Monitorowanie postępów Europy w osiąganiu wyznaczonych na 2020 r. celów w zakresie klimatu i energii

Po co EEA przygotowuje sprawozdanie „Trendy i prognozy”? Czemu ono służy?

Roczne sprawozdanie zatytułowane „Trendy i prognozy” jest istotnym elementem monitoringu i raportowania. Oceniamy postępy państw członkowskich i całej UE w realizacji wyznaczonych celów w obszarze klimatu i energii. Przyjęto, że do 2020 r. o 20% zredukowane zostaną emisje gazów cieplarnianych, o 20% wzrośnie udział odnawialnych źródeł energii w końcowym zużyciu energii brutto, a także zaplanowano osiągnięcie celu 20% efektywności energetycznej.

Ocena ma pokazać najnowsze postępy całej UE i poszczególnych państw członkowskich w realizacji wyznaczonych celów. Działanie to pozwala nam ustalić, czy potrzebne są dodatkowe starania, aby osiągnąć cele wyznaczone na 2020 r., a także cele długoterminowe w perspektywie do 2030 r. i dłuższej (2050 r.). W sprawozdaniu zestawiono i szczegółowo przeanalizowano wszystkie dane i informacje dotyczące postępów w realizacji wyznaczonych celów w ramach jednej ogólnoeuropejskiej oceny. Sprawozdanie służy nie tylko podmiotom kształtującym politykę na poziomie unijnym i krajowym, ale także organizacjom pozarządowym, badaczom i obywatelom, którzy chcą monitorować postępy i zrozumieć pewne trendy. Kraje same przekazują nam dane (które są dodatkowo weryfikowane przez EEA), co pozwala wskazać te, którym nie udaje się zrealizować swoich zamierzeń.

Jakie są główne elementy tegorocznego sprawozdania na temat trendów i prognoz?

Najważniejszą informacją zawartą w tegorocznym sprawozdaniu jest to, że UE nadal jest na dobrej drodze ku realizacji celów wyznaczonych na 2020 r. we wszystkich trzech obszarach. Sytuacja w poszczególnych państwach członkowskich jest jednak zróżnicowana. Gdy spojrzymy na bardziej ambitne, długoterminowe cele, sprawozdanie wyraźnie wskazuje, że musimy bardziej się postarać.

Jeśli chodzi o redukcję emisji gazów cieplarnianych, UE znalazła się już poniżej 20% celu wyznaczonego na w 2015 r., a ilość emisji jeszcze zmniejszyła się w 2016 r. Odnotowaliśmy w tym okresie redukcję odpowiednio o 22% i 23% w porównaniu z 1990 r.

W zakresie energii odnawialnej, postępy z 2015 i 2016 r. są wystarczające, by wyprzedzić orientacyjny kurs w stronę docelowego, 20% udziału odnawialnych źródeł w końcowym zużyciu energii. W koszyku energetycznym UE jest coraz więcej odnawialnych źródeł energii; ich udział w całej UE szacuje się obecnie na 17%. Jeśli utrzymamy obecne tempo wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, UE osiągnie wyznaczony na 2030 r. cel w postaci 27% energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, chociaż istnieją dane na to, że wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych uległo nieznacznemu spowolnieniu w 2015 i 2016 r. w porównaniu ze średnim tempem obserwowanym od 2005 r. Jeśli zabraknie odpowiednich, ukierunkowanych polityk krajowych w tym obszarze, możemy oczekiwać jeszcze większego spowolnienia po 2020 r.

Jeśli chodzi o efektywność energetyczną, ten rok okazał się nieco inny od poprzednich. W latach 2005-2014 obserwowaliśmy spadkowy trend w ogólnym zużyciu energii. W 2015 i 2016 r. zużycie energii nieznacznie wzrosło, co nie oznacza, że długoterminowa tendencja uległa odwróceniu, ale musimy uważnie obserwować zmiany zachodzące w tym obszarze. Aby zagwarantować pozostanie na drodze do osiągnięcia swoich celów, UE musi podjąć dodatkowe działania. Państwa członkowskie powinny dołożyć wszelkich starań, by ograniczyć zużycie energii, zwłaszcza jeśli utrzyma się obecne tempo wzrostu gospodarczego. Jest to również kwestia ambicji. Państwa członkowskie mogą określać własne cele krajowe, ale okazuje się, że cele krajowe są w ogólnym ujęciu mniej ambitne niż cel przyjęty na poziomie UE. Innymi słowy, cele wyznaczone na poziomie krajowym przez poszczególne państwa członkowskie są obecnie niewystarczające, by umożliwić osiągnięcie celu ogólnoeuropejskiego.

Które obszary okazały się szczególnie problematyczne pod względem realizacji wyznaczonych celów?

Jeśli chodzi o redukcję emisji, problemy dla państw członkowskich stwarzają z całą pewnością tak zwane sektory niehandlowe, tj. transport, budownictwo i rolnictwo. Są to sektory, których emisje nie są objęte unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji. Państwa członkowskie wyznaczyły własne, krajowe cele redukcji emisji gazów cieplarnianych obejmujące te sektory, zgodnie z decyzją w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego (ESD). Pomimo ogólnej tendencji spadkowej w sektorach niehandlowych, w ostatnich latach ponownie wzrosły emisje w sektorze transportu. Ponadto państwa członkowskie przewidują obecnie nieznaczne spadki emisji w ramach ESD do 2030 r. Największą redukcję prognozuje się w sektorze budowlanym.

Co stanowi podstawę sprawozdania „trendy i prognozy”? Jakie inne działania realizuje EEA, by osiągnąć cele wyznaczone na 2020 r.?

W EEA przeprowadzamy wiele analiz danych, w tym kontrole jakości, a także monitorujemy postępy, często w ścisłej współpracy z Komisją Europejską. Publikujemy wskaźniki, które stanowią uzupełnienie ocen. Opracowujemy również profile krajów w zakresie klimatu i energii, zawierające wykresy porównawcze według krajów i określające postępy w osiąganiu celów krajowych. Większość wykorzystywanych danych jest przekazywana przez państwa członkowskie w ramach mechanizmów sprawozdawczości UE.

Jesteśmy również zaangażowani w roczny przegląd emisji gazów cieplarnianych w ramach decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego (na mocy której państwa członkowskie wyznaczyły docelowe poziomy emisji na poszczególne lata od 2013 do 2020 r.). Każdego roku UE sprawdza, czy państwa członkowskie przestrzegają tych zobowiązań. EEA odgrywa ważną rolę w tym procesie, koordynując coroczną weryfikację. Nie sprawdzamy, czy państwa członkowskie przestrzegają zobowiązań, ale przygotowujemy dane, weryfikujemy je i dbamy o ich spójność i porównywalność. Jest to niebagatelne zadanie, które realizujemy w okresie od stycznia do czerwca we współpracy z około 22 specjalistami z różnych państw członkowskich.

Agencja opracowuje również inne, podobne sprawozdania. Wkrótce opublikujemy nowe sprawozdanie na temat energii odnawialnej. Analizy te zostaną również uwzględnione w naszym sztandarowym sprawozdaniu dotyczącym stanu środowiska, które ukaże się do 2020 r.

Melanie Sporer

Ekspert EEA ds. łagodzenia zmian klimatu i energii

Wywiad opublikowano w biuletynie EEA nr 2017/4 z 15 grudnia 2017 r.