy nadzieję, że Europejski Zielony Ład będzie przełomem w Europie i doprowadzi do zwiększenia świadomości na temat kwestii środowiskowych, takich jak zanieczyszczenie powietrza i zanieczyszczenie hałasem, a także stanie się bodźcem dla lepszych polityk.

Oprócz Zielonego Ładu Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała niedawno wytyczne dotyczące hałasu w środowisku i opublikuje nowe wytyczne dotyczące jakości powietrza. Przewidujemy, że publikacja tych wytycznych zapewni większą widoczność problemu hałasu i zanieczyszczenia powietrza.