Παρακολούθηση της προόδου της Ευρώπης για την επίτευξη των στόχων σχετικά με το κλίμα και την ενέργεια με ορίζοντα το 2020

Γιατί ο ΕΟΠ καταρτίζει έκθεση για τις τάσεις και τις προβλέψεις και ποια είναι η σημασία της;

Η ετήσια έκθεση με τίτλο «Trends and projections» αποτελεί σημαντικό τμήμα του έργου μας όσον αφορά την παρακολούθηση και αναφορά δεδομένων. Αξιολογούμε την πρόοδο των κρατών μελών και της ΕΕ συνολικά στην επίτευξη των στόχων που έχουν θέσει σχετικά με το κλίμα και την ενέργεια. Οι στόχοι αυτοί περιλαμβάνουν, για το 2020, 20% μείωση των αερίων θερμοκηπίου, 20% μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας, και επίτευξη στόχου ενεργειακής απόδοσης 20%.

Η αξιολόγηση έχει ως στόχο να παρουσιάσει την πιο πρόσφατη πρόοδο που έχει σημειωθεί στο σύνολο της ΕΕ και σε κάθε κράτος μέλος όσον αφορά την επίτευξη των στόχων. Αυτή η διαδικασία μας επιτρέπει να δούμε αν χρειάζονται περισσότερες προσπάθειες για να επιτευχθούν οι στόχοι του 2020, καθώς και οι πιο μακροπρόθεσμοι στόχοι που έχουν τεθεί για το 2030 και μετέπειτα (2050). Στην έκθεση συνθέτονται και αναλύονται λεπτομερώς όλα τα δεδομένα και οι πληροφορίες για την πρόοδο επίτευξης των στόχων, σε μία μόνο αξιολόγηση σε επίπεδο ΕΕ. Ο ρόλος της είναι πολύτιμος, όχι μόνο για τους φορείς χάραξης πολιτικής στην ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο, αλλά και για τις ΜΚΟ, τους ερευνητές και το κοινό, όταν θέλουν να παρακολουθήσουν την πρόοδο και να κατανοήσουν τις διάφορες τάσεις. Το γεγονός ότι τα δεδομένα υποβάλλονται από τις ίδιες τις χώρες (και ελέγχονται περαιτέρω από τον ΕΟΠ) μας επιτρέπει επίσης να υποδείξουμε άμεσα τις χώρες που δεν ανταποκρίνονται στις φιλοδοξίες τους.

Ποια είναι τα κύρια στοιχεία της φετινής έκθεσης για τις τάσεις και τις προβλέψεις;

Τα σημαντικότερα αποτελέσματα της φετινής έκθεσης είναι ότι η ΕΕ ως σύνολο εξακολουθεί να βρίσκεται στον σωστό δρόμο για την επίτευξη των στόχων της και στους τρεις τομείς με ορίζοντα το 2020. Ωστόσο, η εικόνα είναι διαφορετική από χώρα σε χώρα. Επίσης, όσον αφορά τους πιο φιλόδοξους και πιο μακροπρόθεσμους στόχους, στην έκθεση γίνεται σαφές ότι πρέπει πραγματικά να εντείνουμε τις προσπάθειές μας.

Όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η ΕΕ βρισκόταν ήδη σε επίπεδα χαμηλότερα από τον στόχο του 20% το 2015, ενώ το 2016 οι εκπομπές μειώθηκαν περαιτέρω. Αυτές τις χρονιές, παρατηρήθηκε μείωση 22% και 23% αντίστοιχα, σε σύγκριση με το 1990.

Όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, το 2015 και το 2016 σημειώσαμε αρκετή πρόοδο και έχουμε υπερβεί την ενδεικτική πορεία για την επίτευξη μεριδίου 20% για τις ανανεώσιμες πηγές στην τελική κατανάλωση ενέργειας. Συνεχίζεται η σταθερή χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα της ΕΕ και στην ΕΕ συνολικά το αντίστοιχο ποσοστό είναι περίπου 17%. Εάν συνεχίσουμε με τον σημερινό ρυθμό χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η ΕΕ θα επιτύχει τον στόχο του 2030 για 27% ποσοστό χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, αλλά υπάρχουν κάποια στοιχεία που υποδεικνύουν ότι ο ρυθμός χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχει μειωθεί ελαφρώς το 2015 και το 2016 σε σύγκριση με τον μέσο ρυθμό που καταγράφεται από το 2005. Χωρίς σαφείς εθνικές πολιτικές, αυτός ο ρυθμός μπορεί να μειωθεί ακόμη περισσότερο μετά το 2020.

Όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση, φέτος υπάρχει μια μικρή διαφορά. Από το 2005 έως το 2014 καταγράφηκε πτωτική τάση στη συνολική κατανάλωση ενέργειας. Το 2015 και το 2016, σημειώθηκε ελαφρά αύξηση στην κατανάλωση ενέργειας, το οποίο δεν σημαίνει ότι αντιστρέψαμε τη μακροπρόθεσμη τάση, αλλά πρέπει να παρακολουθήσουμε προσεκτικά αυτή την εξέλιξη. Είναι σημαντικό να ληφθούν επιπλέον μέτρα για να διασφαλιστεί η σταθερή πορεία της ΕΕ προς την επίτευξη αυτών των στόχων. Τα κράτη μέλη πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους ώστε να έχουν υπό έλεγχο την κατανάλωση ενέργειας, ιδίως αν συνεχιστεί η τρέχουσα οικονομική ανάπτυξη. Σημασία έχει επίσης και ο βαθμός φιλοδοξίας. Τα κράτη μέλη έχουν την ευχέρεια να θέτουν τους δικούς τους εθνικούς στόχους, αλλά συνολικά οι εθνικοί στόχοι είναι λιγότερο φιλόδοξοι από τους στόχους που τίθενται σε επίπεδο ΕΕ. Με άλλα λόγια, ο συνολικός βαθμός φιλοδοξίας των χωρών αυτή τη στιγμή δεν επαρκεί για την επίτευξη του στόχου της ΕΕ.

Ποιοι είναι ειδικότερα οι δύσκολοι τομείς όσον αφορά την επίτευξη των στόχων;

Όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών, οι λεγόμενοι μη εμπορικοί τομείς, όπως οι μεταφορές, οι οικοδομές και η γεωργία, είναι αυτοί που προκαλούν προβλήματα στα κράτη μέλη. Σε αυτούς τους τομείς, οι εκπομπές δεν καλύπτονται από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ. Τα κράτη μέλη έχουν εθνικούς στόχους μείωσης των εκπομπών των αερίων θερμοκηπίου, οι οποίοι καλύπτουν αυτούς τους τομείς, όπως ορίζεται στην Απόφαση Επιμερισμού των Προσπαθειών (ESD). Παρά τη γενική πτωτική τάση στους μη εμπορικούς τομείς, οι εκπομπές στον τομέα των μεταφορών παρουσιάζουν και πάλι άνοδο τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, τα κράτη μέλη αυτή τη στιγμή προβλέπουν μικρή μόνο μείωση των εκπομπών στο πλαίσιο της απόφασης ESD έως το 2030. Η μεγαλύτερη μείωση αναμένεται στον τομέα των οικοδομών.

Ποια είναι η βάση της έκθεσης «Trends and Projections»; Τι άλλο συμπεριλαμβάνει το έργο του ΕΟΠ όσον αφορά τους στόχους του 2020;

Το έργο μας στον ΕΟΠ περιλαμβάνει μεγάλης έκτασης ανάλυση δεδομένων, καθώς και ποιοτικούς ελέγχους και παρακολούθηση της προόδου, συχνά σε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Δημοσιεύουμε δείκτες που λειτουργούν συμπληρωματικά προς τις αξιολογήσεις. Επίσης, καταρτίζουμε κλιματικά και ενεργειακά προφίλ ανά χώρα, στα οποία παρουσιάζονται συγκριτικά διαγράμματα κατά χώρα καθώς και η πρόοδος προς την επίτευξη των εθνικών στόχων. Τα περισσότερα δεδομένα που χρησιμοποιούνται υποβάλλονται από τα κράτη μέλη, στο πλαίσιο των μηχανισμών αναφοράς της ΕΕ.

Επίσης, συμμετέχουμε στην ετήσια αξιολόγηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου βάσει της Απόφασης Επιμερισμού των Προσπαθειών (στο πλαίσιο της οποίας τα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει στόχους για κάθε έτος από το 2013 έως και το 2020). Κάθε χρόνο η ΕΕ ελέγχει τη συμμόρφωση των κρατών μελών. Ο ΕΟΠ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία: είμαστε ο συντονιστής αυτής της ετήσιας αξιολόγησης. Δεν διενεργούμε τον έλεγχο της συμμόρφωσης, αλλά προετοιμάζουμε τα δεδομένα, τα επαληθεύουμε και διασφαλίζουμε ότι είναι συνεπή και συγκρίσιμα μεταξύ τους. Πρόκειται για ένα αρκετά μεγάλο έργο που διεξάγεται σε συνεργασία με περίπου 22 αξιολογητές από διαφορετικά κράτη μέλη, από τον Ιανουάριο έως και τον Ιούνιο.

Ο Οργανισμός καταρτίζει επίσης και άλλες σχετικές εκθέσεις. Σύντομα θα δημοσιεύσουμε μια νέα έκθεση σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αυτές οι αναλύσεις θα αποτυπωθούν και στη σημαντικότερη έκθεσή μας για την κατάσταση του περιβάλλοντος με τίτλο «State of the Environment», η οποία θα δημοσιευθεί το 2020.

Melanie Sporer

Εμπειρογνώμονας του ΕΟΠ σε θέματα ενέργειας και μετριασμού της κλιματικής αλλαγής

Συνέντευξη που δημοσιεύθηκε στο τεύχος 2017/4 του ενημερωτικού δελτίου του ΕΟΠ, στις 15 Δεκεμβρίου 2017