Η περιβαλλοντική πρόοδος της Ευρώπης σε κίνδυνο από μη βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Κοπεγχάγη/Γενεύη/Βρυξέλλες, 12Μαΐου 2003 

Η περιβαλλοντική πρόοδος της Ευρώπης  σε κίνδυνο  από μη βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες

Η κατάσταση του περιβάλλοντος σε ολόκληρη την Ευρώπη έχει βελτιωθεί από πολλές απόψεις την τελευταία δεκαετία, όμως μεγάλο μέρος της προόδου αυτής είναι πιθανό να εξανεμιστεί λόγω της οικονομικής ανάπτυξης διότι οι κυβερνήσεις δεν έχουν ακόμη καταβάλει σημαντικές προσπάθειες για να αποσυνδέσουν τις περιβαλλοντικές πιέσεις από την οικονομική δραστηριότητα.

Αυτό είναι ένα από τα βασικά μηνύματα της τελευταίας αξιολόγησης του περιβάλλοντος στην Ευρώπη, η οποία πραγματοποιήθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος και δημοσιεύεται σήμερα.

Η έκθεση Το περιβάλλον στην Ευρώπη: τρίτη αξιολόγηση εκπονήθηκε για την υπουργική διάσκεψη «Περιβάλλον για την Ευρώπη» που θα πραγματοποιηθεί στο Κίεβο της Ουκρανίας στις 21-23 Μαΐου υπό την αιγίδα της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (ΟΕΗΕΕ). Οι δύο προηγούμενες αξιολογήσεις δημοσιεύθηκαν από τον Οργανισμό το 1995 και το 1998 για τις διασκέψεις που πραγματοποιήθηκαν στη Σόφια της Βουλγαρίας και στο Aarhusτης Δανίας αντίστοιχα.

Η νέα έκθεση καλύπτει συνολικά 52 χώρες, περιλαμβάνοντας για πρώτη φορά ολόκληρη τη Ρωσική Ομοσπονδία και τις 11 υπόλοιπες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας (ΑΕΚΚΑ).

Η έκθεση  δείχνει ότι το μεγαλύτερο μέρος της προόδου για τη βελτίωση του περιβάλλοντος εξακολουθεί να προέρχεται από μέτρα «τελικής  φάσης» για τον περιορισμό της ρύπανσης, ή είναι αποτέλεσμα της οικονομικής ύφεσης και της αναδιάρθρωσης που σημειώνεται σε πολλά μέρη της Ευρώπης.

«Γνωρίζουμε από το παρελθόν ότι τα οφέλη αυτά θα χαθούν και πάλι εάν η οικονομική ανάπτυξη εξακολουθήσει να βασίζεται σεπαραδοσιακές δραστηριότητες επιζήμιες για το περιβάλλον, αντί σε πιο βιώσιμες, οικολογικά αποδοτικότερες επιλογές», ανέφερε ο κ. Gordon McInnes, προσωρινός εκτελεστικός διευθυντής του ΕΟΠ

«Αυτό αποτελεί έναν ιδιαίτερο κίνδυνο για τις υπό ένταξη χώρες της ΕΕ και τις χώρες ΑΕΚΚΑ στις οποίες έχει μεταφερθεί μεγάλο μέρος της μεταποιητικής βιομηχανίας από τη Δυτική Ευρώπη και αλλού», προσέθεσε ο κ. McInnes.

Ενώ τονίζει τις ευρείες διαφορές που υπάρχουν όσον αφορά την κατάσταση του περιβάλλοντος τόσο μεταξύ όσο και εντός των διαφόρων περιφερειακών ομάδων χωρών, η έκθεση επιβεβαιώνει παράλληλα ότι οι περιβαλλοντικές πολιτικές, σε περιπτώσεις που αναπτύχθηκαν και εφαρμόστηκαν ορθά, οδήγησαν σε αρκετούς τομείς σε σημαντικές βελτιώσεις για το περιβάλλον και σε μείωση των πιέσεων σε αυτό.

Για παράδειγμα, στην Ευρώπη έχουν επιτευχθεί σημαντικές μειώσεις στις εκπομπές ουσιών που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος στην ατμόσφαιρα. Η μείωση των οξεοποιητικών εκπομπών στην ατμόσφαιρα αλλά και στα ύδατα από σημειακές πηγές - όπως εργοστάσια - έχουν γενικά βελτιώσει την ποιότητα και των δύο φυσικών αποδεκτών . Η προστασία σημαντικών από βιολογική άποψη οικοτόπων φυτικών και ζωικών ειδών έχει επιφέρει ορισμένες βελτιώσεις στην κατάστασή τους.

Αντιθέτως, οι περιβαλλοντικές πολιτικές για τη μείωση των αποβλήτων δεν έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο και οι πιέσεις εξακολουθούν να αυξάνονται σε ορισμένους φυσικούς πόρους, ιδίως στα ιχθυαποθέματα, στο επιφανειακό έδαφος και στη γη. Οι εκπομπές στο νερό από διάχυτες πηγές, όπως η γεωργία, εξακολουθούν να αποτελούν πρόβλημα.

Η οικονομική και κοινωνική μετάβαση που σημειώνεται από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 - στο πλαίσιο της οποίας η Δυτική Ευρώπη εξελίσσεται σε μία κοινωνία περισσότερο προσανατολισμένη στον τομέα των υπηρεσιών και η υπόλοιπη ήπειρος προχωρεί προς μία οικονομία της αγοράς, αν και με διαφορετικές ταχύτητες - έχει οδηγήσει σε περιβαλλοντικές βελτιώσεις σε ορισμένους τομείς αλλά σε υποβάθμιση σε άλλους.

Συνολικά, στην Ευρώπη παρατηρείται μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και στις χώρες της ΑΕΚΚΑ ασκούνται λιγότερες πιέσεις στους υδατικούς πόρους από τη γεωργία και τη βιομηχανία. Στις χώρες αυτές, η οικονομική αναδιάρθρωση αποτέλεσε επίσης την βασική κινητήρια δύναμη που οδήγησε σε μειώσεις των εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων.

Όσον αφορά την αρνητική πλευρά, η εγκατάλειψη της γης λόγω της οικονομικής αναδιάρθρωσης στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και της ΑΕΚΚΑ απειλεί την βιοποικιλότητα. Σε πολλές δυτικοευρωπαϊκές χώρες η οικονομική ανάπτυξη καθιστά δυσχερέστερη την επίτευξη των εθνικών στόχων για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.

Η αστική ανάπτυξη και οι υποδομές μεταφορών καλύπτουν μεγάλες εκτάσεις παραγωγικού εδάφους και κατακερματίζουν σημαντικούς οικοτόπους ζώων και φυτών σε πολλές περιοχές της συγκεκριμένης περιφέρειας. Η υπεραλίευση απειλεί τους θαλάσσιους φυσικούς πόρους.

Καθώς οι περιβαλλοντικές βελτιώσεις στους τομείς αυτούς καθορίζονται κυρίως από τη γενική οικονομική κατάσταση, μεγάλο μέρος της προόδου που έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα είναι πολύ πιθανό να μη διατηρηθεί υπό συνθήκες συνεχούς ή επανακάμπτουσας οικονομικής ανάπτυξης. Παράλληλα, πολλές από τις αρνητικές επιπτώσεις είναι πιθανόν να επιδεινωθούν.

Η τάση αυτή είναι ήδη εμφανής στον τομέα των μεταφορών, όπου βρίσκεται σε εξέλιξη μία αξιοσημείωτη μεταστροφή προς τις οδικές και εναέριες μεταφορές αντί της επιλογής τρόπων μεταφοράς πιο φιλικών προς το περιβάλλον, με αποτέλεσμα την αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.

Η ανθρώπινη υγεία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει ορισμένες απειλές που συνδέονται με το περιβάλλον. Η παραγωγή επικίνδυνων αποβλήτων αυξάνεται σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η ποιότητα του πόσιμου νερού εξακολουθεί να δημιουργεί προβληματισμό σε ολόκληρη την περιφέρεια, ενώ η έκθεση σε σωματίδια αποτελεί σήμερα τη μεγαλύτερη απειλή ατμοσφαιρικής ρύπανσης για την ανθρώπινη υγεία στις πόλεις της Δυτικής Ευρώπης.

Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να επισπευσθεί η χάραξη και εφαρμογή πολιτικών που θα λαμβάνουν πλήρως υπόψη τους περιβαλλοντικούς προβληματισμούς προκειμένου η Ευρώπη να διασφαλίσει την κατάλληλη προστασία του περιβάλλοντός της και να επιτύχει στην προσπάθεια μετάβασης προς μια πιο βιώσιμη ανάπτυξη.

«Η κοινοτική στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά είναι αναγκαίο να αναληφθούν περισσότερες επιχειρησιακές δράσεις από τα σχετικά εύπορα κράτη μέλη της ΕΕ ώστε να παραμείνουν αξιόπιστα σε σχέση με το περιβάλλον», δήλωσε ο κ.

Τέλος, προσέθεσε: «Αυτό που λείπει περισσότερο είναι ένα πλαίσιο λήψης αποφάσεων όπου θα λαμβάνονται δεόντως υπόψη οι ανταγωνιστικοί αλλά συχνά συμπληρωματικοί οικονομικοί, κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί προβληματισμοί. Οι διάφορες πρωτοβουλίες σχετικά με την ευρωπαϊκή περιφερειακή συνεργασία στον τομέα της ενέργειας αποτελούν ένα καλό παράδειγμα ενός τέτοιου πλαισίου δράσης

Μία σύνοψη της έκθεσης, η οποία δεν έχει ακόμα δημοσιοποιηθεί, διατίθεται για τηλεφόρτωση στη διεύθυνση http://reports.eea.europa.eu/environmental_assessment_report_2003_10-sum.
Η πλήρης έκθεση θα είναι διαθέσιμη μετά τη λήξη της απαγόρευσης δημοσιοποίησης στη διεύθυνση http://reports.eea.europa.eu/environmental_assessment_report_2003_10. 

Σημείωμα για τους εκδότες

• Η υπουργική διάσκεψη του Κιέβου είναι η πέμπτη παρόμοια εκδήλωση που πραγματοποιείται στο πλαίσιο της διαδικασίας «Περιβάλλον για την Ευρώπη», η οποία ξεκίνησε το 1991. Πληροφορίες σχετικά με τη διάσκεψη διατίθενται στις διευθύνσεις http://www.unece.org/env/wgso/index_kyivconf.htm και http://www.kyiv-2003.info/main/index.php.

• Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας (ΑΕΚΚΑ) είναι η Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, η Λευκορωσία, η Γεωργία, η Μολδαβία, η Ρωσική Ομοσπονδία, η Ουκρανία, το Καζακστάν, το Κιργιζιστάν, το Τατζικιστάν, το Τουρκμενιστάν και το Ουζμπεκιστάν.

Παρουσίαση του ΕΟΠ

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος είναι η κύρια πηγή πληροφοριών που χρησιμοποιεί η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της για τη χάραξη περιβαλλοντικών πολιτικών. Ο Οργανισμός έχει ως στόχο την υποστήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης και την παροχή συνδρομής για την επίτευξη σημαντικής και μετρήσιμης βελτίωσης του περιβάλλοντος της Ευρώπης, μέσω της παροχής έγκαιρων, στοχοθετημένων, συναφών και αξιόπιστων πληροφοριών στους φορείς χάραξης πολιτικής και στο κοινό. Ο Οργανισμός συστάθηκε το 1990 από την ΕΕ και άρχισε να λειτουργεί το 1994, με έδρα την Κοπεγχάγη. Είναι ο κεντρικός κόμβος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Πληροφοριών και Παρατηρήσεων (ΕΙΟΝΕΤ), ενός δικτύου που συνδέει 300 περίπου φορείς σε ολόκληρη την Ευρώπη, μέσω των οποίων συλλέγει και διαδίδει πληροφορίες και στοιχεία σχετικά με το περιβάλλον

Ο Οργανισμός, ο οποίος είναι ανοικτός σε όλες τις χώρες που συμμερίζονται τους στόχους του, διαθέτει σήμερα 31 μέλη. Μέλη του είναι τα 15 κράτη μέλη της ΕΕ, η Ισλανδία, η Νορβηγία και το Λιχτενστάιν, που είναι μέλη του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, καθώς επίσης οι 13 υπό ένταξη και υποψήφιες χώρες της ΕΕ, δηλαδή η Βουλγαρία, η Κύπρος, η Τσεχική Δημοκρατία, η Εσθονία, η Ουγγαρία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Σλοβενία, η Σλοβακική Δημοκρατία και η Τουρκία (από αυτόν τον μήνα). Ο ΕΟΠ αποτελεί τον πρώτο οργανισμό της ΕΕμέλη στους κόλπους του τις υπό ένταξη χώρες. Επίσης συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Ελβετίας στον ΕΟΠ