Zagrożenie dla postępu w dziedzinie ochrony środowiska w Europie na skutek niezrównoważonej działalności w gospodarce

Komunikat prasowy

Kopenhaga/Genewa/Bruksela/, 12 maja 2003 roku

Zagrożenie dla postępu w dziedzinie ochrony środowiska w Europie na skutek niezrównoważonej działalności w gospodarce

W trakcie ubiegłego dziesięciolecia, stan ochrony środowiska na obszarze Europy pod wieloma względami poprawił się, jednakże wydaje się, że dokonany postęp zostanie zniweczony w wyniku niezrównoważonego rozwoju gospodarczego. Z tego też względu, rządy krajów europejskich powinny dokonać znacznych starań aby zapobiec dalszemu wzrostowi presji na środowisko w wyniku rozwoju gospodarczego.

Jest to jedno z kluczowych przesłań zawartych w najnowszej ocenie stanu środowiska naturalnego w Europie dokonanej przez Europejską Agencję Środowiska, niniejszym publikowanej

Środowisko Europy: trzeci raport oceny, przygotowano na Konferencję Ministrów, odbywającą sie w Kijowie, na Ukrainie, w dniach 21-23 maja, 2003, pod auspicjami Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych (EKG ONZ). Dwa poprzednie raporty oceny, Europejska Agencja Środowiska opublikowała w 1995 i 1998 roku, na konferencje, w Sofii (Bułgaria) i w Aarhus (Dania).

W niniejszym raporcie pod uwagę bierze się ogółem 52 kraje, z uwzględnieniem, po raz pierwszy, całości Federacji Rosyjskiej i 11 pozostałych państw Europy Wschodniej, Kaukazu i Azji Centralnej (EECCA).

Podkreśla się fakt, ze duża część poprawy w ochronie środowiska nadal wynika z działań określanych mianem "końca rury" (ang. end-of-pipe), jako podstawowej strategii zmierzających do ograniczenia zanieczyszczeń, bądź też jest rezultatem recesji i restrukturyzacji gospodarczej w wielu częściach Europy.

"Z przeszłości wiemy, że to, co zyskaliśmy, znów utracimy, jeśli wzrost gospodarczy nadal będzie opierał sie na ciągle jeszcze szeroko rozpowszechnionej tradycyjnej, szkodliwej dla środowiska działalności, zamiast oparcia rozwoju gospodarczego na bardziej zrównoważonych, przyjaznych dla środowiska możliwościach", stwierdził Gordon McInnes, p.o. Dyrektor Wykonawczy Europejskiej Agencji Środowiska (EEA).

Gordon McInnes dodał, że: "Szczególnie narażone są kraje kandydackie do Unii Europejskiej oraz państwa Europy Wschodniej, Kaukazu i Azji Centralnej, do których przeniosła się znaczna liczba zakładów produkcyjnych z Europy Zachodniej i innych części świata."

Podkreślając znaczne różnice w zakresie ochrony środowiska między regionami Europy, a także miedzy poszczególnymi państwami w ramach tych samych regionów, Raport potwierdza, ze właściwie rozwijane i wdrażane działania przyniosły znaczącą poprawę w dziedzinie ochrony środowiska oraz wpłynęły na zmniejszenie nań presji

Dla przykładu, w Europie osiągnięto znaczną redukcję emisji substancji niszczących warstwę ozonu atmosferycznego. Ograniczenie zakwaszających emisji do powietrza i wody ze źródeł punktowych (np. zakłady przemysłowe), sprawił, że nastąpiła poprawa stanu jakości wody i powietrza. Ochrona ważnych pod względem biologicznym siedlisk i ekosystemów, oraz działania na rzecz ochrony gatunków roślin i zwierząt również wpłynęły na poprawę sytuacji.

Polityki środowiskowe mające na celu ograniczenie ilości odpadów, nie mogą natomiast poszczycić się sie poprawa. Presje na niektóre zasoby naturalne ciągle zwiększają się, szczególnie, jeśli chodzi o zasoby rybne, warstwę humusową i grunt. Emisje zanieczyszczeń do wody ze źródeł rozproszonych, jak dla przykładu, rolnictwa, ciągle jeszcze stanowią poważny problem.

Zmiany, jakie dokonywały się od wczesnych lat dziewięćdziesiątych w społeczeństwie i gospodarce - w Europie Zachodniej w kierunku rozwoju społeczeństwa zwróconego na usługi, podczas gdy w pozostałej części kontynentu następowało przejście na gospodarkę rynkową - spowodowały poprawę środowiska naturalnego w niektórych dziedzinach i jego degradację w innych.

Na całym obszarze Europy zaobserwowano redukcje emisji gazów cieplarnianych. W Europie Środkowej i Wschodniej oraz w krajach Europy Wschodniej, Kaukazu i Azji Centralnej odnotowano zmniejszone presje na zasoby wodne ze strony rolnictwa i przemysłu. W krajach tych restrukturyzacja gospodarcza okazała się także główną siłą napędową w zakresie redukcji emisji substancji zanieczyszczających powietrze.

Negatywnym skutkiem restrukturyzacji gospodarczej w krajach Europy Środkowej i Wschodniej oraz krajach EECCA jest porzucanie gruntów i powstawanie nieużytków, zjawisko zagrażające różnorodności biologicznej. Wzrost gospodarczy utrudnia wielu krajom zachodnioeuropejskim osiągnięcie uzgodnionych redukcji w zakresie emisji gazów cieplarnianych.

Urbanizacja i rozwój infrastruktury transportu przyczyniają się do utraty dużych obszarów gruntów rolnych, oraz doprowadzają do fragmentacji większości siedlisk roślinnych i zwierzęcych w wielu regionach. Nadmierny odłówy zagrażają naturalnym zasobom morskim.

Ponieważ poprawa środowiska naturalnego w w/w dziedzinach zależy od ogólnej sytuacji gospodarczej, zaobserwowany do tej pory postęp wydaje się trudny do utrzymania w warunkach ciągłego bądź ponownego wzrostu gospodarczego. Jednocześnie obserwuje sie nasilanie wielu negatywnych wpływów.

Tendencja ta jest już widoczna w dziedzinie transportu, gdzie następuje znaczące odejście od przyjaznych środowisku środków transportu w kierunku transportu drogowego I powietrznego, co wpływa na wzrost zużycia energii i wzrost emisji gazów cieplarnianych.

Innego typu zagrożeniem wynikającym z zanieczyszczenia środowiska jest jego wpływ na zdrowie ludzkie. Na całym obszarze Europy obserwuje się wzrost wytwarzania niebezpiecznych odpadów. Jakość wody pitnej jest dużym problemem w całym regionie, a wystawienie na działanie cząstek pyłowych, spowodowane zanieczyszczeniem powietrza atmosferycznego, jest obecnie największym zagrożeniem dla ludzkiego zdrowia w zachodnioeuropejskich miastach.

W konkluzji, Raport stwierdza, że należy przyśpieszyć formułowanie oraz wprowadzanie w życie polityk związanych z rozwiązaniem problemów środowiska, jeśli Europa ma zapewnić właściwą ochronę swego środowiska naturalnego i osiągnąć sukces na drodze bardziej zrównoważonego rozwoju.

"Europejska Strategia Zrównoważonego Rozwoju jest krokiem we właściwym kierunku, potrzebne jest jej jednak sprawniejsze działanie ze strony bardziej zamożnych Krajów Członkowskich Unii Europejskiej, aby pozostać wiarygodną pod względem ochrony środowiska.", stwierdził Gordon McInnes, dodając:

"Tego,czego najbardziej brakuje, to programów decyzyjnych biorących pod uwagę konkurencyjne względem siebie, choć niejednokrotnie komplementarne względy gospodarcze, społeczne i środowiskowe. Szereg inicjatyw w dziedzinie europejskiej regionalnej współpracy w zakresie energii są dobrym przykładem działania tego typu programów".

Streszczenie Raportu można obecnie ściągnąć ze strony internetowej http://reports.eea.europa.eu/environmental_assessment_report_2003_10-sum z zastrzeżeniem zakazu rozpowszechniania.

Pełna treść Raportu zostanie udostępniona po 12 maja 2003 pod adresem http://reports.eea.europa.eu/environmental_assessment_report_2003_10

Informacje prasowe

• Kijowska Konferencja Ministerialna jest już piątą w serii spotkań tego typu od czasu, kiedy w 1991 roku, rozpoczęto proces 'Środowisko dla Europy'. Informacje na jej temat znajdują sie na stronie http://www.unece.org/env/wgso/index_kyivconf.htm oraz http://www.kyiv-2003.info/main/index.php.

• Państwami należącymi do obszaru Europy Wschodniej, Kaukazu I Azji Centralnej (EECCA), są Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Gruzja, Mołdawia, Federacja Rosyjska, Ukraina, Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan i Uzbekistan.

Kilka słów na temat EEA

Europejska Agencja Środowiska (EEA) stanowi główne źródło informacji wykorzystywanych przez Unię Europejską i jej Kraje Członkowskie w rozwoju polityki środowiskowej. Celem Agencji jest wspieranie zrównoważonego rozwoju oraz pomoc w osiąganiu znaczącej i widocznej poprawy stanu środowiska naturalnego w Europie, poprzez regularne dostarczanie niezbędnych i wiarygodnych informacji organom decyzyjnym i społeczeństwu.

Założona przez UE w 1990 i działająca w Kopenhadze od roku 1994, EEA jest punktem centralnym Europejskiej Sieci Obserwacyjnej i Informacyjnej dla potrzeb Ochrony Środowiska Naturalnego (EIONET), skupiającej około 300 organizacji europejskich. We współpracy z EIONETem, EEA gromadzi i rozpowszechnia informacje oraz dane związane ze środowiskiem.

Agencja, otwarta na współpracę ze wszystkimi krajami podzielającymi jej cele, liczy obecnie 31 krajów członkowskich. Znajduje sie wśród nich 15 Krajów Członkowskich UE; kraje należące do Europejskiego Obszaru Gospodarczego tzn. Islandia, Norwegia i Lichtenstein, jak także 13 krajów kandydackich do UE, w tym Bułgaria, Cypr, Republika Czeska, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Malta, Polska, Rumunia, Słowenia, Republika Słowacka i, od maja 2003, Turcja.

EEA jest pierwszą z organizacji UE, przyjmującą kraje kandydackie. Prowadzone są również negocjacje w sprawie przystąpienia Szwajcarii.