Ξηρασία και υπερκατανάλωση ύδατος στην Ευρώπη

Η έκθεση του ΕΟΠ «Water resources across Europe – confronting water scarcity and drought» (Υδάτινοι πόροι σε όλη την Ευρώπη – αντιμετωπίζοντας την λειψυδρία και την ξηρασία) υπογραμμίζει ότι παρότι η νότια Ευρώπη εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τα σοβαρότερα προβλήματα λειψυδρίας, η πίεση στους υδάτινους πόρους άρχισε  πλέον  και σε ορισμένες περιοχές του Βορρά. Επιπλέον, η αλλαγή του κλίματος αναμένεται να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της έντασης και της συχνότητας των φαινομένων ξηρασίας στο μέλλον, επιτείνοντας έτσι ακόμη περισσότερο τη ζήτηση για υδάτινους πόρους, ιδίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

«Χρησιμοποιούμε πολύ περισσότερο νερό από ότι έχουμε διαθέσιμο.  Η βραχυπρόθεσμη λύση για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας ήταν μέχρι σήμερα η άντληση ακόμη μεγαλύτερων ποσοτήτων νερού από τα επιφανειακά και υπόγεια υδάτινα αποθέματα. Η υπερεκμετάλλευση δεν αποτελεί όμως βιώσιμη λύση. Έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα και στην ποσότητα των εναπομενόντων υδάτων καθώς και στα οικοσυστήματα, τα οποία εξαρτώνται από το νερό», τονίζει η καθηγήτρια Jacqueline McGlade, εκτελεστική διευθύντρια του ΕΟΠ. Και συνεχίζει: «πρέπει να περιοριστεί η ζήτηση, να ελαχιστοποιηθούν οι ποσότητες των αντλούμενων υδάτινων πόρων και να δοθεί έμφαση στην αποτελεσματική χρήση τους».

Βασικά πορίσματα και συστάσεις

Για να μετατοπιστεί το επίκεντρο στη διαχείριση των υδάτων από την αύξηση της προσφοράς στην ελαχιστοποίηση της ζήτησης, είναι αναγκαία η εφαρμογή μιας σειράς πολιτικών και πρακτικών:

• Σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της γεωργίας, η τιμή του νερού πρέπει να καθορίζεται βάσει του καταναλισκόμενου όγκου.
• Οι κυβερνήσεις πρέπει να εφαρμόσουν σχέδια διαχείρισης της ξηρασίας σε ευρύτερη κλίμακα και να επικεντρωθούν περισσότερο στην προληπτική διαχείριση κινδύνων και λιγότερο στη διαχείριση κρίσεων.
• Σε περιοχές με έντονα φαινόμενα λειψυδρίας πρέπει να αποφεύγεται η καλλιέργεια βιοκαυσίμων με μεγάλες απαιτήσεις σε νερό.
• Η σωστή επιλογή των καλλιεργούμενων ειδών σε συνδυασμό με την εφαρμογή κατάλληλων μεθόδων άρδευσης μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στη βελτίωση της αποδοτικότητας των υδάτινων πόρων που χρησιμοποιούνται στη γεωργία, υπό την προϋπόθεση της παράλληλης υλοποίησης συμβουλευτικών προγραμμάτων για τους γεωργούς. Τα εθνικά και κοινοτικά κονδύλια, συμπεριλαμβανομένης της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην προαγωγή της αποτελεσματικής και βιώσιμης χρήσης των υδάτινων πόρων στη γεωργία.
• Η εφαρμογή μέτρων ευαισθητοποίησης του κοινού, όπως η οικολογική σήμανση, η οικολογική πιστοποίηση και η υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα σχολεία μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στη βιώσιμη χρήση των υδάτινων πόρων.
• Επιβάλλεται η αντιμετώπιση του φαινομένου των διαρροών στα δημόσια δίκτυα υδροδότησης. Σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης, οι απώλειες σε νερό λόγω διαρροών υπερβαίνουν το 40% της συνολικής παροχής.
• Σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη η πρακτική της παράνομης άντλησης υδάτων, ως επί το πλείστον για γεωργική χρήση. Για την αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου απαιτείται η εφαρμογή κατάλληλων μέτρων ελέγχου και η θέσπιση συστήματος επιβολής προστίμων ή κυρώσεων.
• Οι αρχές πρέπει να διαμορφώσουν κίνητρα για την αύξηση της χρήσης εναλλακτικών υδάτινων πόρων, όπως επεξεργασμένων λυμάτων, φαιού ύδατος και συλλεχθέντων όμβριων υδάτων, προκειμένου να περιοριστεί η ζήτηση για επιπλέον υδάτινους πόρους.

Επισκόπηση της χρήσης ύδατος στην Ευρώπη

Το 44% των αντλούμενων υδάτινων πόρων σε ολόκληρη την Ευρώπη χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας, το 24% για τη γεωργία, το 21% για τα δημόσια συστήματα υδροδότησης και το 11% για τη βιομηχανία.Όμως, στα προαναφερθέντα ποσοτικά στοιχεία δεν είναι εμφανείς οι σημαντικές  διαφορές από περιοχή σε περιοχή, όσον αφορά την χρήση των υδάτινων πόρων. Στη νότια Ευρώπη για παράδειγμα, η γεωργία απορροφά το 60% των συνολικών αντλούμενων υδάτινων πόρων, ενώ σε ορισμένες περιοχές το ποσοστό αυτό αγγίζει το 80%.

Σε ολόκληρη την Ευρώπη, τα επιφανειακά ύδατα, όπως οι λίμνες και τα ποτάμια, παρέχουν το 81% των συνολικών αντλούμενων γλυκών υδάτων και συνιστούν τη βασική πηγή υδάτινων πόρων για τη βιομηχανία, την ενέργεια και τη γεωργία. Αντιθέτως, τα δημόσια δίκτυα υδροδότησης αντλούν νερό κυρίως από τα υπόγεια αποθέματα λόγω της κατά κανόνα καλύτερης ποιότητας των υπόγειων υδάτων. Όλο σχεδόν το νερό που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας απορρίπτεται σε κάποιο υδάτινο σύστημα. Δεν συμβαίνει, όμως, το ίδιο με το μεγαλύτερο μέρος των αντλούμενων υδάτων που χρησιμοποιούνται στη γεωργία.

Η αφαλάτωση προτιμάται πλέον όλο και περισσότερο ως εναλλακτική λύση στις συμβατικές πηγές ύδατος, ιδίως σε περιοχές της Ευρώπης όπου η ζήτηση για υδάτινους πόρους είναι αυξημένη. Στο πλαίσιο όμως της αξιολόγησης των συνολικών επιπτώσεων της αφαλάτωσης στο περιβάλλον, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι υψηλές απαιτήσεις της σε ενέργεια και η άλμη που απομένει μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας.

Σημειώσεις προς τον εκδότη

Η έκθεση είναι διαθέσιμη στον δικτυακό τόπο http://www.eea.europa.eu/publications/water-resources-across-europe

Η έκθεση θα παρουσιαστεί στον Τύπο κατά τη διάρκεια του 5ου Παγκόσμιου Φόρουμ για το Νερό στην Κωνσταντινούπολη, Τουρκία: http://worldwaterforum5.org/

Σχετικά με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ)

Με έδρα την Κοπεγχάγη, ο ΕΟΠ συμβάλλει στην επίτευξη σημαντικής και μετρήσιμης βελτίωσης του περιβάλλοντος της Ευρώπης με την έγκαιρη παροχή στοχοθετημένων, κατάλληλων και αξιόπιστων πληροφοριών στους πολιτικούς ιθύνοντες και στο ευρύ κοινό.

Πληροφορίες

Για ζητήματα ΜΜΕ:

Κυρία Gülçin Karadeniz,

Εκπρόσωπος Τύπου

gulcin.karadeniz at eea.europa.eu

Κινητό τηλ: +45 23 68 36 53

Σχετικά αντικείμενα

• Σηματα ΕΟΠ 2009, Καιρια περιβαλλοντικα προβληματα που αντιμετωπιζει η Ευρωπη
• WISE - Water Information System for Europe